Wikipedia

Al-Bassa (Palestyna)

Al-Bassa (arab. البصة) – nieistniejąca już arabska wieś, która była położona w Dystrykcie Akka w Mandacie Palestyny. Wieś została wyludniona i zniszczona podczas wojny domowej w Mandacie Palestyny, po ataku sił żydowskiej Hagany w dniu 14 maja 1948 roku.

Al-Bassa
‏البصة‎
Ilustracja
Zachowany stary dom wioski al-Bassa, 2008
Państwo

 Mandat Palestyny

Dystrykt

Dystrykt Akka

Wysokość

65 m n.p.m.

Populacja (1945)
• liczba ludności


3100

Data zniszczenia

14 maja 1948

Powód zniszczenia

atak Hagany

Obecnie

Becet, Kefar Rosz ha-Nikra, Szelomi, Liman

Położenie na mapie Mandatu Palestyny
Mapa konturowa Mandatu Palestyny, u góry znajduje się punkt z opisem „Al-Bassa”
Ziemia33°04′34″N 35°08′27″E/33,076111 35,140833
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Położenie

edytuj

Al-Bassa leżała u podnóża grzbietu górskiego Reches ha-Sulam (361 m n.p.m.) na zachodnich zboczach wzgórz Zachodniej Galilei. Wieś była położona na wysokości 65 metrów n.p.m., w odległości 19 kilometrów na północ od miasta Akka. Według danych z 1945 do wsi należały ziemie o powierzchni 2953,5 ha. We wsi mieszkało wówczas 3100 osób, w tym 150 Żydów[1].

własność gruntów powierzchnia gruntów (hektary)
Arabowie 2525,8
Żydzi 417,7
publiczne 99
Razem 2953,5
Rodzaj użytkowanych gruntów Arabowie (hektary) Żydzi (hektary)
uprawy nawadniane 469,9 76
uprawy zbóż 1043,7 119,7
uprawa oliwek 350 -
uprawa cytrusów 614 -
zabudowane 132 -
nieużytki 947,5 290,5

Historia

edytuj
 
Grecki kościół – cerkiew św. Jerzego w al-Bassa, odzyskana przez prawosławnych w 2015[2]
 
Islamskie sanktuarium w al-Bassa

Badania archeologiczne wykazały, że miejsce to było zamieszkane już w epoce brązu[3]. Od I do V wieku wieś była zamieszkana przez społeczność żydowską. Talmud nazywa ją Becet[4]. We wsi znaleziono 18 stanowisk archeologicznych z tego okresu. Odkryto miejsca pochówku chrześcijan oraz dzbany z IV wieku[5]. Od początku okresu panowania Arabów wieś była zamieszkana przez społeczność arabską i nazywała się Bassa[6]. W 1189 roku wieś wykorzystali krzyżowcy jako obóz wojenny podczas III wyprawy krzyżowej[7]. Krzyżowcy nazywali wieś Le Bace lub LeBassa[1]. W 1517 roku wieś wraz z całą Palestyną przeszła pod panowanie osmańskie. Dokumenty podatkowe z 1596 roku mówią, że w al-Bassa mieszkało 76 rodzin muzułmańskich i 28 kawalerów. Płacili oni podatki z upraw pszenicy, jęczmienia, bawełny, oliwek, owoców, oraz hodowli kóz i uli[8]. W 1882 roku we wsi otworzono publiczną szkołę podstawową dla chłopców, a następnie prywatną szkołę średnią i publiczną szkołę podstawową dla dziewcząt[9]. W wyniku I wojny światowej nastąpiły duże zmiany terytorialne na Bliskim Wschodzie. Francusko-brytyjska umowa graniczna z 1920 roku nieprecyzyjnie określiła przebieg granicy między Brytyjskim Mandatem Palestyny i Francuskim Mandatem Syrii (w skład którego wchodził także dzisiejszy Liban). Okazało się, że granica przebiegała na północ od wsi al-Bassa. Sama wieś znajdowała się w Mandacie Palestyny, jednak znaczna część jej pól uprawnych znalazła się w Mandacie Syrii. W rezultacie mieszkańcy al-Bassa zostali odcięci od swoich pól uprawnych[10]. Władze francuskie rozwiązały ten problem, przyznając w 1921 roku mieszkańcom al-Bassa obywatelstwo Mandatu Syrii. Równolegle pracowała mieszana komisja francusko-brytyjska, która do lutego 1922 roku ustaliła szczegółowy przebieg granicy. W 1923 roku oficjalnie potwierdzono, że al-Bassa znajduje się w Brytyjskim Mandacie Palestyny (zmieniono również przebieg granicy przy wiosce). W 1926 roku zmieniono obywatelstwo mieszkańców wsi na palestyńskie[11]. Przeprowadzony we wrześniu 1922 roku wykazał, że w al-Bassa mieszkało 867 chrześcijan, 150 muzułmanów i 1 Żyd[12]. W kolejnych latach tutejsza populacja uległa dużym zmianom. W 1945 roku we wsi żyło 1590 chrześcijan i 1360 muzułmanów[13]. Podczas arabskiego powstania w Palestynie (1936–1939) w bezpośrednim sąsiedztwie wioski powstał posterunek żydowskiej policji, który następnie przekształcono w brytyjski Fort Tegart. W dniu 6 września 1938 roku w pobliżu wioski wpadł na minę brytyjski samochód pancerny, w wyniku czego zginęło czterech brytyjskich żołnierzy. W odwecie Brytyjczycy spalili dolną część wioski. Kilka dni później brytyjscy żołnierze zmusili około 50 wieśniaków do wejścia do autobusu, który następnie skierowano na minę podłożoną na drodze. W wybuchu zginęło około 20 Arabów. Mieszkańcy wsi zostali zmuszeni do wykopania dołu i pogrzebania wszystkich zabitych[14].



Przyjęta 29 listopada 1947 roku Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 181 przyznała te tereny państwu arabskiemu[15]. Podczas wojny domowej w Mandacie Palestyny na początku 1948 roku w okolicy tej stacjonowały siły Arabskiej Armii Wyzwoleńczej. W ostatnich dniach przed proklamacją niepodległości Izraela żydowska organizacja paramilitarna Hagana przeprowadziła operację „Ben-Ami”, w trakcie której 14 maja 1948 roku Izraelczycy zajęli wieś al-Bassa. Była ona słabo broniona przez nieliczną lokalną arabską milicję. Po zajęciu wioski, Izraelczycy zgromadzili mieszkańców w miejscowym kościele, gdzie zastrzelili kilkoro młodzieńców. Zeznania świadków różnią się od siebie, i mówią o pięciu osobach zastrzelonych wewnątrz kościoła lub siedmiu osobach na zewnątrz[16][17]. Następnie, 27 maja mieszkańców wsi przymusowo wysiedlono, a ich domy w większości zniszczono. Prawie wszyscy wieśniacy z al-Bassa uciekli do Libanu[1].

Miejsce obecnie

edytuj

Na terenie wioski al-Bassa powstała strefa przemysłowa miejscowości Szlomi, natomiast jej pola uprawne zajęły kibuc Kefar Rosz ha-Nikra, moszaw Liman oraz wieś Becet.

Palestyński historyk Walid Chalidi, tak opisał pozostałości wioski Farwana: „Z głównych zabudowań wioski istnieją tylko dwie: grecki kościół i islamskie sanktuarium. Kamienny kościół jest bogato zdobiony elementami architektonicznymi. Jedna jego strona zawaliła się, a ściany pękają. Sanktuarium stoi opuszczone wśród licznych drzew. Część wiejskich domów pozostaje zajęta przez Izraelczyków. Jednym z nich jest duży dwukondygnacyjny budynek, który ma zarówno prostokątne jak i łukowate okna oraz drzwi.”[1].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d Welcome To al-Bassa. [w:] Palestine Remembered [on-line]. [dostęp 2013-04-22]. (ang.).
  2. ↑ Serwis Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego – Izrael zwrócił Patriarchatowi Jerozolimy starożytną cerkiew [dostęp: 18.05.2015.]
  3. ↑ Salomon E. Grootkerk: Ancient sites in Galilee: a toponymic gazetteer. Brill, 2000, s. 3. ISBN 90-04-11535-8. [dostęp 2013-04-22]. (ang.).
  4. ↑ Claude Reignier Conder, H.H. Kitchener: The Survey of Western Palestine: memoirs of the topography, orography, hydrography, and archaeology. London: Committee of the Palestine Exploration Fund., 1881, s. 167. [dostęp 2013-04-22]. (ang.).
  5. ↑ David Whitehouse: Corning Museum of Glass. Hudson Hills, 2002, s. 182. ISBN 0-87290-150-5. [dostęp 2013-04-22]. (ang.).
  6. ↑ Walid Chalidi: All That Remains. Washington D.C.: Institute for Palestine Studies, 1992, s. 6. ISBN 0-88728-224-5.
  7. ↑ Andrew Petersen: A Gazetteer of Buildings in Muslim Palestine. Oxford University Press, 2002, s. 111. ISBN 978-0-19-727011-0. [dostęp 2013-04-22]. (ang.).
  8. ↑ Wolf-Dieter Hütteroth, Kamal Abdulfattah: Historical Geography of Palestine, Transjordan and Southern Syria in the Late 16th Century. Erlangen: Vorstand der Fränkischen Geographischen Gesellschaft, 1977, s. 181.
  9. ↑ Rosina J. Hassoun: Arab Americans in Michigan. MSU Press, 2003, s. 26. ISBN 0-87013-667-4.
  10. ↑ Gideon Biger: The Boundaries of Modern Palestine, 1840-1947. London and New York: Routledge/Curzon, 2004, s. 137. ISBN 0-7146-5654-2.
  11. ↑ Asher Kaufman: Between Palestine and Lebanon: Seven Shi'i villages as a case study of boundaries, identities and conflict. The Middle East Journal, 2006, s. 685–706.
  12. ↑ J.B. Barron: Palestine: Report and General Abstracts of the Census of 1922. Table XI.. Government of Palestine, 1923.
  13. ↑ Village Statistics. Government of Palestine, 1945.
  14. ↑ M. Hughes: The Banality of Brutality: British Armed Forces and the Repression of the Arab Revolt in Palestine, 1936–39. English Historical Review Vol. CXXIV No. 507, 2009, s. 314–354.
  15. ↑ Oficjalna mapa podziału Palestyny opracowana przez UNSCOP. [w:] United Nations [on-line]. 1948. [dostęp 2013-04-22]. (ang.).
  16. ↑ Meron Benvenisti: Sacred Landscape: The Buried History of the Holy Land Since 1948. University of California Press, 2000, s. 139-140. ISBN 0-520-23422-7. [dostęp 2013-04-22]. (ang.).
  17. ↑ John B. Quigley: The case for Palestine: an international law perspective. Duke University Press, 2005, s. 62. ISBN 0-8223-3539-5.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Al-Bassa_(Palestyna)&oldid=73498822”