Wikipedia

3 grosze polskie (1819–1835)

moneta Królestwa Kongresowego
(Przekierowano z 3 grosze polskie 1819–1835)

3 grosze polskie (1819–1835) – moneta trzygroszowa Królestwa Kongresowego okresu autonomii, wprowadzona jako następczyni trzygroszówki bitej w latach 1817 i 1818, po zredukowaniu średnicy o 1 milimetr, dołożeniu otoku na awersie i rewersie oraz wprowadzeniu pionowo ząbkowanego rantu. Była bita w latach 1819–1835, według systemu monetarnego opartego na grzywnie kolońskiej[1], wycofana z obiegu w lutym 1851 r.[2]

3 grosze polskie (1819–1835)
Ilustracja
Dane podstawowe
Emitent

Królestwo Kongresowe

Nominał

3 grosze

Rocznik

1819, 1820, 1827, 1828, 1829, 1830, 1831, 1832, 1833, 1834, 1835

Emisja
Mennica

Warszawa

Nakład

ok. 5 000 000 sztuk

Data emisji

1819

Data wycofania

luty 1851

Opis fizyczny
Masa

8,57 g

Średnica

25 mm

Materiał

miedź

Rant

ząbkowany

Stempel

zwykły

Uwagi

moneta obiegowa, moneta z otokiem

Próbny(?) trojak z otokiem z 1818 r. – egzemplarz z Muzeum Narodowego w Krakowie

Awers edytuj

Na tej stronie umieszczono średni herb Królestwa Kongresowego, tzn. orła rosyjsko-polskiego – dwugłowy orzeł z trzema koronami, w prawej łapie trzyma miecz i berło, w lewej jabłko królewskie, na piersi, na tle gronostajowego płaszcza, tarcza herbowa z polskim orłem[3]. Na dole, po obu stronach ogona orła, znajduje się znak intendenta mennicy w Warszawie –

  • I.B. (Jakuba Benika 1816–1820),
  • F.H. (Fryderyka Hungera 1827–1832),
  • K.G. (Karola Gronaua 1830–1834) lub
  • I.P. (Jerzego Puscha 1834–1835)[4].

Istnieją monety z rocznika 1829 bez znaku intendenta[4].

Dookoła znajduje się wypukły otok.

Awers jest identyczny z awersem monety 3 grosze polskie 1826–1827[4].

Rewers edytuj

Na tej stronie umieszczono nominał 3, pod nim napis „GROSZE”, poniżej „POLSKIE”, a pod nim rok bicia: 1819, 1820, 1827, 1828, 1829, 1830, 1831, 1832, 1833, 1834 lub 1835. Dookoła znajduje się wypukły otok[4].

Opis edytuj

Monetę bito w mennicy w Warszawie, w miedzi, na krążku o średnicy 25 mm, masie 8,57 grama, z otokiem, z rantem ząbkowanym[5][4]. Według sprawozdań mennicy w latach 1819–1835 (bez 1826) w obieg wypuszczono ok. 5 575 607 sztuk[6]. Dokładniejsze podanie nakładu jest niemożliwe, ponieważ w dwóch latach monetę bito razem z:

a mennica w swoich sprawozdaniach raportowała jedynie liczbę wprowadzanych do obiegu monet konkretnego nominału, bez podawania typu[6].

Stopień rzadkości poszczególnych roczników i typów monet przedstawiono w tabeli:

Rocznik Znak intendenta Stopień rzadkości Liczba egzemplarzy Uwagi Zdjęcie
3 grosze polskie 1819 I.B. R1[7][8] 15 001–80 000  
3 grosze polskie 1820 I.B. R2[8] 3001–15 000  
3 grosze polskie 1827 F.H. R2[8] 3001–15 000 bito również monety 3 grosze polskie (1826–1827)  
3 grosze polskie 1828 F.H. R[9][8] 80 001–400 000  
3 grosze polskie 1829 F.H. R[10][8] 80 001–400 000  
bez znaku intendenta (brak liter F.H.) R4[11] 121–600
3 grosze polskie 1830 F.H. R[8][12] 80 001–400 000  
K.G. R5[13][8] 26–120  
3 grosze polskie 1831 F.H. R8[14] 2–3  
K.G. R1[8] 15 001–80 000 bito również monety Królestwa Polskiego 1831  
3 grosze polskie 1832 F.H. R6[8][15] 7–25  
K.G. R2[8] 3001–15 000  
3 grosze polskie 1833 K.G. R[8][16] 80 001–400 000  
3 grosze polskie 1834 K.G. R3[8] 601–3000  
I.P. R[8][17] 80 001–400 000  
3 grosze polskie 1835 I.P. R4[8] 121–600 bito również monety 3 grosze (1835–1841)  

Dla pięciu roczników – 1829, 1830, 1831, 1832 i 1834, istnieją monety z różnymi znakami intendenta mennicy umieszczonymi na awersie lub, jak w przypadku 1829, jego brakiem. O ile w przypadku innych monet Królestwa Kongresowego ostatnim rocznikiem, na którym umieszczano znak konkretnego intendenta mennicy, był rok powołania jego następcy, o tyle w przypadku trzygroszówki polskiej 1819–1835 znane są egzemplarze ze znakiem Fryderyka Hungera (F.H.) z 1831 i 1832, mimo że już w 1830 na tym stanowisku pojawił się Karol Gronau (K.G.).

W latach 1826–1827 bito monetę 3 grosze polskie Z MIEDZI KRAIOWEY[4]. W roku 1827 powrócono do bicia trzygroszówki według rysunku monety wprowadzonego w roku 1819[4]. W roku 1835 monetę zastąpiono trzygroszówką polsko-rosyjską[4].

Ze względu na fakt, że okres bicia monety przypada na czas rządów dwóch carów, w numizmatyce rosyjskiej moneta, w zależności od wybitej daty, zaliczana jest do dwóch odrębnych kategorii[18]:

Istnieją monety 3 grosze polskie z otokiem z rocznika 1818, którym opracowania przypisują status monet próbnych lub ewentualnie nowego bicia[19].

Nowe bicie edytuj

Istnieją monety nowego bicia z 1857 r. z mennicy w Warszawie dla roczników 1819, 1820, 1827, 1828, 1829FH, 1830FH, 1831KG, 1832KG, 1833, 1834KG, 1834IP, 1835[20].

Istnieją monety nowego bicia z 1869 r. z mennicy w Petersburgu dla rocznika 1824, dla którego monet obiegowych nie było[20].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Karol Plage, Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815–1864 i monety bite dla miasta Krakowa w roku 1835 XXXVIII tablic, Warszawa: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Komisja Numizmatyczna, 1972, s. 5-8.
  2. ↑ Elżbieta Korczyńska, Borys Paszkiewicz, Mennictwo XIX i XX w., Kraków: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Oddział w Krakowie, 1989, s. 365.
  3. ↑ Karol Plage, Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815–1864 i monety bite dla miasta Krakowa w roku 1835 XXXVIII tablic, Warszawa: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Komisja Numizmatyczna, 1972, s. 6,13.
  4. ↑ a b c d e f g h Janusz Parchimowicz, Monety polskie, wyd. II, Szczecin: Nefryt, 2003, s. 88-99.
  5. ↑ Władysław Terlecki, Mennica Warszawska 1765-1965, Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum, 1970, s. 272.
  6. ↑ a b Karol Plage, Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815–1864 i monety bite dla miasta Krakowa w roku 1835 XXXVIII tablic, Warszawa: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Komisja Numizmatyczna, 1972, s. 43.
  7. ↑ 3 grosze (1819). fortresscatalogue.com. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  8. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Tadeusz Iger, Katalog trojaków polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Warszawskie Centrum Numizmatyczne, 2008, s. 279-286.
  9. ↑ 3 grosze (1828). fortresscatalogue.com. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  10. ↑ 3 grosze (1829). fortresscatalogue.com. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  11. ↑ 3 grosze (1829) brak liter. fortresscatalogue.com. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  12. ↑ 3 grosze (1830) F.H.. fortresscatalogue.com. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  13. ↑ 3 grosze (1830) K.G.. fortresscatalogue.com. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  14. ↑ 3 grosze (1831) F.H.. fortresscatalogue.com. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  15. ↑ 3 grosze (1832) F.H.. fortresscatalogue.com. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  16. ↑ 3 grosze (1833). fortresscatalogue.com. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  17. ↑ 3 grosze (1834) I.P.. fortresscatalogue.com. [dostęp 2023-11-01]. (pol.).
  18. ↑ Vladimir Bitkin, Composite Catalog of Russian Coins, 2003, s. 791,857.
  19. ↑ Karol Plage, Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815–1864 i monety bite dla miasta Krakowa w roku 1835 XXXVIII tablic, reprint, Czesław Kamiński (red.), Warszawa: Polskie Towarzystwo archeologiczne i Numizmatyczne, Komisja Numizmatyczna, 1972, s. 18,24, 56.
  20. ↑ a b Czesław Kamiński, Edmund Kopicki, Katalog monet polskich 1764-1864, wyd. drugie, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1977, s. 144-184.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=3_grosze_polskie_(1819–1835)&oldid=71662098”