Xocalı
Xocalı (orm. Իվանյան, Iwanian) – stolica rejonu Xocalı w Azerbejdżanie, do 2023 miasto w rejonie Askeran nieuznawanego państwa Republika Górskiego Karabachu.
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Rejon | |
| Wysokość |
580 m n.p.m. |
| Populacja (2005) • liczba ludności |
|
| Tablice rejestracyjne |
26 |
Położenie na mapie Azerbejdżanu  | |
 39°54′45,69″N 46°47′28,26″E/39,912692 46,791183
| |
Miejscowość znajduje się ok. 10 km na północny wschód od Stepanakertu, przy drodze łączącej stolicę z Askeranem[2]. Kilka kilometrów na południe od miasta znajduje się Port lotniczy Stepanakert.
Historia edytuj
Tereny te były już zamieszkane od głębokiej starożytności. Znajduje się tu nekropolia, która należała do tzw. kultury chodżalińsko-giadabejskiej. Na Zakaukaziu pozostały po niej pochówki z późnej epoki brązu i wczesnej epoki żelaza (przełom II i I tysiąclecia p.n.e.). Na nekropolii w Xocalı powszechne są pomniki nagrobne w postaci kamiennych skrzyń i kurhany o wysokości od 1 do 15 metrów. Spotykane są tu także kromlechy (kręgi z postawionych pionowo głazów, otaczające miejsce kultu), menhiry (nieociosane głazy stawiane pionowo na grobach) i gdzieniegdzie pola usiane głazami - pozostałościami epoki lodowcowej. Podczas wykopalisk jakie tu miały miejsce w czasach ZSRR, znaleziono tu wielki ilości czarnych naczyń glinianych z wklęsłym, najczęściej geometrycznym ornamentem, szerokie proste miecze oraz po raz pierwszy odnotowane na terenach byłego ZSRR kindżały, topory, siekiery oraz ozdoby z brązu[3].
Wioska Xocalı wraz z okolicznymi terenami wchodziła w skład chanatu karabaskiego, a od 1822 w skład Imperium Rosyjskiego.
W czasach radzieckich Xocalı była częścią Nagorno-Karabachskiego Obwodu Autonomicznego. Gdy pod koniec istnienia ZSRR pojawił się konflikt między ludnością ormiańską a azerską, władze Azerskiej SRR rozpoczęły tworzenie nowej jednostki administracyjnej. Od roku 1988 do 1990 ludność miejscowości zwiększyła się z 2135 do 6000, w większości poprzez imigrację z radzieckiej Azji Centralnej (w tym 2000 Turków mescheckich) oraz ludności azerskiej z Armenii[4]. W kwietniu 1990 azerskie władze zlikwidowały Nagorno-Karabachski Obwód Autonomiczny, a Xocalı otrzymało status miasta[5] i stało się stolicą nowej jednostki administracyjnej – rejonu Xocalı. W 1991 miasto liczyło już 6300 mieszkańców.
W lutym 1992 roku w pobliżu miasta miała miejsce masakra, w której to Ormianie, przy współudziale rosyjskiego wojska, zamordowali 613 Azerów. 26 lutego miasto zostało zdobyte przez siły ormiańskie.
W 2001, w dziesiątą rocznicę ogłoszenia niepodległości Republiki Górskiego Karabachu, nazwa miejscowości z azerskiego Xocalı została przemianowana na Iwanian, na cześć generała armii karabaskiej, Kristapora Iwaniana[6].
Klimat edytuj
Klimat umiarkowany ciepły. Opady deszczu są znaczące, występują nawet podczas suchych miesięcy. Klasyfikacja klimatu Köppena-Geigera Cfa. Na tym obszarze średnia temperatura wynosi 12,8 °C. W ciągu roku średnie opady wynoszą 448 mm. Najsuchszym miesiącem jest grudzień z opadami na poziomie 16 mm. W maju opady osiągają wartość szczytową ze średnią 80 mm. Różnica w opadach pomiędzy najsuchszym a najbardziej mokrym miesiącem wynosi 64 mm. Najcieplejszym miesiącem w roku jest lipiec ze średnią temperaturą 24,5 °C, z kolei najzimniejszym miesiącem jest styczeń ze średnią temperaturą 1,6 °C. Wahania roczne temperatur wynoszą 22,9 °C[7].
Przypisy edytuj
- ↑ Republic of Nagorno-Karabakh: De Facto and De Jure Population by Administrative Territorial Distribution and Sex. 2005. [dostęp 2015-02-11]. (ang.).
- ↑ G. Beglaryan: The roads of Armenia. Erywań: Collage LLC, 2013, s. 27. ISBN 978-99930-981-7-1.
- ↑ Karabach. W: Azerbejdżan. Wyd. 1. Pruszków: Rewasz, 2014, s. 243. ISBN 978-83-62460-38-0.
- ↑ ДОКЛАД ПРАВОЗАЩИТНОГО ЦЕНТРА «МЕМОРИАЛ» О МАССОВЫХ НАРУШЕНИЯХ ПРАВ ЧЕЛОВЕКА, СВЯЗАННЫХ С ЗАНЯТИЕМ НАСЕЛЕННОГО ПУНКТА ХОДЖАЛЫ В НОЧЬ С 25 НА 26 ФЕВРАЛЯ 1992 г. ВООРУЖЕННЫМИ ФОРМИРОВАНИЯМИ. www.memo.ru. [dostęp 2015-02-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-07-31)]. (ros.).
- ↑ Карабахские депутаты: Ходжалу стал жертвой политических интриг и борьбы за власть в Азербайджане. www.regnum.ru, 2008-02-25. [dostęp 2015-02-11]. (ros.).
- ↑ Hrant Aleksanian: Karabakh Marks Ten Years Of ‘Independence’. azututyun.am, 2001-09-01. [dostęp 2015-02-11]. (ang.).
- ↑ KLIMAT: KHOJALY / IVANYAN. climate-data.org. [dostęp 2015-02-11]. (pol.).