Metr

jednostka długości w układzie SI

Metr (stgr. μέτρον miara) – jednostka podstawowa długości w układach: SI, MKS, MKSA, MTS, oznaczenie m. W myśl definicji zatwierdzonej przez XVII Generalną Konferencję Miar w 1983 jest to odległość, jaką pokonuje światło w próżni w czasie 1/299 792 458 s[1].

metr [m]
Układ

SI

Wymiar

Jednostka

długości, szerokości, odległości, drogi, grubości

Typowe symbole wielkości

l, L, x, s, w, h

w jednostkach SI

podstawowa

w jednostkach CGS

w jednostkach anglosaskich

Pochodzenie nazwy

stgr. μέτρον (métron) – miara

Wzorzec metra z lat 1889–1960

Poprzednio metr zdefiniowany był jako:

  • (1795–1889) długość równa długości mierzonej wzdłuż południka paryskiego od równika do bieguna. Na podstawie tej definicji wykonano platynoirydowy wzorzec metra. W trakcie powtórnych pomiarów stwierdzono różnice między wzorcem a definicją. Wzorzec przechowywany jest w Międzynarodowym Biurze Miar i Wag w Sèvres koło Paryża.
  • (1889–1960) I Generalna Konferencja Miar (1889) określiła metr jako odległość między odpowiednimi kreskami na wzorcu, równą połowy południka ziemskiego.
  • (1960–1983) XI Generalna Konferencja Miar (1960) zdefiniowała metr jako długość równą 1 650 763,73 długości fali promieniowania w próżni odpowiadającego przejściu między poziomami 2p10 a 5d5 atomu 86Kr (kryptonu 86)[2].
  • (1983–2019) Długość drogi przebytej w próżni przez światło w czasie [3];
  • (2019) XXVI Generalna Konferencja Miar (13–16.11.2018) zdefiniowała metr[4] jako: oznaczenie m, jest to jednostka długości w SI. Jest ona zdefiniowana poprzez przyjęcie ustalonej wartości liczbowej prędkości światła w próżni c, wynoszącej 299 792 458, wyrażonej w jednostce m s−1, przy czym sekunda zdefiniowana jest za pomocą częstotliwości cezowej ΔνCs[5]. Definicja ta weszła w życie 20.05.2019 roku.

Przeliczenie metra na niektóre jednostki niemetryczne:

1 metr = 0,231481 pręta nowego polskiego = 0,468700 sążnia rosyjskiego = 1,093614 jarda = 3,280840 stóp angielskich

Wielokrotności i podwielokrotności jednostki (wyróżniono najczęściej używane):

Wielokrotności Podwielokrotności
Mnożnik Nazwa Symbol Mnożnik Nazwa Symbol
100 metr m      
101 dekametr dam 10−1 decymetr dm
102 hektometr hm 10−2 centymetr cm
103 kilometr km 10−3 milimetr mm
106 megametr Mm 10−6 mikrometr µm
109 gigametr Gm 10−9 nanometr nm
1012 terametr Tm 10−12 pikometr pm
1015 petametr Pm 10−15 femtometr fm
1018 eksametr Em 10−18 attometr am
1021 zettametr Zm 10−21 zeptometr zm
1024 jottametr Ym 10−24 joktometr ym

Wielokrotności wyższe niż kilometr są praktycznie nieużywane. Do opisywania odległości w skali astronomicznej stosuje się raczej tysiące i miliony kilometrów lub jednostki pozaukładowe: rok świetlny, parsek, jednostka astronomiczna.

Najmniejszą praktycznie używaną podwielokrotnością jest nanometr. Mniejszych jednostek używa się głównie w fizyce kwantowej.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. metr, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-09-28].
  2. Główny Urząd Miar: 225 lat z metrem. GUM 2012. [dostęp 2016-06-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-12)].
  3. Główny Urząd Miar: metr. Główny Urząd Miar. [dostęp 2019-01-13].
  4. BIPM: Rezolucja 26. Generalnej Konferencji Miar. www.bipm.org. [dostęp 2019-01-13].
  5. Główny Urząd Miar: Definicja metra. Główny Urząd Miar. [dostęp 2019-01-13].

Linki zewnętrzne

edytuj