Azerowie

grupa etniczna

Azerowie, Azerbejdżanie[6] (azer. Azərbaycanlılar آذربایجانلیلار, Azərbaycan türkləri ترکهای آذربایجانی, türklər ترکها) – naród turecki zamieszkujący głównie północno-zachodni Iran oraz Azerbejdżan, a także – w znacznie mniejszych skupiskach – Rosję (obecnie, ze względu na emigrację, ponad 1 milion, głównie w największych miastach), Gruzję oraz kilka państw Bliskiego Wschodu. W sumie liczy on ok. 35 mln osób (2000), choć według nieoficjalnych szacunków nawet 45 milionów (2006). Wyznają głównie islam szyicki (85%) i sunnicki (15%). Azerowie są jednym z najmniej religijnych narodów muzułmańskich[7].

Azerowie
Azərbaycanlılar, Azərbaycan türkləri, türklər
Ilustracja
Azerki w tradycyjnych strojach
Populacja

35-45 mln osób

Miejsce zamieszkania

Iran: 12-25 mln
Azerbejdżan: 8 172 800 (2009)
Rosja: 603 070 (2010), w tym:
* Dagestan: 130 919 (2010)
Gruzja: 284 761 (2002), w tym:
* Dolna Kartlia: 224 606 (2002)
Kazachstan: 85 292 (2009)
Ukraina: 45 176 (2001)
Turkmenistan: 36 586 (1995)
Uzbekistan: 35 848 (2000)
Kirgistan: 18 516 (2013)[1]
Niemcy: 15 219 (2006)
Wielka Brytania: 15 000 (2009)[2]
Białoruś: 5567 (2009)[3]
Kanada: 4580 (2011)[4]
Łotwa: 1898 (2014)[5]
Estonia: 923

Język

azerski

Religia

islam:

Pokrewne

Turcy

Azer z Baku, 1847

Pochodzenie edytuj

Azerowie są potomkami plemion tureckich, które w XI wieku zmieszały się z zamieszkującą tereny dzisiejszego Azerbejdżanu i północno-zachodniego Iranu ludnością indoeuropejską, kaukaską i semicką. Genetycznie są mieszanką ludów kaukaskich, indoeuropejskich i tureckich. Posługują się językiem azerskim, blisko spokrewnionym z tureckim.

 
Azerscy muzycy

Liczebność i rozmieszczenie edytuj

Azerowie zwarcie zamieszkują głównie północno-zachodni Iran (ostany: Azerbejdżan Wschodni i Azerbejdżan Zachodni) i Republikę Azerbejdżanu oraz w mniejszym stopniu południową Gruzję (głównie Dolną Kartlię, gdzie stanowiąc 45,1% populacji są najliczniejszą grupą etniczną), południowy Dagestan (gdzie stanowią 4,5%, będąc szóstą grupą etniczną) oraz wschodnie krańce Turcji przy granicy z Armenią (stanowią większość w mieście Iğdır). Niegdyś zamieszkiwali też tereny obecnej Armenii (10% populacji Armeńskiej SRR w 1939), jednakże po wybuchu konfliktu zbrojnego o Górski Karabach w większości ją opuścili. Według szacunków Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców Armenię zamieszkuje wciąż od 30 do kilkuset Azerów[8]. W efekcie migracji w czasach komunizmu znacząco wzrosła natomiast populacja azerska w bardziej odległych krajach dawnego ZSRR: w Rosji, Kazachstanie, na Ukrainie, w Turkmenistanie, Uzbekistanie i Kirgistanie. Od dziesięcioleci Azerowie emigrują także do Europy Zachodniej. Początkowo wyjeżdżali głównie Azerowie tureccy (m.in. wraz z falą emigracji tureckiej do Niemiec Zachodnich) i irańscy. Po upadku żelaznej kurtyny wzrosła emigracja z Kaukazu, zwłaszcza z Górskiego Karabachu.

Współcześnie Azerowie są drugim pod względem liczebności narodem tureckim po Turkach, plasując się przed Uzbekami.

Historyczna populacja Azerów w poszczególnych republikach radzieckich na podstawie radzieckich spisów ludności:

1926 1939 1959 1970 1979 1989
Azerbejdżańska SRR 1.437.977 (62,1%) 1.870.471 (58,4%) 2.494.381 (67,5%) 3.776.778 (73,8%) 4.708.832 (78,1%) 5.804.980 (82,7%)
Gruzińska SRR 137.921 (5,2%) 188.058 (5,3%) 153.600 (3,8%) 217.758 (4,6%) 255.678 (5,1%) 307.556 (5,7%)
Armeńska SRR 76.870 (8,7%) 130.896 (10,2%) 107.748 (6,1%) 148.189 (5,9%) 160.841 (5,3%) 84.860 (2,6%)
Rosyjska FSRR 24.335 (0,03%) 43.014 (0,04%) 70.947 (0,06%) 95.689 (0,07%) 152.421 (0,11%) 335.889 (0,23%)
Kazachska SRR 20 (0,0%) 12.996 (0,2%) 38.362 (0,4%) 56.166 (0,4%) 73.345 (0,5%) 90.083 (0,5%)
Uzbecka SRR 20.764 (0,4%) 3.645 (0,1%) 40.511 (0,5%) 40.431 (0,3%) 59.779 (0,4%) 44.410 (0,2%)
Turkmeńska SRR 4.229 (0,4%) 7.442 (0,6%) 12.868 (0,8%) 16.775 (0,8%) 23.548 (0,9%) 33.365 (0,9%)
Kirgiska SRR 3.631 (0,4%) 7.724 (0,5%) 10.428 (0,5%) 12.536 (0,4%) 17.207 (0,5%) 15.775 (0,4%)
Ukraińska SRR b/d b/d 6.680 (0,0%) 10.769 (0,0%) 17.235 (0,0%) 36.961 (0,1%)
Białoruska SRR b/d b/d 1.402 (0,0%) 1.335 (0,0%) 2.654 (0,0%) 5.009 (0,1%)

Rozmieszczenie Azerów w przeszłości i współcześnie edytuj

Znani Azerowie edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Azerowie.
* Ali Chamenei

Przypisy edytuj

  1. Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2009-02-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-06)].
  2. Newsletter, webcache.googleusercontent.com [dostęp 2017-12-15] [zarchiwizowane z adresu 2013-07-23].
  3. Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2012-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-04)].
  4. 2011 National Household Survey: Data tables – Ethnic Origin (264), Single and Multiple Ethnic Origin Responses (3), Generation Status (4), Age Groups (10) and Sex (3) for the ..., www12.statcan.gc.ca [dostęp 2017-11-22] (ang.).
  5. Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2014-03-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-27)].
  6. (PDF) "Azerski" czy "azerbejdżański"? | Przemysław Adamczewski - Academia.edu, academia.edu [dostęp 2021-07-27] (ang.).
  7. https://eurasianet.org/azerbaijan-islam-comes-with-a-secular-face
  8. http://www.ecoi.net/file_upload/432_1163080631_pdf-2nd-sr-armenia.pdf