Zatoczek rozszerzony

Zatoczek rozszerzony
	Menetus dilatatus
	(A. Gould, 1841)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	mięczaki
Gromada	ślimaki
Podgromada	Heterobranchia
Rząd	nasadooczne
Nadrodzina	Lymnaeoidea
Rodzina	zatoczkowate
Rodzaj	Menetus
Gatunek	zatoczek rozszerzony
Synonimy
	Planorbis dilatatus A. Gould, 1841; Dilatata dilatata (A. Gould, 1841); Micromenetus dilatatus (A. Gould, 1841); Micromenetus dilatatus avus (Pilsbry, 1905); Planorbis alabamensis var. avus Pilsbry, 1905; Planorbis buchananii I. Lea, 1841; Planorbis buchanensis I. Lea, 1841; Planorbis dilatatus pennsylvanica Pilsbry, 1916; Planorbis uliginosus Vanatta, 1911;
	Planorbis dilatatus A. Gould, 1841; Dilatata dilatata (A. Gould, 1841); Micromenetus dilatatus (A. Gould, 1841); Micromenetus dilatatus avus (Pilsbry, 1905); Planorbis alabamensis var. avus Pilsbry, 1905; Planorbis buchananii I. Lea, 1841; Planorbis buchanensis I. Lea, 1841; Planorbis dilatatus pennsylvanica Pilsbry, 1916; Planorbis uliginosus Vanatta, 1911;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; Zasięg występowania w Europie (stan na 2012)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zatoczek rozszerzony^[5] (Menetus dilatatus) – gatunek niewielkiego, płucodysznego, słodkowodnego ślimaka z rodziny zatoczkowatych (Planorbidae), pochodzącego z Ameryki Północnej. Zawleczony do Europy, rozprzestrzenia się w wodach śródlądowych^[6].

Cechy morfologiczne

Muszla drobna, stosunkowo wysoka i grubościenna. Szerokość muszli: 2–3,6 mm; wysokość: 0,9–1,3 mm^[6]^[7]. Muszla zbudowana z trzech skrętów, bardzo szybko narastających, oddzielonych głębokim szwem. Ostatni skręt jest dwa razy szerszy od przedostatniego. Na ostatnim skręcie, w jego górnej części zaznaczona wyraźnie krawędź, powyżej niej muszla dosyć wyraźnie spłaszczona. Górna (funkcjonalnie) strona muszli spłaszczona, jednak przedostatni skręt jest mocno wysklepiony, w związku z czym czasami może dosyć mocno wystawać ponad płaszczyznę powierzchni muszli. Muszla embrionalna jamkowato wgłębiona. Od dołu skręty mocno wypukłe. Dołek osiowy wąski, lecz głęboki. Otwór muszli duży, nieregularnie eliptyczny, brzeg od strony kolumienki odwinięty, krawędź otworu prosta, bez zgrubień – przypomina ujście trąbki, od czego ślimak bierze swą angielską nazwę (trumpet ramshorn snail). Na powierzchni muszli wyraźnie zaznaczone regularne prążki poprzeczne i słabe prążki spiralne. Muszla barwy ciemnobrązowej, rogowej, żółtozielonkawej, jedwabiście połyskująca^[6].

Występowanie

Pierwotny zasięg występowania obejmuje wschodnią część Stanów Zjednoczonych Ameryki^[2].

Ekspansja

Zawleczony do Europy, po raz pierwszy stwierdzono go w 1869 roku w kanałach, do których zrzucano wodę z przędzalni bawełny w Pendleton (okolice Manchesteru)^[8]. Na kontynencie pojawił się najpierw we Francji^[9]. Jego występowanie, oprócz Wielkiej Brytanii i Francji, stwierdzono także w Niemczech, Holandii i Czechach^[6]^[10]^[11]^[12]. W Polsce stwierdzony po raz pierwszy w 1970 roku, w zespole jezior zasilanych podgrzanymi wodami zrzutowymi z elektrowni konińskiej (jeziora: Gosławickie, Ślesińskie, Pątnowskie, Mikorzyńskie, Licheńskie)^[13].

Biologia i ekologia

Zajmowane siedliska

Gatunek występuje w rozmaitych biotopach słodkowodnych: rzekach, strumieniach, stawach, zbiornikach zaporowych, jeziorach, kanałach^[9]^[10]^[13]. Zasiedla litoral, występuje na niewielkich głębokościach, pełza po powierzchni kamieni, zanurzonych kawałkach drewna i innych zanurzonych przedmiotach, opadłych liściach, makrofitach^[10]^[13]^[14]. Występuje obficiej w wodach podgrzanych, ale nie toleruje temperatury powyżej 32 °C^[13].

Odżywianie

Zdrapywacz, odżywia się detrytusem, peryfitonem.

Rozmnażanie

Obojnak, w sprzyjających warunkach może wydawać nawet trzy generacje potomstwa rocznie^[15].

Interakcje międzygatunkowe

W Ameryce Północnej jest żywicielem pośrednim motylicy żółwiej^[13].

Znaczenie

Nie ma informacji o tym, by rozprzestrzenianie M. dilatatus miało wpływ na rodzime ekosystemy^[5].

Przypisy

↑ Menetus dilatatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Gould A. A. 1841. Report on the invertebrata of Massachusetts, comprising the Mollusca, Crustacea, Annelida, and Radiata. Published agreeably to an order of the legislature, by the commissioners on the Zoological and Botanical Survey of the state. Str. 210–11, Cambridge. (Forsom, Wells & Thurston). 210–211. figure 140.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ MolluscaBase eds., Menetus dilatatus (A. Gould, 1841), [w:] MolluscaBase [online] [dostęp 2024-05-06] (ang.).
↑ Menetus dilatatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Menetus dilatatus Gould, 1841 — Zatoczek rozszerzony. [w:] Gatunki obce w Polsce [on-line]. Instytut Ochrony Przyrody PAN. [dostęp 2014-11-20].
↑ ^a ^b ^c ^d Piechocki 1979 ↓, s. 163.
↑ Glöer P. 2002. Die Süßwassergastropoden Nord- und Mitteleuropas. Die Tierwelt Deutschlands, ConchBooks, Hackenheim, 326 pp., ISBN 3-925919-60-0, str: 190–191.
↑ Kerney M. 1999. Atlas of the Land and Freshwater Molluscs of Britain and Ireland. Harley Books, London, str. 261.
↑ ^a ^b Devin S., Bollache L., Noël P-Y., Beisel J-N., Patterns of biological invasion in French freshwater systems by non-indigenous macroinvertebrates, „Hydrobiologia”, 551, 2005, s. 137–146 .
↑ ^a ^b ^c Beran L. 2005. Menetus dilatatus (Gould, 1841) (Gastropoda: Planorbidae) in the Lipno Reservoir (Southern Bohemia, Czech Republic). Malacologica Bohemoslovaca 4: 17–20. PDF.
↑ Müller R., Anlauf A., Schleuter M. 2005. Nachweise der Neozoe Menetus dilatatus (Gould, 1841) in der Oberelbe, Mittelelbe, dem Mittellandkanal und dem Nehmitzsee (Sachsen, Sachsen-Anhalt, Brandenburg) (Gastropoda: Planorbidae). Malakologische Abhandlungen. 23: 77–85.
↑ Haldemann R. 2003. Menetus dilatatus (Gould, 1841) im Ems-Seiten-Kanal (Niedersachsen, Landkreis Emsland) (Gastropoda: Basommatophora: Planorbidae). Malakologische Abhandlungen 21: 75–78.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Berger L., Dzięczkowski A. 1977. Mollusca. W: Wróblewski A. (red.) Bottom fauna of the heated Konin Lakes. Monografie Fauny Polski. 7: 152–179.
↑ Berger L., Dzięczkowski A. 1979. Północnoamerykański zatoczek Menetus dilatatus (Gould, 1841) (Gastropoda, Planorbidae) w Polsce. Przegląd Zoologiczny 23, 1: 34–40
↑ E.E. Jokinen E.E., Comparative life history patterns within a littoral zone snail community, „Verh. Internat. Verein, Limnol.”, 22 (5), 1985, s. 3292–3399, DOI: 10.1080/03680770.1983.11897878 .

Bibliografia

A.A. Piechocki A.A., Mięczaki (Mollusca), Ślimaki (Gastropoda), t. 7, Warszawa: PWN, 1979 (Fauna słodkowodna Polski) .

Linki zewnętrzne

Menetus dilatatus w bazie AnimalBase Uniwersytet w Getyndze, dostęp: 24 marca 2014.
Menetus dilatatus w bazie NCBI dostęp: 24 marca 2014.

[itis-1] Menetus dilatatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[autor-2] Gould A. A. 1841. Report on the invertebrata of Massachusetts, comprising the Mollusca, Crustacea, Annelida, and Radiata. Published agreeably to an order of the legislature, by the commissioners on the Zoological and Botanical Survey of the state. Str. 210–11, Cambridge. (Forsom, Wells & Thurston). 210–211. figure 140.

[mb-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ MolluscaBase eds., Menetus dilatatus (A. Gould, 1841), [w:] MolluscaBase [online] [dostęp 2024-05-06] (ang.).

[iucn-4] Menetus dilatatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[iop-5] Menetus dilatatus Gould, 1841 — Zatoczek rozszerzony. [w:] Gatunki obce w Polsce [on-line]. Instytut Ochrony Przyrody PAN. [dostęp 2014-11-20].

[CITEREFPiechocki1979163-6] Piechocki 1979 ↓, s. 163.

[Glöer_2002-7] Glöer P. 2002. Die Süßwassergastropoden Nord- und Mitteleuropas. Die Tierwelt Deutschlands, ConchBooks, Hackenheim, 326 pp., ISBN 3-925919-60-0, str: 190–191.

[Kerney_1999-8] Kerney M. 1999. Atlas of the Land and Freshwater Molluscs of Britain and Ireland. Harley Books, London, str. 261.

[Devin2005-9] Devin S., Bollache L., Noël P-Y., Beisel J-N., Patterns of biological invasion in French freshwater systems by non-indigenous macroinvertebrates, „Hydrobiologia”, 551, 2005, s. 137–146 .

[Beran2005-10] Beran L. 2005. Menetus dilatatus (Gould, 1841) (Gastropoda: Planorbidae) in the Lipno Reservoir (Southern Bohemia, Czech Republic). Malacologica Bohemoslovaca 4: 17–20. PDF.

[11] Müller R., Anlauf A., Schleuter M. 2005. Nachweise der Neozoe Menetus dilatatus (Gould, 1841) in der Oberelbe, Mittelelbe, dem Mittellandkanal und dem Nehmitzsee (Sachsen, Sachsen-Anhalt, Brandenburg) (Gastropoda: Planorbidae). Malakologische Abhandlungen. 23: 77–85.

[12] Haldemann R. 2003. Menetus dilatatus (Gould, 1841) im Ems-Seiten-Kanal (Niedersachsen, Landkreis Emsland) (Gastropoda: Basommatophora: Planorbidae). Malakologische Abhandlungen 21: 75–78.

[Berger1977-13] Berger L., Dzięczkowski A. 1977. Mollusca. W: Wróblewski A. (red.) Bottom fauna of the heated Konin Lakes. Monografie Fauny Polski. 7: 152–179.

[14] Berger L., Dzięczkowski A. 1979. Północnoamerykański zatoczek Menetus dilatatus (Gould, 1841) (Gastropoda, Planorbidae) w Polsce. Przegląd Zoologiczny 23, 1: 34–40

[15] E.E. Jokinen E.E., Comparative life history patterns within a littoral zone snail community, „Verh. Internat. Verein, Limnol.”, 22 (5), 1985, s. 3292–3399, DOI: 10.1080/03680770.1983.11897878 .

[5]

[6]

[1]

[2]

[3]

[4]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]