1 Armia Pancerna (III Rzesza)
1 Armia Pancerna (niem. 1. Panzerarmee, później 1 Grupa Pancerna, Panzergruppe 1) – niemiecka armia pancerna sformowana jako XXII Korpus, znana też pod nazwami Grupa von Kleista i 1 Grupa Pancerna (od 16 listopada 1940), uczestniczyła w agresji na Polskę, Francję i Bałkany oraz w ataku na Związek Radziecki.
 Symbol jednostek 1 Armii Pancernej | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1939 |
| Rozformowanie |
1945 |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy | |
| Ostatni |
Wilhelm Hasse |
| Działania zbrojne | |
| II wojna światowa agresja na Polskę inwazja na Francję atak na Związek Radziecki | |
| Organizacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych |
wojska lądowe |
| Podległość | |
Utworzona 26 sierpnia 1939 roku w Lüneburgu jako XXII Korpus Armijny[1]. Dowództwo XXII KA w przededniu agresji na Polskę mieściło się w Żylinie na terenie Republiki Słowackiej, przydzielone do niego zostało Einsatzkommando 4/I pod dowództwem obersturmbannführera SS Karla Brunnera[2]. Korpus atakował oddziały Armii Kraków[3]. Po zamianie składu z XVIII Korpusem przesunął się do środka zgrupowania armijnego i na takiej pozycji znajdował się w czasie przekraczania Sanu w kierunku północno-wschodnim, wkrótce przed opanowaniem 15 września Tomaszowa Lubelskiego[4]. 16 września ruszył w kierunku południowo-wschodnim na Rawę Ruską i Lwów[4].
W 1940 roku w inwazji na Francję jednostka występowała pod nazwą Grupa von Kleista[1]. Od 16 listopada 1940 roku zwana 1 Grupą Pancerną. Pod Dunkierką dowodzona przez gen. Kleista mogła zniszczyć m.in. Brytyjski Korpus Ekspedycyjny, jednak na rozkaz Hitlera nie wykonała decydującego ataku[5].
W kwietniu 1941, wraz z 2 Armią gen. Maximiliana von Weichsa i 12 Armią feld. Wilhelma Lista, przeprowadziła inwazję na Jugosławię[1].
W 1941 roku 1 Grupa Pancerna brała udział w ataku na Związek Radziecki, prowadząc walki z Armią Czerwoną na terytorium ZSRR do 1944 roku[1]. W dniu ataku, tj. 22 czerwca 1941 wyposażona była w 586 czołgów, 54 samochody pancerne, 18 niszczycieli czołgów i 36 dział pancernych[6]. Działania bojowe rozpoczęła z terytorium okupowanej Polski atakując w kierunku Kijowa, pod koniec 1941 roku dotarła do Rostowa nad Donem[7]. W dniu 25 października 1941 nadano jej nazwę 1 Armia Pancerna. Wiosną 1944 roku w jej skład wchodziło 10 dywizji pancernych, 1 dywizja zmotoryzowana, 11 dywizji piechoty i 1 dywizja artylerii[8].
Dowódcy armii
edytuj- gen. płk Ewald von Kleist (od 5 października 1941 do 21 listopada 1942)
- gen. płk Eberhard von Mackensen (do października 1943)
- gen. płk Hans-Valentin Hube (od 23 października 1943 do 21 kwietnia 1944)
- gen. Kurt von der Chevallerie (1944)
- gen. płk Gotthard Heinrici (do marca 1945)
- gen. Walther Nehring (do kwietnia 1945)
- gen. Wilhelm Hasse (do zakończenia wojny)[9]
Struktura organizacyjna
edytujJednostki armijne: 311 Wyższe Dowództwo Artylerii, 1 Dowództwo Wojsk Zaopatrzenia Armii Pancernej i 1 pułk łączności armii pancernej
Skład 1 września 1939 roku[10][11]:
Skład 3 września 1939 roku[3]:
Skład w marcu 1941 roku:
Skład w 22 czerwca 1941 roku[12]:
- 13 Dywizja Pancerna
- 16 Dywizja Zmotoryzowana
- 25 Dywizja Zmotoryzowana
- DZmot. SS LSSAH oraz Włoski Korpus Ekspedycyjny w Rosji[13] (od 14 sierpnia 1941)
Skład w marcu 1944 roku:
Uwagi
edytuj- ↑ 3 Dywizja Górska do 2 września 1939 roku wchodziła w skład XVIII Korpusu Armijnego
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Mitcham 2010 ↓, s. 203.
- ↑ Rossino 2003 ↓, s. 37.
- ↑ a b Steblik 1989 ↓, s. 133.
- ↑ a b Rohde 1991 ↓, s. 117.
- ↑ Konecki 2007 ↓, s. 12.
- ↑ Kamenir 2010 ↓, s. 404.
- ↑ Caballero Jurado 2016 ↓, s. 95.
- ↑ Moskalenko 1974 ↓, s. 360.
- ↑ Bishop 2009 ↓, s. 9.
- ↑ Moorhouse 2020 ↓, s. 325.
- ↑ Kennedy 1956 ↓, s. 85.
- ↑ Fiszer i Gruszczyński 2009 ↓, s. 46.
- ↑ Müller 2014 ↓, s. 107.
Bibliografia
edytuj- Chris Bishop: Niemieckie wojska pancerne w II wojnie światowej. Warszawa: 2009. ISBN 978-83-11-11391-6.
- Carlos Caballero Jurado: Dywizje pancerne Hitlera. Siły uderzeniowe Wehrmachtu. Warszawa: 2016. ISBN 978-83-11-14190-2.
- Michał Fiszer, Jerzy Gruszczyński: Operacja Barbarossa 1941. Hitlera uderza na ZSRR. Poznań: 2009. ISBN 978-83-261-0286-8.
- Victor Kamenir: Krwawy trójkąt. Zagłada Armii Czerwonej na Ukrainie 1941. Warszawa: 2010. ISBN 978-83-11-11871-3.
- Robert M. Kennedy, The German Campaign in Poland (1939), Washington, DC: Department of the Army, 1956.
- Tadeusz Konecki: Labirynt dezinformacji w drugiej wojnie światowej. Od Compiegne 22 czerwca 1940 roku do hasła Dortmund 22 czerwca 1941 roku. Warszawa: 2007. ISBN 978-83-05-13506-1.
- Samuel Mitcham: Niemieckie siły zbrojne 1939-1945. Wojska pancerne. Warszawa: 2010. ISBN 978-8311-11725-9.
- Roger Moorhouse, Poland 1939: The Outbreak of World War II, New York: Basic Books, 2020, ISBN 978-0-465-09538-4.
- Kiriłł Moskalenko: Uderzenie za uderzeniem 1943-1945. Warszawa: 1974.
- Rolf-Dieter Müller: Wspólnicy Hitlera. Formacje sojusznicze Wehrmachtu na froncie wschodnim. Warszawa: 2014. ISBN 978-83-11-13245-0.
- Horst Rohde, Hitler's First Blitzkrieg and Its Consequences for North-Eastern Europe, [w:] Klaus A. Maier i inni, Germany and the Second World War, Dean S. McMurry, Ewald Osers (tłum.), t. 2, Oxford: Clarendon Press, 1991, s. 67–150, ISBN 0-19-822885-6.
- Alexander B. Rossino, Hitler Strikes Poland: Blitzkrieg, Ideology, and Atrocity, Lawrence, KS: University Press of Kansas, 2003, ISBN 0-7006-1234-3.
- Władysław Steblik: Armia Kraków 1939. Warszawa: 1989. ISBN 83-11-07434-8.