Zapora wodna Smukała

Stopień wodny w Smukale – budowla hydrotechniczna służąca spiętrzeniu wód Brdy w celu uzyskania energii elektrycznej z elektrowni wodnej. Jest położona w północno-zachodniej części Bydgoszczy na osiedlu Smukała. Jest ostatnim z elementów kaskadowej zabudowy energetycznej rzeki Brdy.

Stopień wodny w Smukale

Widok od strony Brdy
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	Bydgoszcz
Droga wodna	Brda
Stopień wodny	Smukała
Budowa
Lata budowy	1902, 1951
Położenie na mapie Polski Stopień wodny w Smukale
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Stopień wodny w Smukale
Położenie na mapie Bydgoszczy Stopień wodny w Smukale
53°11′31″N 17°58′00″E

Widok od strony Zalewu Smukalskiego

Charakterystyka

W skład stopnia wodnego wchodzą:

• zapora ziemna,
• jaz,
• upust,
• przepławka dla ryb,
• elektrownia wodna.

Jaz piętrzy wody Brdy do wysokości 8 m. Woda przepływa przez dwie turbiny Kaplana o łącznej mocy 4 MW.

W wyniku spiętrzenia wody powstał Zalew Smukalski o powierzchni maksymalnej (przy maksymalnym piętrzeniu) 96 ha. Średnia szerokość zbiornika wynosi 110 m. Jest on malowniczo położony wśród lasów. Nie pełni on funkcji przeciwpowodziowej (brak rezerwy powodziowej). Okolica zalewu wraz z okolicznymi lasami stała się jednym z terenów rekreacyjnych w Bydgoszczy.

Spadek wody w zaporze wykorzystuje elektrownia wodna, której właścicielem jest spółka Elektrownie Wodne. Jest to największa elektrownia wodna w granicach Bydgoszczy. W normalnych warunkach hydrometeorologocznych generuje przepływy: 15 do 45 m³/s.

Nad jazem piętrzącym wodę znajduje się stalowa kładka technologiczna o długości 16 m i szerokości 1,3 m. Zarządcą obiektu jest spółka „Elektrownie Wodne” z siedzibą w Samociążku.

Historia

Pierwsza elektrownia wodna na terenie Smukały powstała pod koniec XIX wieku. Przy drewnianej zaporze działały urządzenia o mocy 118 kW.

Decyzję o budowie kolejnej elektrowni wraz z tzw. zamkiem wodnym podjęto i zrealizowano w 1902 r. w związku z koniecznością zapewnienia zasilania uruchomionej w 1904 roku karbidowni. W kwietniu 1907 nowym mostem rozpoczęły kursować pociągi kolei wąskotorowej z Bydgoszczy do Włók. Nowa elektrownia posiadała moc 1454 kW, a dla jej potrzeb utworzono zbiornik wodny na Brdzie o powierzchni 30 ha. Zasilała ona fabrykę karbidu i okoliczne zabudowania.

4 września 1939 r. wskutek działań wojennych wycofujące się wojsko polskie dokonało wysadzenia w powietrze zapory, mostu, elektrowni i karbidowni.

W 1942 r. Niemcy przystąpili do budowy nowej zapory i elektrowni, wykorzystując siłę roboczą okolicznych mieszkańców. Budowa pochłonęła wiele ofiar, ale i tak Niemcy jej nie ukończyli. Uruchomienie elektrowni Smukała nastąpiło dopiero po wojnie w roku 1951. Prace te nadzorował inż. Stanisław Więckowski, część elektryczną zaprojektował inż. Antoni Misterek, a obiekty budowlane inż. Edward Narzyński ze Zjednoczenia Energetycznego Okręgu Północnego. W elektrowni tej zainstalowano dwie turbiny typu Kaplan niemieckiej produkcji. Moc uzyskiwana na generatorze to 2 MW dla każdego turbozespołu.

Na zachodnim brzegu zbiornika znajduje się pomnik - kajak, upamiętniający spływy Karola Wojtyły. Z jego wnętrza wychodzą dwa wiosła, na których widnieją napisy: "Tutaj w Smukale w 1953 i w 1966 roku uczestniczył w spływach kajakowych rzeką Brdą ks. Karol Wojtyła, w latach 1978-2005 Papież Jan Paweł II" oraz "W dziesiątą rocznicę pobytu Ojca Świętego Jana Pawła II w Bydgoszczy. Bydgoszczanie ze stowarzyszeń: Represjonowanych w PRL Przymierze oraz przyjaciół szkoły Jana Pawła II".

Galeria

• 
  Plan stopnia wodnego z 1905 r.
• 
  Widok w 1905 r.
• 
  Elektrownia wodna
• 
  Jaz
• 
  Most w Smukale
• 
  Zalew jest miejscem pobytu ptactwa wodnego
• 
  W marcu 2008 r.
• 
  Latem 2005 r.

Zobacz też

• Brda
• bydgoskie elektrownie wodne
• Bydgoski Węzeł Wodny

Bibliografia

• Elektrownie wodne. ew.koronowo.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)].
• Opławiec-Smukała