Wikipedia

Adam Żurawin

polski Żyd, agent Gestapo

Adam Żurawin (ur. 1919 w Warszawie, zm. 1992) – polski Żyd, agent Gestapo, jedna z kluczowych postaci sprawy Hotelu Polskiego.

Adam Żurawin
Data i miejsce urodzenia

1919
Warszawa

Data śmierci

1992

Zawód, zajęcie

handlowiec

Życiorys edytuj

Był jedenastym z dwanaściorga dzieci w rodzinie Żydów ortodyksyjnych, mieszkał przy ulicy Dzielnej 28[1]. W dzieciństwie uczęszczał do chederu, następnie rodzice przenieśli go jednak do polskiej szkoły publicznej, jego kolegą z klasy miał być Antoni Kolczyński[2]. Podczas nauki w szkole podstawowej wstąpił do Ha-Szomer Ha-Cair. Według własnej relacji w wieku 16 lat został przyjęty do szkoły operowej przy Teatrze Wielkim[2]. Po ukończeniu szkoły pracował jako sprzedawca w fabryce brezentu i płótna przy ulicy Granicznej[2].

W październiku 1939 roku miał zachorować na tyfus i przeybwał w Szpitalu Starozakonnych. Podczas okupacji niemieckiej wraz z bratem Meirem handlował z Polakami, w związku z tym udawał katolika. 7 lipca 1940 wziął ślub z Lizą Krystynfrynd[3]. Od końca 1940 roku utrzymywał kontakt z Gerhardem Stabenowem, bezpośrednim przełożonym Abrahama Gancwajcha[4][5], współpracował także z innymi funkcjonariuszami Urzędu do Walki z Lichwą i Spekulacją[6]. Wraz z Wolfem Szymonowiczem miał także „szantażować” Adama Czerniakowa[6]. Na początku 1942 roku wyciągnął z getta swoją żonę, przeprowadził się także do nowego mieszkania, prawdopodobnie w dzielnicy niemieckiej[5], według kontrwywiadu Armii Krajowej utrzymywał wtedy ożywione kontakty z funkcjonariuszami Gestapo[7].

W kwietniu 1943 roku otrzymał za pośrednictwem przedstawiciela firmy FIAT paszporty Hondurasu[8]. Wpółpracował z Leonem Skosowskim, kolaborantem i aspirantem Urzędu do Walki z Lichwą i Spekulacją. Wraz z nim prowadził w Hotelu Polskim sprzedaż południowoamerykańskich dokumentów za duże sumy pieniędzy[9][10][11]. W połowie czerwca 1943 roku wyjechał z Warszawy do obozu w Vittel[12]. 16 maja 1944 roku wraz z rodziną trafił do obozu w Drancy, a następnie został wysłany do Auschwitz-Birkenau. Uciekł jednak z transportu w okolicach Katowic[13]. Pomagający mu Polacy mieli go wziąć za polskiego spadochroniarza i z ich pomocą udało mu się dostać do Częstochowy, a następnie do Warszawy, gdzie, mimo wydanego na niego przez ŻOB wyroku śmierci, nawiązał kontakt z podziemiem żydowskim[13].

Podczas powstania warszawskiego, do 18 sierpnia 1944 roku przebywał w piwnicy budynku przy ulicy Mszczonowskiej, skąd trafił następnie do obozu przejściowego w Pruszkowie. Z Pruszkowa trafił do obozu pracy w Soest, gdzie pracował w fabryce amunicji. Następnie udał się pociągiem do Berlina, zgłosił się tam do Arbeitsamtu i został zatrudniony w fabryce Siemensa, w Berlinie pomagał mu Stabenow i były szef warszawskiej Organizacji Todt – Karl Fischer[14].

29 kwietnia 1945 roku odnalazł swoją rodzinę w obozie przejściowym w Bourboule, niedługo później wraz z rodziną udał się do Włoch, gdzie pracował jako tłumacz[15]. We wrześniu 1946 roku wyjechał do Hawany, skąd 10 miesięcy później trafił do Nowego Jorku[15]. Został osądzony przez sąd rabinacki, który uniewinnił go z zarzutu kolaboracji z Niemcami[15]. W 1949 roku przed Sądem Społecznym przy Centralnym Komitecie Żydów Polskich przygotowywano jego proces, w którym był oskarżony o zwabianie Żydów do pułapki w Hotelu Polskim[16].

W Nowym Jorku prowadził fabrykę szczotek – Adams Brush Company. W latach 60. XX wieku założył własną galerię sztuki[16]. Sprawą jego kolaboracji z Niemcami miało zainteresować się Federalne Biuro Śledcze, sprawa została jednak umorzona[17]. Pod koniec życia wydał własne wspomnienia, zmarł w USA w 1992 roku[17].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Haska 2006 ↓, s. 178.
  2. ↑ a b c Haska 2006 ↓, s. 179.
  3. ↑ Haska 2006 ↓, s. 180.
  4. ↑ Haska 2006 ↓, s. 182.
  5. ↑ a b Haska 2006 ↓, s. 184.
  6. ↑ a b Haska 2006 ↓, s. 183.
  7. ↑ Haska 2006 ↓, s. 185.
  8. ↑ Haska 2006 ↓, s. 186.
  9. ↑ Haska 2006 ↓, s. 189.
  10. ↑ 70. rocznica likwidacji Hotelu Polskiego [online], Żydowski Instytut Historyczny [dostęp 2023-11-04] (pol.).
  11. ↑ Żurawin Adam [online], getto.pl [dostęp 2023-11-04].
  12. ↑ Haska 2006 ↓, s. 193.
  13. ↑ a b Haska 2006 ↓, s. 195.
  14. ↑ Haska 2006 ↓, s. 196.
  15. ↑ a b c Haska 2006 ↓, s. 197.
  16. ↑ a b Haska 2006 ↓, s. 198.
  17. ↑ a b Joanna Podgórska, Dla ocalałych Żydów to miejsce było jak cud [online], www.polityka.pl, 2015 [dostęp 2023-11-04] (pol.).

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Adam_Żurawin&oldid=73329501”