Adam Hełm-Pirgo

oficer Wojska Polskiego

Adam Hełm-Pirgo (ur. 29 września 1852 w Horowie, zm. 3 grudnia 1932 we Lwowie) – podpułkownik piechoty c. i k. armii i Wojska Polskiego, kartograf.

Adam Hełm-Pirgo
Ilustracja
Adam Hełm-Pirgo (1919)
podpułkownik podpułkownik
Data i miejsce urodzenia

29 września 1852
Horowo

Data i miejsce śmierci

3 grudnia 1932
Lwów

Przebieg służby
Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Jednostki

10 Pułk Piechoty,
Instytut Wojskowo-Geograficzny,
55 Pułk Piechoty,
78 Pułk Piechoty,
30 Pułk Piechoty,
Komenda Główna Żandarmerii Obrony Lwowa,
Komenda Wojskowa we Lwowie

Stanowiska

dowódca batalionu piechoty

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
wojna polsko-ukraińska (obrona Lwowa)

Odznaczenia
Medal Niepodległości Medal Jubileuszowy Pamiątkowy dla Sił Zbrojnych i Żandarmerii 1898 (Austro-Węgry) Odznaka za 25-letnią Służbę Wojskową (Austro-Węgry)

Życiorys edytuj

Urodził się 29 września 1852 w Horowie[1]. W c. i k. armii w październiku 1871 został mianowany kadetem piechoty liniowej z dniem 1 listopada 1871[2][3], później w korpusie piechoty awansowany na stopień podporucznika z dniem 1 listopada 1873[4][5] i na stopień porucznika z dniem 1 maja 1879[6]. Przez lata służył w 10 pułku piechoty w Jarosławiu (jako kadet pełnił funkcję zastępcy oficera[7][8])[9][10][11][12][13][14][15], od września 1881 jako oficer nadkompletowy był przydzielony do służby w Instytucie Wojskowo-Geograficznym[16][17][18][19][20]. Od 1885 był oficerem 55 pułku piechoty (Brzeżany)[21][22][23][24][25][26][27][28][29][30][31][32]. W październiku 1886 został awansowany na stopień kapitana 2 klasy z dniem 1 listopada 1886[33][34], w grudniu 1888 na kapitana 1 klasy[35], a potem na stopień majora z dniem 1 listopada 1896[36]. Od 1896 był komendantem 4 batalionu w 78 pułku piechoty w Esseg[37][38], a od około 1898 był tam komendantem 3 batalionu[39], od około 1899 komendantem 1 batalionu[40], od około 1900 ponownie komendantem 4 batalionu[41][42]. Został awansowany na stopień podpułkownika z dniem 1 maja 1902[43]. Od tego czasu był komendantem 3 batalionu w 78 pułku[44]. Od około 1903 był komendantem 4 batalionu w 30 pułku piechoty we Lwowie[45][46]. W listopadzie 1904 został przeniesiony w stan spoczynku[47]. W armii austriackiej służył jako topograf[48].

U kresu I wojny światowej został przyjęty do Wojska Polskiego i brał udział w obronie Lwowa w trakcie wojny polsko-ukraińskiej, od 11 listopada 1918 pełniąc stanowisko komendanta Komendy Głównej Żandarmerii Obrony Lwowa[49][50][51][1]. Nominalnie sprawował to stanowisko do 23 listopada 1918, zaś faktycznie obowiązki w zakresie organizacji i egzekutywy pełnił już od 10 listopada mjr Wiktor Sas-Hoszowski, przed 11 listopada mianowany jego zastępcą; ppłk Pirgo przekazał mu je z uwagi na podeszły wiek, a sam ograniczył się do dowództwa i kontaktów z Naczelną Komendą)[52][53][54]. Z racji na swój wiek Pirgo 27 listopada 1918 został skierowany do oddziału kartograficznego Komendy Wojskowej we Lwowie[55][56]. Był organizatorem kartografii sztabu Dowództwa Wojska Polskiego „Wschód”[49]. Sprawował stanowisko kierownika Biura Kartograficznego, a po zwolnieniu tej funkcji objął ją jego syn Marian[57].

Do końca życia uczestniczył w uroczystościach obchodów Obrony Lwowa z 1918[58]. Zmarł 3 grudnia 1932[1]. Został pochowany na Cmentarzu Obrońców Lwowa (kwatera XX, miejsce 1832)[59][1].

Jego żoną została Klementyna z domu Nowak[60]. Ich synami byli oficerowie wojsk austriackich i Wojska Polskiego: por. sap. Adam Klemens Hełm-Pirgo (ur. 1891, w 1918 podporucznik obrony krajowej[61], w 1923 porucznik rezerwy piechoty WP)[62] i kpt. inż. geograf Marian Adam Hełm-Pirgo (1897–1995).

Odznaczenia edytuj

austro-węgierskie

Przypisy edytuj

  1. a b c d Adam Hełm-Pirgo. ogrodywspomnien.pl. [dostęp 2020-04-02].
  2. Ernennungen. „Der Kamerad”. Nr 125, s. 6, 27 października 1871. (niem.). 
  3. Kais. Königl. Militär-Schematismus 1872. Wiedeń: 1872, s. 208.
  4. Ernennungen. „Der Kamerad”. Nr 109, s. 5, 1 listopada 1873. (niem.). 
  5. Kais. Königl. Militär-Schematismus 1874. Wiedeń: 1874, s. 216.
  6. Kais. Königl. Militär-Schematismus 1880. Wiedeń: 1879, s. 206.
  7. Kais. Königl. Militär-Schematismus 1872. Wiedeń: 1872, s. 227.
  8. Kais. Königl. Militär-Schematismus 1873. Wiedeń: 1873, s. 228.
  9. Kais. Königl. Militär-Schematismus 1874. Wiedeń: 1874, s. 237.
  10. Kais. Königl. Militär-Schematismus 1875. Wiedeń: 1875, s. 237.
  11. Kais. Königl. Militär-Schematismus 1876. Wiedeń: 1876, s. 243.
  12. Kais. Königl. Militär-Schematismus 1877. Wiedeń: 1876, s. 243.
  13. Kais. Königl. Militär-Schematismus 1878. Wiedeń: 1877, s. 245.
  14. Kais. Königl. Militär-Schematismus 1880. Wiedeń: 1879, s. 266.
  15. Kais. Königl. Militär-Schematismus 1881. Wiedeń: 1880, s. 270.
  16. Personalien im k. k. Heere. „Oesterreichischer Soldatenfreund”. Nr 75, s. 604, 20 września 1881. (niem.). 
  17. Kais. Königl. Militär-Schematismus 1882. Wiedeń: 1881, s. 274.
  18. Kais. Königl. Militär-Schematismus 1883. Wiedeń: 1883, s. 286.
  19. Kais. Königl. Militär-Schematismus 1884. Wiedeń: 1883, s. 286.
  20. Kais. Königl. Militär-Schematismus 1885. Wiedeń: 1884, s. 288.
  21. Allerhöchste Enstschließungen. „Kaiserlich-königliches Armee-Verordnungsblatt”. Nr 9, s. 64, 22 marca 1885. (niem.). 
  22. Kais. Königl. Militär-Schematismus 1886. Wiedeń: 1885, s. 378.
  23. Kais. Königl. Militär-Schematismus 1887. Wiedeń: 1886, s. 380.
  24. Kais. Königl. Militär-Schematismus 1888. Wiedeń: 1887, s. 378.
  25. Kais. Königl. Militär-Schematismus 1889. Wiedeń: 1888, s. 382.
  26. Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1890. Wiedeń: 1889, s. 400.
  27. Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1891. Wiedeń: 1890, s. 414.
  28. Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1892. Wiedeń: 1892, s. 418.
  29. Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1893. Wiedeń: 1893, s. 428.
  30. Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1894. Wiedeń: 1894, s. 438.
  31. Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1895. Wiedeń: 1895, s. 414.
  32. Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1896. Wiedeń: 1895, s. 432.
  33. Kronika. Mianowania w c. k. armji. „Kurjer Lwowski”. Nr 301, s. 4, 30 października 1886. 
  34. Kais. Königl. Militär-Schematismus 1887. Wiedeń: 1886, s. 195.
  35. Kronika. Nadzwyczajny awans w armji. „Kurjer Lwowski”. Nr 359, 27 grudnia 1888. 
  36. Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1897. Wiedeń: 1896, s. 217.
  37. Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1897. Wiedeń: 1896, s. 520.
  38. Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1898. Wiedeń: 1897, s. 522.
  39. Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1899. Wiedeń: 1898, s. 524.
  40. a b c Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1900. Wiedeń: 1899, s. 542.
  41. Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1901. Wiedeń: 1900, s. 550.
  42. Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1902. Wiedeń: 1901, s. 556.
  43. Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1903. Wiedeń: 1902, s. 219.
  44. Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1903. Wiedeń: 1902, s. 552.
  45. Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1904. Wiedeń: 1903, s. 460.
  46. Początki kartografii 1971 ↓, s. 18-19.
  47. Kronika. Z armji. „Kurjer Lwowski”. Nr 324, s. 3, 22 listopada 1904. 
  48. Początki kartografii 1971 ↓, s. 11, 18.
  49. a b c W rocznicę zgonu śp. płk. A. Hełm-Pirgo. „Gazeta Lwowska”. Nr 273, s. 2, 1 grudnia 1937. 
  50. Leszek Kania: Ochrona porządku prawnego i bezpieczeństwa publicznego podczas Obrony Lwowa (listopad 1918 – marzec 1919). Prace Instytutu Prawa i Administracji PWSZ w Sulechowie. s. 294. [dostęp 2015-10-31].
  51. Obrona Lwowa w listopadzie 1918 roku. lwow.com.pl. [dostęp 2015-10-31].
  52. Wiktor Hoszowski-Sas: Żandarmeria obrony Lwowa. W: Jarosław Waniorek (red.): Obrona Lwowa. 1-22 listopada 1918. Tom 2. Źródła do dziejów walk o Lwów i województwa południowo-wschodnie 1918-1920. Relacje uczestników. Warszawa: 1993, s. 164, 165-166. ISBN 83-85218-56-4.
  53. Czesław Mączyński: Boje lwowskie. Cz. 1. Oswobodzenie Lwowa (1-24 listopada 1918 roku). T. I. Warszawa: 1921, s. 183-184.
  54. Czesław Mączyński: Boje lwowskie. Cz. 2. Oswobodzenie Lwowa (1-24 listopada 1918 roku). T. II. Warszawa: 1921, s. 146, 151.
  55. Bolesław Roja: Legendy i fakty. Warszawa: 1931, s. 229.
  56. Leszek Kania: Ochrona porządku prawnego i bezpieczeństwa publicznego podczas Obrony Lwowa (listopad 1918 – marzec 1919). Prace Instytutu Prawa i Administracji PWSZ w Sulechowie. s. 295. [dostęp 2015-10-31].
  57. Początki kartografii 1971 ↓, s. 11, 17.
  58. Uroczystość IV. odcinka Obrony Lwowa. „Gazeta Lwowska”. Nr 90, s. 6, 20 kwietnia 1932. 
  59. Spis bohaterów pochowanych na Cmentarzu Obrońców Lwowa. W: W szesnastą rocznicę. Lwów: Towarzystwo Straży Mogił Polskich Bohaterów we Lwowie, 1934, s. 46.
  60. Osoby o nazwisku „Klimkiewicz” w Genealogii Potomków Sejmu Wielkiego. sejm-wielki.pl. [dostęp 2015-10-31].
  61. Ranglisten der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1918. Wiedeń: 1918, s. 139, 366.
  62. Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923, s. 891, 918.
  63. M.P. z 1933 r. nr 255, poz. 273.
  64. Lwowianie odznaczeni Krzyżem i Medalem Niepodległości. „Wschód. Prasowa Agencja Informacyjna”. Nr 424, s. 2, 8 listopada 1933. 

Bibliografia edytuj