Aleksander Jeljaszewicz
Aleksander Jeljaszewicz „Sasza” (ur. 22 marca 1902 w Wilnie, zm. 18 sierpnia 1978 w Gdańsku) – Polak narodowości tatarskiej, major Wojska Polskiego.
| |
 major
| |
| Data i miejsce urodzenia |
22 marca 1902 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1912–1945 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
dowódca szwadronu |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys edytuj
Był potomkiem starego, tatarskiego rodu szlacheckiego, którego przedstawiciele osiedlili się na Litwie w czasach wielkiego księcia Witolda, synem Jana, kapitana Armii Imperium Rosyjskiego. W latach 1912–1919 był słuchaczem Korpusu Kadetów w Pskowie, a następnie w Kijowie. Ewakuowany do Turcji i Królestwa SHS, gdzie w 1923 ukończył oficerską szkołę kawalerii. Do 1925 pełnił służbę w serbskiej straży granicznej, po czym powrócił do Polski.
W 1925 przyjęty został do Wojska Polskiego, w którym rozpoczął naukę w Oficerskiej Szkole Kawalerii w Grudziądzu. 15 sierpnia 1928 Prezydent RP mianował go podporucznikiem ze starszeństwem z 15 sierpnia 1928 i 13. lokatą w korpusie oficerów kawalerii, a minister spraw wojskowych wcielił do 4 Pułku Ułanów Zaniemeńskich w Wilnie[1][2][3]. 2 grudnia 1930 został mianowany porucznikiem ze starszeństwem z 1 stycznia 1931 i 15. lokatą w korpusie oficerów kawalerii[4]. Na stopień rotmistrza został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1938 i 42. lokatą w korpusie oficerów kawalerii[5]. W październiku 1938 przeniesiony został do 13 Pułku Ułanów Wileńskich w Nowej Wilejce, w którym objął dowództwo 1 Szwadronu Ułanów Tatarskich, ostatniego pododdziału jazdy tatarskiej w historii Rzeczypospolitej. W 1939 roku brał udział w kampanii wrześniowej[6].
W pierwszych dniach września 13 Pułk Ułanów walczył pod Piotrkowem, następnie przeprawiał się przez Wisłę w rejonie Maciejowic. Pod Maciejowicami 9 albo 10 września szwadron tatarski wykonał ostatnią szarżę na nieprzyjaciela.
Maciejowicka szarża stanowi symboliczne zamknięcie historii walk oddziałów tatarskich w wojsku polskim. Nieco później 13 Pułk Ułanów został rozbity pod wsią Suchowola na Lubelszczyźnie. Jeljaszewicz z garstką swoich ludzi próbował przebić się do granicy węgierskiej, ale dostał się do niewoli niemieckiej i resztę wojny spędził w oflagu.
Po wojnie wrócił do kraju i zamieszkał w Gdańsku, gdzie pracował jako urzędnik PZU. Był aktywnym działaczem miejscowej społeczności tatarskiej. Na początku lat 70. XX wieku został mianowany majorem i odznaczony Orderem Virtuti Militari[6].
Zmarł w roku 1978. Jego grób znajduje się na Muzułmańskim Cmentarzu Tatarskim w Warszawie[7]. Synem Aleksandra, a zarazem ostatnim męskim przedstawicielem rodu, był słynny polski lekarz - mikrobiolog, prof. dr hab. Janusz Jeljaszewicz, dyrektor Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie[8].
Przypisy edytuj
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 15 sierpnia 1928 roku, s. 271, 280.
- ↑ Rocznik oficerów kawalerii 1930 ↓, s. 17, 109 jako Aleksander Jeljasiewicz.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 169, 631.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 16 z 3 grudnia 1930 roku, s. 337.
- ↑ Rybka i Stepan 2003 ↓, s. 435.
- ↑ a b Słownik biograficzny Tatarów polskich XX wieku. s. 79.
- ↑ Zdjęcie grobu: http://www.nieobecni.com.pl/index.php?s=grob&id=143087
- ↑ Jeljaszewicz Janusz, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2020-03-18].
Bibliografia edytuj
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
- Rocznik oficerów kawalerii. Warszawa: Przegląd Kawaleryjski, 1930.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Zygmunt Kosztyła, Szwadron Ułanów Tatarskich, Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 4 (118), Warszawa 1986
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2003. ISBN 83-7188-691-8.