Aleksander Szymański (1902–1944)
Aleksander Szymański pseud. „Ali” (ur. 2 marca 1902 w Rzeczycy Ziemiańskiej, zm. 28 lipca 1944 w lasach gościeradowskich) – działacz radykalnego ruchu ludowego i komunistycznego, I sekretarz Lubelskiego Komitetu Obwodowego PPR.
.jpg)
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
28 lipca 1944 |
| sekretarz Lubelskiego Komitetu Obwodowego PPR | |
| Przynależność | |
| Okres urzędowania |
od 14 czerwca 1944 |
| Poprzednik | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys edytuj
Od 1924 członek Niezależnej Partii Chłopskiej, a w 1925 współzałożyciel, a następnie przewodniczący Komitetu Wykonawczego Stowarzyszenia Akademickiej Niezależnej Młodzieży Ludowej. Za prowadzoną działalność kilkakrotnie aresztowany. W 1927 wystąpił z programem walki o „rząd robotniczo-chłopski” i reformę rolną. Współorganizator i przywódca ideowy Zjednoczenia Lewicy Chłopskiej „Samopomoc”, założył organ prasowy tego stronnictwa – „Samopomoc Chłopska”. W 1931 wstąpił do KPP. W czerwcu wspomnianego roku został aresztowany i osadzony w więzieniu w Kraśniku[1]. Od 1933 do rozwiązania partii w 1938 pracował w KC KPP. W październiku 1941 wspólnie z Michałem Wójtowiczem i Stanisławem Szotem utworzył Robotniczo-Chłopską Organizację Bojową (R-ChOB), która w kwietniu 1942 została włączona do PPR; Szymański został wówczas członkiem Komitetu Okręgowego, a następnie Komitetu Obwodowego PPR. Jeden z czołowych działaczy PPR na Lubelszczyźnie. Rzecznik współdziałania z Batalionami Chłopskimi i Armią Krajową. W czerwcu 1944, po śmierci Kazimierza Wyrwasa, został I sekretarzem Obwodu Lubelskiego PPR. 28 lipca 1944 zginął w walce z Niemcami (lub został zamordowany przez nieznanych sprawców) w rejonie lasów gościeradowskich wraz z drugim partyzantem Czesławem Drągiem. Po ośmiu dniach poszukiwań przypadkowo odnaleziono ich rozkładające się ciała z połamanymi rękami i nogami oraz zmasakrowanymi twarzami, ukryte pod liśćmi i gałęziami w zaroślach[2]. Na wieść o odnalezieniu zwłok na miejsce udali się bracia „Alego”: Marceli i Wacław oraz jego bliski przyjaciel i opiekun Stanisław Siewierski z Trzydnika Małego. Zobaczyli oni, że ciała pozbawione były ubrań. Marceli z trudem rozpoznał brata po przestrzelonym wcześniej palcu i fotografii córki Oli, którą zawsze nosił przy sobie. Ciała zamordowanych przewieziono z lasu Klementowizna na cmentarz w Rzeczycy, gdzie szczegółowo dokonano oględzin zwłok. Dokonujący tych czynności stwierdzili ślady uderzeń na całym ciele oraz połamanie rąk i nóg. Bardziej zmasakrowane były zwłoki drugiego zamordowanego partyzanta - Czesława Drąga. Z oględzin jego zwłok wynikało, że bronił on „Alego” i stawiał opór mordercom. Przez lata krążyły różne wersje na temat tego morderstwa. Najbardziej prawdopodobna jest ta, o której mówił pijany, były policjant granatowy Szczepanik. Mówił on m. in. „Podczas przechodzenia frontu on i jego koledzy poszli do lasu, gdzie było ich zgrupowanie. Wtedy to nocą wpadł w ich ręce Aleksander Szymański. Był on z jednym lub dwoma towarzyszami... Tam ich właśnie zatłukli...”.[3]
Generał Wacław Czyżewski wraz z innymi przedstawicielami środowiska kombatanckiego AL złożył do warszawskiej prokuratury wniosek o zbadanie sprawy śmierci Aleksandra Szymańskiego. Prokuratura Generalna poinformowała generała, że wskazane poszlaki o zabójstwo Aleksandra Szymańskiego i Czesława Drąga potwierdziły się. Granatowy policjant i zarazem członek NSZ Szczepanik był już jednak wówczas w domu starców koło Urzędowa i stan jego zdrowia nie pozwalał na aresztowanie go i postawienie mu zarzutów[3].
Odznaczenia edytuj
- Order Krzyża Grunwaldu II klasy – 29 maja 1946 (pośmiertnie)[4]
Awanse edytuj
- podpułkownik – 2 listopada 1944 (pośmiertnie)
Przypisy edytuj
- ↑ Praca zbiorowa 1989 ↓, s. 395.
- ↑ Od Redakcji - O mordzie NSZ na żołnierzach GL w lesie pod Borowem, „Głos Kombatanta Armii Ludowej”, 8 (129), Warszawa, sierpień 2004, s. 35, ISSN 1233-6067.
- ↑ a b Redakcja, Szkalowanie bohatera ziemi lubelskiej Aleksandra Szymańskiego ps. „Ali”, „Głos Kombatanta Armii Ludowej”, 8 (117), sierpień 2003, s. 15, 16, ISSN 1233-6067.
- ↑ Uchwała Prezydium Krajowej Rady Narodowej z dnia 29 maja 1946 r. o odznaczeniach za zasługi położone w walce z okupantem i udział w pracach konspiracyjnych w okresie okupacji [online], prawo.sejm.gov.pl [dostęp 2017-12-01] (pol.).
Bibliografia edytuj
- Mała Encyklopedia Wojskowa, t. III, Warszawa 1971.
- Edward Gronczewski, Walczyli o Polskę Ludową, Warszawa 1982.
- Józef Bolesław Garas, Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942-1945, Warszawa 1971.
- Praca zbiorowa: Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1989.