Zbiornik Kachowski
Zbiornik Kachowski (ukr. Каховське водосховище, trb. Kachowśke wodoschowyszcze) – obecnie nieistniejący, wielki zbiornik zaporowy na Ukrainie, na Dnieprze. Leży w obwodach: zaporoskim, dniepropetrowskim i chersońskim.
 Zbiornik Kachowski (2007) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Rzeka | |
| Data budowy |
1950 |
| Data uruchomienia |
1956 |
| Pojemność całkowita |
18200 mln m³ |
| Powierzchnia |
2155 km² |
| Wysokość zapory |
30 m |
| Długość zapory |
3273 m |
| Funkcja |
retencyjna, energetyczna, żeglugowa |
Położenie na mapie obwodu chersońskiego  | |
Położenie na mapie Ukrainy  | |
 47°28′N 34°10′E/47,466667 34,166667
| |
Zbiornik powstał za sprawą budowy Kachowskiej Elektrowni Wodnej w latach 1950–1956. Zaporę elektrowni zamknięto 5 lipca 1955 roku, rozpoczynając napełnianie zbiornika[1].
Powierzchnia akwenu wynosiła 2155 km², a objętość zgromadzonej wody – 18,2 km³[2]. Jego pojemność użytkowa wynosiła 6,78 km³[2]. Długość zbiornika to 230 km, największa szerokość – 25 km[3]. Był to 4. pod względem wielkości sztuczny zbiornik w Europie według objętości, ustępując zbudowanym na Wołdze zbiornikom: Kujbyszewskiemu (57,3 km³), Wołgogradzkiemu (31,5 km³) i Rybińskiemu (25,5 km³).
Nad zbiornikiem, w Enerhodarze znajduje się korzystająca z jego wód do celów chłodzenia Zaporoska Elektrownia Jądrowa, największa w Europie siłownia jądrowa[4] oraz 2 elektrownie spalinowe (4 jednostki węglowe o łącznej mocy 1,2 GW oraz 2 gazowe o mocy 1,6 GW). W 2021 zespoły te zapewniały 23 proc. mocy zainstalowanej i pokrywały 30 proc. zapotrzebowania Ukrainy na energię elektryczną[3]. Zbiornik pozwalał także na regulację poziomu Dniepru między Chersoniem i Zaporożem, umożliwiając żeglugę rzeczną[1].
Spiętrzenie pozwalało nawadniać tereny rolnicze w obwodzie dniepropietrowskim, zaporoskim i chersońskim[1][4]. Wody zbiornika zasilały systemy irygacyjne o długości 12 tys. km[3]. Najstarszym jest Kanał Północnokrymski[3] nawadniający 600 tys. ha oraz zaopatrujący w wodę miejscowości na Krymie[5]. Odprowadzony 18 km powyżej Kanał Kachowski nawadniał 220 tys. ha oraz dostarczał wodę pitną do Melitopola i Berdiańska[3]. Zbiornik zasilał także w wodę tereny na północ od Dniepru, miasto i przemysł Nikopola oraz – za pośrednictwem kanału – Krzywy Róg z jego ośrodkiem metalurgicznym. W okresie funkcjonowania systemów irygacyjnych opartych na zasobach Zbiornika Kachowskiego populacja terenów od nich zależnych wzrosła między 150 a 340 proc[3]. Naukowcy Uniwersytetu Chersońskiego szacowali na początku 2023 r., że zależne od niego systemy irygacyjne utrzymywały między 280 a 400 tys. miejsc pracy w rolnictwie południa Ukrainy oraz dostarczały wodę pitną dla 400 tys. ludzi[3].
6 czerwca 2023 roku o godzinie 2:50, w czasie inwazji Rosji na Ukrainę, doszło do eksplozji wewnątrz zapory zbiornika. Spowodowało to całkowite zniszczenie elektrowni i przerwania zapory na długim odcinku. Zniszczonych zostało 11 z 28 przęseł zapory. Niekontrolowane uwolnienie wody ze zbiornika w dół rzeki spowodowało powódź na znacznych obszarach wzdłuż jej dolnego biegu. Zalanych zostało blisko 80 miejscowości. Śmierć poniosło według wstępnych szacunków kilkanaście osób. W ocenie ekspertów wojskowych za przerwanie tamy odpowiedzialni są Rosjanie, konkretnie 205. brygada strzelców zmotoryzowanych rosyjskich Sił Zbrojnych, a decyzję o jej zniszczeniu podjęto w celu próby utrudnienia ukraińskich działań ofensywnych[6][7].
Zobacz też
edytuj- Zbiornik Dnieprzański (następny położony w górę rzeki zbiornik)
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Пресслужба Каховської ГЕС: Історія будівництва. 2021-08-09. [dostęp 2023-06-08]. (ukr.).
- ↑ a b Каховська ГЕС. Річкова інформаційна служба України. [dostęp 2023-06-08]. (ukr.).
- ↑ a b c d e f g Ihor Pylypenko, Daria Malchykova: Der Kachovka-Stausee Wirtschaftsmotor und Kriegsschauplatz. Zeitschrift OSTEUROPA, 2023. [dostęp 2023-06-12]. (niem.).
- ↑ a b Matthias Williams, Mark Trevelyan, Gloria Dickie: Analysis: Destruction of Kakhovka dam takes Ukraine war into uncharted territory. Reuters, 2023-06-06. (ang.).
- ↑ Daniel Szeligowski: Deficyt wody na okupowanym Krymie. PISM, 2020-12-01. [dostęp 2021-04-13].
- ↑ Rosjanie wysadzili zaporę w Nowej Kachowce. Elektrownia „całkowicie zburzona”. Zobacz nagranie, TVN24, 6 czerwca 2023.
- ↑ Sylwester Ruszkiewicz: Wysadzona zapora na Dnieprze to dopiero początek? „Dowód słabości Rosjan, trzęsą portkami”, Wirtualna Polska, 7 czerwca 2023.