Brzeżany

miasto na Ukrainie w obwodzie tarnopolskim

Brzeżany (ukr. Бережани, Bereżany) – miasto na Ukrainie, w obwodzie tarnopolskim, w rejonie tarnopolskim, nad Złotą Lipą, siedziba administracyjna hromady. W 2020 roku liczyło ok. 17,4 tys. mieszkańców[1].

Brzeżany
Бережани
Ilustracja
Panorama miasta
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

 tarnopolski

Rejon

tarnopolski

Hromada

Brzeżany

Prawa miejskie

1530

Burmistrz

Rostysław Bortnyk

Wysokość

269 m n.p.m.

Populacja (2020)
• liczba ludności


17 430

Nr kierunkowy

+380-3548

Kod pocztowy

47501, 47502

Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego
Mapa konturowa obwodu tarnopolskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Brzeżany”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Brzeżany”
Ziemia49°26′28,42″N 24°56′35,16″E/49,441228 24,943100
Strona internetowa
Przedwojenny herb

Historia

edytuj
  • Od września 1939 do 1941 roku miasto pod okupacją sowiecką; miały wtedy miejsce deportacje ludności (głównie Polaków) w głąb ZSRR.
  • W ostatnich dniach czerwca 1941 roku funkcjonariusze NKWD zamordowali w miejscowym więzieniu od 174 do 300 więźniów. Zwłoki zamordowanych grzebano na terenie zamku lub wrzucano do rzeki Złota Lipa. Od 80 do 107 więźniów ocalało, gdyż nalot niemieckiej Luftwaffe spowodował ucieczkę strażników[13][14].
  • W następnych dniach ukraińscy nacjonaliści witają uroczyście wkraczający Wermacht[15].
  • 6 lipca 1941 r. odkrycie ciał ofiar NKWD wywołało pogrom Żydów (zob. pogrom w Brzeżanach), których oskarżono o sympatyzowanie z bolszewizmem. Ukraińscy nacjonaliści zabili podczas pogromu 250-300 osób[16].
  • W latach 1941–1944 pod okupacją niemiecką (Dystrykt Galicja)
  • 1941–1943 – Holocaust w Brzeżanach. Ocenia się, że zginęło 5,5–6,5 tys. Żydów[17] (zob. getto w Brzeżanach).
  • W latach 1942–1944 był to rejon działalności AK
  • W latach 1939 –1945 był to teren działalności nacjonalistów ukraińskich z OUN, a następnie z UPA. Z ich rąk zginęło ok. 40 polskich mieszkańców miasta, w tym Stefan Biliński, lekarz i ordynator szpitala miejskiego w Brzeżanach, oraz Tadeusz Mazurkiewicz, harcerz i członek AK[18].
  • W latach 1945–1991 na terytorium Ukraińskiej SRR w granicach ZSRR
  • 1946 wysiedlenie Polaków w nowe granice Polski
  • 1946–1947 w rejon Brzeżan i samego miasta została przesiedlona część ludności ukraińskiej z powiatu sanockiego
  • Od 1991 na terytorium Ukrainy.
 
położenie na mapie województwa tarnopolskiego w roku 1939

Zabytki

edytuj
 
Kościół gr.kat. pw. św. Trójcy
 
Zabudowa miasta
 
Ruiny zamku w Brzeżanach
 
Ratusz miejski
Osobny artykuł: zamek w Brzeżanach.

W czasach II RP w Brzeżanach istniał klub piłkarski Sieniawa Brzeżany[19].

Związani z Brzeżanami

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Brzeżanami.

Sprawiedliwi wśród Narodów Świata (Polacy ratujący Żydów w Brzeżanach)

edytuj
  • Karol Bogucki[28]
  • Stanisław i Karol Codogni (ojciec i syn) – ukrywali m.in. Szimona Redlicha[29][30]
  • Tadeusz Danek[31]
  • Rozalia Kisielewicz i jej córka Czesława (po mężu Strąg)[32]
  • Adam i Stefania Kunzowie[33]
  • Zofia Ornatowska (Śniadecka)[34]
  • Władysław i Rozalia Regulowie[35]
  • Zbigniew Rusiński[36]
  • Alfred Schüssel[37]
  • Leon i Stefania Stefanowiczowie oraz ich córki Eleonora (po mężu Landzwójczak) i Agata (po mężu Topercer)[38]

Książki

edytuj

Miasta partnerskie

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Чисельність наявного населення України на 1 січня 2020 року. Статистичний збірник. За редакцією Марії ТІМОНІНОЇ. Київ: Державна служба статистики України, 2020, s. 64.
  2. Karol Szajnocha, Jadwiga i Jagiełło, Lwów 1861, t. III s. 315, wersja elektroniczna
  3. Aleksander Jabłonowski. Ziemie ruskie. Ruś Czerwona. [W:] Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XVIII (VII), Cz. II-a. Warszawa: drukarnia Piotra Laskanera i S-ki, 1903, s. 199.
  4. Przedstawicielem rodu Uhnowskich był m.in. Dziersław z Uhnowa, kasztelan bełski; w literaturze – czasem Hunowskich.
  5. Zenon Guldon, Jacek Wijaczka. Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku. w: „Czasy Nowożytne”, 21, 2008, s. 167.
  6. Zbigniew Hundert, Od towarzysza jazdy do wojewody podolskiego. Przebieg służby wojskowej Nikodema Żaboklickiego w latach 1656–1706 [online] [dostęp 2018-02-28] (ang.).
  7. Tekst deklaracji opublikowany w:Dz.U. z 1923 r. nr 49, poz. 333
  8. Strzelcy Kresowi [online], strzelcy-kresowi.pl [dostęp 2023-10-02].
  9. Bohaterowie 1939 [online], bohaterowie1939.pl [dostęp 2023-10-02].
  10. Batalion ON "Brzeżany" - Obrona Narodowa II RP 1937–1939 [online], obronanarodowa1939.pl [dostęp 2023-10-02].
  11. "Gazeta Lwowska" nr 151 z 3 czerwca 1933, s. 2: Historyczny Zamek w Brzeżanach darowany przez J. Potockiego wojsku polskiemu.
  12. Stanisław Nicieja, Kresowa Atlantyda, t. I, 2012, s. 192, ISBN 978-83-61915-27-0.
  13. Jerzy Węgierski: Lwów pod okupacją sowiecką 1939–1941. Warszawa: Editions Spotkania, 1991, s. 278. ISBN 83-85195-15-7.
  14. Bogdan Musiał: Rozstrzelać elementy kontrrewolucyjne. Brutalizacja wojny niemiecko-sowieckiej latem 1941 roku. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2001, s. 135. ISBN 83-88747-40-1.
  15. Stanisław Nicieja, dz. cyt.
  16. Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6, s. 78.
  17. Холокост..., Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6, s. 80.
  18. Henryk Komański, Szczepan Siekierka, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939–1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 101-103, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487.
  19. Klasa C Stanisławów-Tarnopol. plk1921.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-25)].
  20. Julian Fontana, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-08].
  21. a b Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Złoczowie za rok szkolny 1920/21. Złoczów, 1921, s. 10.
  22. Sprawozdanie Dyrekcyi c. k. Gimnazyum w Brzeżanach za rok szkolny 1899. Brzeżany: Drukarnia i księgarnia A. Cichockiego, 1899, s. 41.
  23. Szematyzm 1869, s. 22. (niem.)
  24. Leon Madeyski h. Poraj (ID: psb.16463.1)
  25. Ślub. „Kurjer Lwowski”. 180, s. 5, 2 lipca 1885.
  26. Madejski (Madeyski) Leon. W: Polski Słownik Biograficzny. T. XIX. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1974, s. 117.
  27. Józef Teodorowicz | Służyli Niepodległej [online] [dostęp 2022-09-09] (ang.).
  28. Bogucki Karol. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-24]. (ang.).
  29. Codogni Stanisław ; Son: Karol. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-24]. (ang.).
  30. Historia pomocy - Rodzina Codogni. sprawiedliwi.org.pl. [dostęp 2024-05-24]. (pol.).
  31. Danek Tadeusz. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-24]. (ang.).
  32. Strąg Czesława (Kisielewicz); Mother: Kisielewicz Rozalia. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-24]. (ang.).
  33. Kunz Adam & Stefania. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-24]. (ang.).
  34. Ornatowska Zofia. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-24]. (ang.).
  35. Regula Władysław & Rozalia. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-24]. (ang.).
  36. Rusiński Zbigniew. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-24]. (ang.).
  37. Schüssel Alfred. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-24]. (ang.).
  38. Stefanowicz Stefania ; Daughter: Landzwójczak Eleonora (Stefanowicz); Daughter: Topercer Agata (Stefanowicz); Husband: Leon. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-05-24]. (ang.).
  39. Cracovia Leopolis, 1998, [dostęp: 13.03.2017]

Babliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj