Zofia Niedziałkowska
Zofia Niedziałkowska (ur. 9 listopada 1904 w Ostrołęce, zm. 2 listopada 1991 w Warszawie) – pracownica naukowa i pedagogiczna, działaczka społeczna, regionalistka, badaczka historii Ostrołęki. Jedna z najbardziej zasłużonych postaci dla Ostrołęki i regionu[1].
| Data i miejsce urodzenia |
9 listopada 1904 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
2 listopada 1991 |
| Zawód, zajęcie |
nauczyciel |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys
edytujUrodziła się w Ostrołęce w rodzinie inteligenckiej o tradycjach patriotycznych. W czasie I wojny światowej uciekła z rodziną w głąb Rosji w ramach bieżeństwa, skąd wróciła w listopadzie 1918. Ukończyła następnie szkołę średnią, 8-klasowe gimnazjum w Łomży. W 1929 ukończyła studia filozoficzne na Uniwersytecie Warszawskim. Działała w stowarzyszeniach społecznych i charytatywnych. Po ukończeniu studiów wróciła do Ostrołęki i otrzymała od ówczesnego burmistrza miasta propozycję założenia archiwum miejskiego oraz opracowania monografii miasta, co wykonała w ciągu dwóch lat. W latach 30. XX wieku ponownie przeniosła się do stolicy, gdzie jeszcze przed okupacją pracowała w redakcji „Słownika Geograficznego Państwa Polskiego”. Podczas II wojny światowej prowadziła m.in. tajne nauczanie, udzielała się społecznie, wstąpiła również do AK. W 1944 była przez kilka tygodni więziona w obozie niemieckim w Pruszkowie. Po wojnie przez niemal 20 lat pracowała jako nauczycielka w liceum ogólnokształcącym w Zdunach, ucząc historii i geografii. Była członkiem wielu towarzystw naukowych i społecznych w Ostrołęce, Warszawie i Łowiczu, gdzie zamieszkała w 1960. Od 1973 do końca życia pracowała naukowo, najwięcej czasu poświęcając zbieraniu i dokumentowaniu historii Ostrołęki. Kilka ostatnich lat swojego życia spędziła w Warszawie, ale ciągle utrzymywała kontakty z rodzinnym miastem. Została pochowana na cmentarzu parafialnym w Ostrołęce[2][3].
Odznaczenia
edytujWśród wielu odznaczeń, którymi została uhonorowana najważniejsze to:
- tytuł Honorowego Obywatela Miasta Ostrołęki (1973);
- Złoty Krzyż Zasługi (1973);
- Złota Odznaka ZNP (1976);
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1977);
- odznaka za zasługi dla województwa ostrołęckiego (1978);
- dyplom honorowy ministra kultury i sztuki za osiągnięcia w upowszechnianiu kultury (1980);
- odznaka ZNP za tajne nauczanie (1985);
- Honorowy Członek Towarzystwa Przyjaciół Ostrołęki (1986);
- złota odznaka za zasługi dla miasta Ostrołęki (pośmiertnie).
Jej imieniem nazwana została Szkoła Podstawowa nr 5 w Ostrołęce, ulica, a także jedno z rond w mieście. Przy budynku Zespołu Kolegiów Nauczycielskich znajduje się tablica poświęcona pamięci Zofii Niedziałkowskiej.
Dorobek naukowy
edytujZofia Niedziałkowska odegrała bardzo dużą rolę w propagowaniu kultury Ostrołęki i regionu. Najważniejszą pozycją w jej dorobku naukowym jest monografia miasta Ostrołęki. Pierwsze wydanie książki pod tytułem Ostrołęka. Dzieje miasta ukazało się w 1967, a kolejne jej wydania w latach 1975, 1979 i 2002 – już po śmierci autorki[4]. Oprócz monografii Ostrołęki do ważniejszych publikacji Zofii Niedziałkowskiej należą:
- Puszcza Zielona. Bory Ostrołęckie (1981);
- Obraz rzemiosła ostrołęckiego w okresie Drugiej Rzeczypospolitej (1918–1939) (1985);
- Kurpie. Bory Ostrołęckie (1988).
Upamiętnienie
edytujOd 2005 patronuje rondu w Ostrołęce[5]. Jej imieniem nazwano Szkołę Podstawową nr 5 w Ostrołęce[6].
W 2016 Związek Kurpiów apelował o nazwanie ulic we wsiach i miastach na terenie regionu nazwiskami ważnych dla Kurpiów postaci historycznych, wśród nich Niedziałkowskiej[7].
W 2024 w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Ostrołęce zorganizowano wystawę jej poświęconą pt. Przywróciła pamięć miastu…. To część projektu „Ostrołęczanie: cykl spotkań” realizowanego przez bibliotekę we współpracy ze Stowarzyszeniem „Kulturalni-Poczytalni” i różnymi organizacjami partnerskimi[8].
Przypisy
edytuj- ↑ Stanisław Pajka, O życiu i działalności Zofii Niedziałkowskiej. Kilka refleksji, „Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego”, 6, 1992, s. 217–224.
- ↑ Jerzy Kijowski, Ostrołęka była jej najdroższa. Zofia Niedziałkowska (1904–1991), [w:] Mirosław Grzyb (red.), Kurpie. Najważniejsi w dziejach, Ostrołęka: Związek Kurpiów, 2014, s. 287–296, ISBN 978-83-940655-2-2.
- ↑ Stanisław Pajka, Słownik biograficzny Kurpiowszczyzny XX wieku, Kadzidło 2008, s. 700.
- ↑ ZOFIA NIEDZIAŁKOWSKA [online], web.archive.org, 5 marca 2016 [dostęp 2022-03-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-05].
- ↑ Kiedyś to było: Tak powstawało rondo Zofii Niedziałkowskiej [online], www.eostroleka.pl [dostęp 2022-08-19] (pol.).
- ↑ O nas | Szkoła Podstawowa Nr 5 im. Zofii Niedziałkowskiej w Ostrołęce, ul. gen. Józefa Hallera 12 [online], sp5.ostroleka.edu.pl [dostęp 2022-08-19].
- ↑ Związek Kurpiów apeluje: Nazwijmy ulicę imionami naszych bohaterów [online], www.eostroleka.pl [dostęp 2022-08-19] (pol.).
- ↑ Wernisaż wystawy "Przywróciła pamięć miastu…" w MBP (zdjęcia) [online], 12 września 2024 [dostęp 2024-09-14].
Linki zewnętrzne
edytuj- Rondo im. Z. Niedziałkowskiej w Ostrołęce – panorama 3D. zobaczpolske.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-02)].