Współczynnik podziału

Współczynnik podziału (P) – w chemii i farmakologii terminem tym określany jest stosunek stężeń substancji w dwóch niemieszających się rozpuszczalnikach w stanie równowagi[1]. Zazwyczaj jednym z rozpuszczalników jest woda, drugim natomiast substancja hydrofobowa taka jak n-oktanol. Współczynnik podziału mierzy się dla niezjonizowanej formy substancji odpowiednio dobierając pH podczas pomiarów. Jest on używany do określania lipofilowości substancji. Współczynnik podziału podawany jest w formie logarytmicznej zgodnie ze wzorem[2]:

Współczynnik podziału P osiąga dla różnych substancji szeroki zakres wartości od rzędu 0,01 dla substancji lipofobowych (hydrofilowych, polarnych), do nawet 1010 dla substancji wysoce lipofilowych (hydrofobowych).

Toteż log P osiąga wartości od ujemnych (np. metanol -0,82) do dodatnich: log P<1 charakteryzuje substancje hydrofilowe, nie ulegające bioakumulacji (np. kwas mrówkowy 0,41), 1<log P<3 to substancje średnio lipofilowe i ulegające częściowej bioakumulacji (w tym wiele leków[3]), log P>3 to substancje wysoce lipofilowe i ulegające bioakumulacji (np. część leków czy tzw. trwałe zanieczyszczenia organiczne, typu chlorowane węglowodory, PCBs, WWA, furany itd.)[4].

Współczynnik podziału P jest powiązany ze współczynnikiem dystrybucji D[3].

Przypisy

edytuj
  1. Encyklopedia techniki CHEMIA. Warszawa: WNT, 1965.
  2. CRC Handbook of Chemistry and Physics. Wyd. 83. Boca Raton: CRC Press, 2003, s. 2-52.
  3. a b Tadeusz Hermann (red.), Część III: Przykłady rozwiązywania praktycznych problemów w naukach farmaceutycznych z wykorzystaniem pojęć chemii fizycznej [online], Katedra Chemii Fizycznej, Collegium Medicum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika [dostęp 2024-09-20].
  4. Wyznaczanie współczynnika logP i Kd jako podstawowych parametrów fizykochemicznych służących do oceny losu środowiskowego substancji chemicznych [online], Wydział Chemii Uniwersytetu Gdańskiego [dostęp 2024-09-20].