Aleksander Tupalski
Aleksander Tupalski (ur. 5 października 1900 w Gelsenkirchen, zm. 9 stycznia 1980 w Canberze) – polski piłkarz i hokeista, reprezentant kraju w obu tych dyscyplinach (strzelec pierwszego gola w historii hokejowej reprezentacji Polski[1]), olimpijczyk, działacz sportowy.
| |||||||||||||||||
| Data i miejsce urodzenia | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |||||||||||||||||
| Wzrost |
178 cm | ||||||||||||||||
| Pozycja | |||||||||||||||||
| Kariera seniorska[a] | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Kariera reprezentacyjna | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Kariera trenerska | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Odznaczenia | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Życiorys edytuj
Urodził się w Gelsenkirchen. Był synem Aleksandra i Marii z Kozłowskich. Dzieciństwo i lata szkolne spędził w Petersburgu. W 1917 r. zdał maturę. W 1918 r. przybył do Polski studiować na Politechnice Warszawskiej. Z powodu wojny studia ukończył w 1927 r. W 1919 r. zgłosił się na ochotnika do wojska. Był żołnierzem 1 Pułku Ułanów Krechowieckich. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Po wybuchu II wojny światowej został ewakuowany do Lwowa[2]. W styczniu 1940 r. przedostał się do Francji. Przebywał tam do października 1941 r. Od listopada 1942 r. był inspektorem lotnictwa w stopniu majora. Za udział w Walce w Polskich Siłach Zbrojnych otrzymał odznaczenia polskie oraz angielskie. Po zakończeniu wojny do 1951 r. pracował w przemyśle lotniczym we Francji. W 1951 r. wyjechał do Australii, gdzie do emerytury w 1971 r. był mechanikiem w Sydney. Jego żoną była Jadwiga Matyjewicz. Zmarł 9 stycznia 1980 w Canberze[2].
Piłkarz edytuj
W piłkę nożną zaczął grać w szkolnej reprezentacji w Petersburgu. Pierwsze występy w Polsce miały miejsce w 1 Pułku Ułanów Krechowickich w Wolbromiu. Po zakończeniu wojny wstąpił do AZS Warszawa. W 1923 r. został powołany do reprezentacji Warszawy (grającej w tym czasie w Estonii)[3]. Po powrocie - z Włodzimierzem Krygierem - został zawodnikiem Polonii Warszawa[3]. W 1926 r. zdobył z tym zespołem wicemistrzostwo Polski. W reprezentacji debiutował 2 września 1925 w meczu z Estonią, ostatni raz zagrał rok później. Łącznie w „biało-czerwonych” barwach rozegrał 3 spotkania, strzelając jedną bramkę[3].
Hokeista edytuj
Jako hokeista występował w AZS Warszawa, uchodząc za jednego z najlepszych polskich zawodników tego okresu (jego bilans to 34 mecze i 29 goli). Grał zarówno w ataku, jak i w obronie[4]. 10 stycznia 1926[a], na Eissportstadion w Davos, wystąpił w debiutanckim międzypaństwowym spotkaniu reprezentacji narodowej przeciwko Austrii (przegranym 1:13). W drugiej połowie meczu, strzelił honorową i zarazem pierwszą w historii „biało-czerwonych” bramkę[1][5]. Wystąpił w trzech edycjach mistrzostw Europy, w tym premierowych z udziałem kadry Polski w 1926 r. Brał udział w igrzyskach w Sankt Moritz. W tym samym roku zdobył złoty medal z reprezentacją akademicką w Cortinie d’Ampezzo. W 1929 r. wywalczył z reprezentacją srebrny medal mistrzostw Europy w Budapeszcie, po porażce w finale z Czechosłowacją 1:2 (po dogrywce). Przez G. Damseya został zaliczony do najlepszych hokeistów tego turnieju. Dwa lata później podczas mistrzostw świata w Krynicy-Zdroju także zdobył srebrny medal[5]. Do 1937 r. grał w zespole AZS. Zajmował się również szkoleniem. W 1936 r. - razem z Lucjanem Kulejem - przygotowywał reprezentację narodową do startu w zimowych igrzyskach olimpijskich w Garmisch-Partenkirchen[5].
Działacz edytuj
Od listopada 1921 r. do końca 1922 r. pełnił funkcję wiceprezesa AZS Warszawa, a w latach 1930–1934 – kierownika sekcji hokejowej Geranii Gdańsk[2]. W latach 1935–1936 był członkiem Polskiego Związku Hokeja na Lodzie. Posiadał uprawnienia sędziowskie, podczas igrzysk olimpijskich sędziował 3 mecze hokeja na lodzie[5]. W lipcu 1935 r. został wybrany zastępcą sekretarza generalnego PKOL. Był także współpracownikiem Przeglądu Sportowego.
Ordery i odznaczenia edytuj
- Srebrny Krzyż Zasługi (19 marca 1931)[6]
Wyróżnienia edytuj
W 1928 r. zajął 6. miejsce w Plebiscycie Przeglądu Sportowego na 10 najpopularniejszych sportowców (jako "najlepszy polski hokeista")[7].
Uwagi edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b Matches internationaux 1925/26 [online], passionhockey.com [dostęp 2015-05-25] (fr.).
- ↑ a b c Wryk 2015 ↓, s. 597.
- ↑ a b c Wryk 2015 ↓, s. 595.
- ↑ Wryk 2015 ↓, s. 594.
- ↑ a b c d Wryk 2015 ↓, s. 596.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 104 „za zasługi na polu rozwoju sportu”.
- ↑ Konopacka najlepszym sportowcem w Polsce, „Przegląd Sportowy” (9), 23 lutego 1928, s. 3.
Bibliografia edytuj
- Andrzej Gowarzewski: MISTRZOSTWA POLSKI. LUDZIE (1918–1939). 100 lat prawdziwej historii (1), Wydawnictwo GiA, Katowice 2017.
- Ryszard Wryk: Olimpijczycy Drugiej Rzeczypospolitej. Poznań: Nauka i Innowacje, 2015, s. 594–597. ISBN 978-83-64864-22-3.