Wikipedia

Białe koszary w Stargardzie

„Białe koszary” – potoczna nazwa kompleksu koszarowego usytuowanego w Stargardzie przy Alei Żołnierza 37. Kompleks został wzniesiony w latach 30. XX wieku z przeznaczeniem dla żołnierzy Wehrmachtu. Budowa koszarowców była częścią ogólnoniemieckiej reorganizacji sił zbrojnych, którą podjęto w 1934 r. W 1938 r. w koszarach zakwaterowane zostały wydzielone pododdziały 25 pułku piechoty (Infanterie Regiment 25)[1]. Stargard znajdował się wówczas na terenie II Okręgu Wojskowego Wehrmachtu, którego siedzibą dowództwa był Szczecin. Nazwa koszar pochodzi od jasnego koloru tynku, dla odróżnienia od „czerwonych koszar”. W skład kompleksu wchodzi 10 budynków koszarowych i 7 obiektów towarzyszących[potrzebny przypis].

Białe koszary
Ilustracja
Białe koszary (2023 r.)
Państwo

 Polska

Miejscowość

Stargard

Adres

ul. Aleja Żołnierza 37

Typ budynku

koszary

Kondygnacje

3

Rozpoczęcie budowy

1935

Ukończenie budowy

1938

Pierwszy właściciel

Wojsko Niemieckie

Kolejni właściciele

Armia Czerwona/Radziecka

Obecny właściciel

Wojsko Polskie

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Białe koszary”
Ziemia53°20′13,1125″N 15°00′46,9822″E/53,336976 15,013051
Multimedia w Wikimedia Commons
Białe koszary, widok z 2009 r.

Jednostki w „białych koszarach” edytuj

Jednostki Wehrmachtu[1]:

  • 25 pułk piechoty (zmot.) (Infanterie-Regiment (mot.) 25) w składzie 2 Dywizji Piechoty – (1938–1939)
    • sztab
    • 13 i 14 kompania
    • 1 i 2 batalion

W ramach zaczepnej operacji Sonnenwende od początku lutego 1945 r. doraźnie kwaterowały, przemieszczały się i walczyły[2][3][4]:

Białe koszary (1940–1945)
 
Kompleks białe koszary w 1940
 
SS-Gruppenführer Heinz Harmel wśród żołnierzy Dywizji „Frundsberg”, luty 1945
 
Starogród marzec 1945. Na zdjęciu żołnierze radzieccy na Breitestrasse (obecnie ul. Złotników). W tym mieście od 1938 r. funkcjonuje kompleks wojskowy „Białe koszary”.
 
Starogród 1945 (Stargard). Na zdjęciu dawna Bahnhofstrasse widziana od strony pl. Wolności w 1945 (obecnie ul. Wyszyńskiego). W tym mieście od 1938 r. funkcjonuje kompleks wojskowy Białe koszary.
 
Starogród (Stargard) 19.03.1945 r. Radziecki czołg IS-2 na ul. Chrobrego, przy istniejących do dziś zabudowaniach. W tym mieście od 1938 r. funkcjonuje kompleks wojskowy Białe koszary.
Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

W czasie II wojny światowej kompleks koszarowy, mimo że był stricte wojskowy, nie poniósł większych strat. W trakcie operacji „Sonnenwende” przez miasto przemieszczały się wycofujące jednostki Wehrmachtu i nacierające Armii Czerwonej (oddziały 61. Armii gen. Pawła Biełowa i 2. Armii Pancernej Gwardii gen. Siemiona Bogdanowa ze składu I. Frontu Białoruskiego)[5][6], a po nich wkraczały jednostki 63 Dywizji Strzeleckiej Wojsk Wewnętrznych NKWD, które między innymi doraźnie kwaterowały także w wojskowym kompleksie „białych koszar” z zadaniem zabezpieczenia tyłów armii czynnej. W praktyce oznaczało to zwalczanie wszelkich rzeczywistych i domniemanych „wrogich elementów”[7].

Jednostki Armii Czerwonej/Armii Radzieckiej[8][9]:

  • Radziecka Komendantura Wojenna – (5 marca – 23 marca 1945)
  • 63 Dywizja Strzelecka Wojsk Wewnętrznych NKWD – (doraźnie od marca 1945)
  • 46 Dywizja Wojsk Konwojowych NKWD – (doraźnie od marca 1945 w zakresie nadzoru nad obozem jeńców wojennych nr 66 w Stargardzie)
  • 2 batalion strzelców (striełkowyj batalion) w składzie 218 pułku pogranicznego NKWD (stacjonujący w Szczecinie) – (doraźnie od marca 1945)
  • 3 strażnica rezerwowa w składzie 87 Osowieckiego pułku pogranicznego NKWD – (doraźnie od marca 1945)

(?) – (1945–1946)

Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Jednostki Wojska Polskiego:

Białe koszary (1945–1991)
 
Białe koszary, 1960 r. Przysięga w 9 pz
 
Białe koszary, 1974 r. Orkiestra wojskowa podczas uroczystości wojskowej w 9pz.
 
Stargard, białe koszary, 1981 r. Oficerowie 9 pz podczas uroczystości wojskowej
 
Białe koszary, 1987 r. Przysięga wojskowa
 
Białe koszary, 1991 r. Pożegnanie oficera w sali tradycji

Obecnie w koszarach stacjonują:

Osobny artykuł: Stargard.
Osobny artykuł: Garnizon Stargard.

Żołnierze z „białych koszar” 1945–2023 edytuj

Dowódcy jednostek z „białych koszar” po 1945 edytuj

W kompleksie wojskowym „Białe koszary” w Stargardzie przy Alei Żołnierza 37 w latach 1945 do 2016 dowódcami jednostek byli:

  • gen. bryg. Wiktor Lemantowicz (ACz) (od 1 czerwca do 30 września 1945) – dowództwo 12 Dywizji Piechoty
  • ppłk Kazimierz Sikorski (1945) – 43 Pułk Piechoty[d]
  • ppłk Jan Kaniwiec (był I 1946) – 43 pp
  • płk Włodzimierz Biełasz (był XI 1946) – 43 pp[16]
  • ppłk Aleksander Mac (1947–1950) – 43 pp
  • mjr Aleksander Serafin (1956) – 43 pp
  • mjr/ppłk Ryszard Drabb (1956-maj 1957) – 43 pp
  • ppłk Ryszard Drabb (maj 1957–październik 1957) – 9 Zaodrzański Pułk Piechoty
  • ppłk Ryszard Drabb (październik 1957–1958) – 9 Zaodrzański Pułk Zmotoryzowany
  • ppłk Ryszard Drabb (1958–1962) – 9 Zaodrzański Pułk Zmechanizowany[17]
  • ppłk Tadeusz Szpakowski (1962–1965) – 9zpz
  • ppłk dypl. Ryszard Drabb (1965–1966) – 9zpz
  • ppłk/płk Jan Jania (1965–1975) – 9zpz
  • ppłk dypl. Bolesław Bryś (1975–1976) – 9zpz
  • mjr/ppłk dypl. Zbigniew Zalewski (1976–1978) – 9zpz
  • mjr/ppłk dypl. Aleksander Topczak (1978–1981) – 9zpz
  • mjr/ppłk dypl. Oleg Kruszelnicki (1981–1987) – 9zpz
  • ppłk/płk dypl. Tadeusz Awsiuk (1987–1990) – 9zpz

Dowódcy jednostek z „białych koszar” po 1989 edytuj

Dowódcy jednostek z „białych koszar” po 1945
 
gen. Wiktor Lemantowicz
 
gen. Zbigniew Zalewski
 
mjr Oleg Kruszelnicki (pierwszy z prawej)
 
płk Tadeusz Awsiuk (pierwszy z lewej)
 
mjr Piotr Szkurłat (po lewej)


 
ppłk P. Pcionek z lewej
 
gen. Paweł Lamla
 
płk Piotr Bucior z prawej trzeci
 
ppłk Marian Kołaciński z lewej
 
płk M. Tomaszycki w środku


 
ppłk D. Górniak
 
ppłk A. Kalczyński z lewej
 
płk Ryszard Buchowski
 
gen. Jarosław Mika
 
płk Krzysztof Król
 
płk Jacek Rolak
 
płk M. Postołowicz


Oficerowie
 
Zbigniew Ohanowicz
 
Kpt. Z. Ochanowicz[e]
 
Dowódca batalionu czołgów kpt./gen. Zdzisław Głuszczyk
 
Szef sztabu 9pz w 1987 r. mjr/plk Ryszard Chwastek[f]
 
Dowódca batalionu czołgów w 6BKPanc z lat 1996–1999 mjr/gen. Mieczysław Gocuł (2013), jeszcze jako generał broni
 
Szef sztabu 6BKPanc mjr/gen.bryg. Dariusz Górniak

Oficerowie jednostek z „białych koszar” 1945–2023 edytuj

W latach 1945 do 2024 z kompleksem wojskowym „Białe koszary” w Stargardzie przy Alei Żołnierza 37 byli związani między innymi oficerowie:

Obiekty szkoleniowe „białych koszar” edytuj

  • hala sportowa
  • plac apelowy (musztry)
  • strzelnica pneumatyczna
Kompleks „Białe koszary”
 
Tablica pamiątkowa w hołdzie żołnierzom i pracownikom 6BKPanc
 
Pomnik czołg T-72 upamiętniający żołnierzy i pracowników 6BKPanc.
 
Tablica pamiątkowa w hołdzie żołnierzom 9 Pułku Piechoty

Pomnik, tablice pamiątkowe edytuj

10 marca 2002 r. w kompleksie „Białych koszar” nastąpiło odsłonięcie tablicy pamiątkowej w hołdzie żołnierzom 9 Pułk Piechoty.

22 kwietnia 2015 r. do kompleksu „Białych koszar” został przywieziony i umieszczony na cokole czołg T-72. Będzie pomnikiem dla upamiętnienia żołnierzy 6 Brygady Kawalerii Pancernej, którzy do połowy 2007 r. stacjonowali w tych koszarach.

Oficjalne odsłonięcie pomnika nastąpiło 22 maja 2015 r. podczas obchodów święta 12 Brygady Zmechanizowanej[19]. Odsłonięto również tablicę pamiątkową dla upamiętnienia służby i pracy żołnierzy i pracowników wojska 6BKPanc. im. gen. bryg. Konstantego Plisowskiego w latach 1995–2007 r.

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ Zarządzenie Szefa Sztabu Generalnego WP Nr 057/Org. z dnia 11.10.1957r.
  2. ↑ Zarządzenie Szefa Sztabu Generalnego WP Nr 065/Org. z dnia 02.04.1958r.
  3. ↑ Rozkaz MON Nr 041/Org. z dnia 27.05.1957 r.
  4. ↑ 43 pp od 1945 do 1952 w składzie 12DP, od 1952 do 1957 w składzie 14DP, od kwietnia 1957 w składzie 12DP, przemianowany w maju 1957 na 9 Zaodrzański Pułk Piechoty z miejscem stacjonowania Stargard.
  5. ↑ D-ca batalionu szkolnego w 43 pp z 12DP.
  6. ↑ Zdjęcie późniejsze z 2000 r., jako d-ca dywizji – zbiory 12DZ.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Andrzej Szutowicz, W rocznicę września [online], www.choszczno.info.pl, 29 sierpnia 2011 [dostęp 2018-01-05] [zarchiwizowane z adresu 2016-06-25] (ang.).
  2. ↑ Ledwoch 1993 ↓, s. 49.
  3. ↑ Bliss, Hofman 1995 ↓, s. 113.
  4. ↑ Sonnenwende 1945 [online], sonnenwende-1945.blogspot.com [dostęp 2017-11-22].
  5. ↑ 69. rocznica zdobycia Stargardu [online], www.stargard.pl [dostęp 2017-11-22] [zarchiwizowane z adresu 2016-01-27] (ang.).
  6. ↑ Dopierala 1969 ↓, s. 210–211.
  7. ↑ Działania operacyjne jednostek NKWD – Centrum Dialogu [online], www.przelomy.muzeum.szczecin.pl [dostęp 2018-01-13] (pol.).
  8. ↑ Stargardia 2015 ↓, s. 157.
  9. ↑ Jan Macholak, Działania operacyjne jednostek 63 dywizji NKWD na Pomorzu Zachodnim w pierwszych miesiącach 1945 roku [online] [dostęp 2016-01-05] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-15].
  10. ↑ Faszcza 2005 ↓, s. 15–16.
  11. ↑ Brzeziński i Janicki 1994 ↓, s. 12.
  12. ↑ Aniszewska i Machałek 2009 ↓, s. 112.
  13. ↑ a b Faszcza 2005 ↓, s. 24.
  14. ↑ Faszcza 2015 ↓, s. 38.
  15. ↑ Faszcza 2005 ↓, s. 35.
  16. ↑ Barszczewski 2004 ↓, s. 158.
  17. ↑ a b c d Obsada personalna WP w dniu 01.01.1986 r. – Wojsko Polskie – pozostałe historyczne tematy – Profesjonalne Forum Wojskowe [online], serwis-militarny.net [dostęp 2017-11-22] (pol.).
  18. ↑ Głos Szczeciński 2016 ↓, s. 10.
  19. ↑ Białe koszary w Stargardzie. Operacja pod kryptonimem Czołg-15 – NaszeMiasto.pl [online], stargard.naszemiasto.pl [dostęp 2017-11-22] (pol.).

Bibliografia edytuj

  • Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek. Materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r. Praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
  • Dariusz Faszcza: Z Dziejów 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2005, s. 2-136. ISBN 83-11-10131-0.
  • Tadeusz Brzeziński, Wojciech Janicki: Księga pamiątkowa wydana z okazji pięćdziesięciolecia 109 Szpitala Wojskowego w Szczecinie (1944–1994). Szczecin: JotA, 1994. ISBN 83-901965-2-2.
  • Zdzisław Barszczewski: Generał hetmanem polnym zwany: wspomnienia o gen. dyw. Zbigniewie Ohanowiczu, Wydawca – Zarząd Główny Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy WP [Wojska Polskiego] w Warszawie, 2004
  • Dariusz Faszcza: 12 Szczecińska Dywizja Zmechanizowana. 70 lat służby na Pomorzu Zachodnim (1945–2015). Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2015. ISBN 978-83-63755-75-1.
  • Jolanta Aniszewska, Małgorzata Machałek: Stargard w latach 40. i 50. XX w. Problemy Społeczno-Gospodarcze i Polityczne: praca zbiorowa. Stargard: Muzeum w Stargardzie, 2009, s. 2-213. ISBN 978-83-61456-00-1.
  • Stargardia t. VIII, Rocznik Muzeum w Stargardzie, Stargard 2014, ISSN 1641-7747.
  • Z dziejów ziemi stargardzkiej, praca zb. pod redakcją Bogdana Dopierały, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1969.
  • Janusz Ledwoch, Waffen SS. Jednostki pancerne, Warszawa 1993, seria: Militaria, nr 1
  • H.Bliss, H.Hoffman, Als Stargard verloren ging, Eigenverlag, 1995
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Białe_koszary_w_Stargardzie&oldid=73204093”