Alexis Jordan (botanik)

francuski botanik

Claude Thomas Alexis Jordan (ur. 29 października 1814 w Lyonie, zm. 7 lutego 1897 tamże)[1][2]botanik francuski, przedstawiciel taksonomii eksperymentalnej. Od jego nazwiska pochodzi termin „jordanon” (drobny gatunek roślinny).

Alexis Jordan
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

29 października 1814
Lyon

Data i miejsce śmierci

7 lutego 1897
Lyon

Zawód, zajęcie

botanik

Narodowość

francuska

Życiorys i prace badawcze

edytuj

Od 1845 członek Towarzystwa Linneuszowskiego w Lyonie. Pod wpływem botanika Marca-Antoine'a Timeroy(inne języki) rozpoczął badania systematyczne nad roślinami. Celem prowadzenia prac eksperymentalnych, mających wykazać niezmienność cech wyróżnianych gatunków[3], założył ogród w Villeurbanne[4][5], w którym uprawiał około 60 000 jordanonów[6]. Odbywał też liczne wycieczki herboryzacyjne, głównie na południu Francji[7].

W 1850 wybrany na członka Lyońskiej Akademii Nauk, Literatury i Sztuk(inne języki)[8].

Po śmierci współpracownika Julesa Fourreau[9], który zginął podczas wojny francusko-pruskiej, Jordan wycofał się z aktywnego życia i, mimo prowadzenia badań aż do śmierci, po 1873 nie opublikował już żadnej pracy[4]. W 1876 organizatorzy nadzwyczajnego posiedzenia Francuskiego Towarzystwa Botanicznego(inne języki) otrzymali pozwolenie na zwiedzenie ogrodu eksperymentalnego Jordana, ale uczony powierzył oprowadzanie zarządcy ogrodu, a sam nie spotkał się z gośćmi[1].

Po śmierci Jordana jego zielnik (ok. 400 000 okazów) uległ częściowemu rozproszeniu[10], a częściowo został złożony na Lyońskim Uniwersytecie Katolickim(inne języki); ta część od 2007 jest zdeponowana w Zielniku Uniwersytetu Lyon 1[3].

Znaczenie Jordana w historii nauki

edytuj

Alexis Jordan był zdania, że wiele gatunków linneuszowskich (linneonów), odznaczających się zmiennością wewnątrzgatunkową, należy podzielić na drobne i stałe jednostki (nazwane później jordanonami[11]), co było związane z jego przeświadczeniem o stałości gatunków[12]; ten ostatni pogląd odrzucono.

Sam Jordan wyróżnił ponad 1600 jordanonów[13]. Botaników opisujących drobne gatunki określano jako przedstawicieli szkoły Jordanowskiej (czasem zwaną też „analityczną”)[14] lub jordanizmu[15], choć metody ich prac często odbiegały od metody eksperymentalnej Jordana[16]. Dotyczy to przede wszystkim Michela Gandogera, którego największe dzieło Flora Europae (27 tomów, 1883–1891)[17], w którym opisano około 150 000 nowych gatunków[18], zostało wpisane na listę Opera utique oppressa (Dodatek VI ICN), czyli dla potrzeb nomenklatury botanicznej uznawane jest za nieopublikowane. Natomiast status ważnie opublikowanych jordanonów w obecnej systematyce botanicznej jest różny, z wyróżniania wielu zrezygnowano, natomiast inne są powszechnie uznawane (w randze gatunków lub podgatunków).

Metoda taksonomii eksperymentalnej, polegająca na hodowli roślin w kontrolowanych warunkach, była używana później na przykład przez szwedzkiego ekologa Göte Turessona(inne języki), twórcę pojęcia ekotypu. Eksperymenty Jordana były też jednym ze źródeł inspiracji[19] dla Hugona de Vriesa[20], którego prace doprowadziły m.in. do ponownego odkrycia zapomnianych praw dziedziczenia Mendla[21].

Upamiętnienie

edytuj

Na cześć Jordana nazwano rodzaj Jordania Boiss. & Heldr[22]. z rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae), uznawany za synonim rodzaju łyszczec (Gypsophila L.)[23], oraz kilka gatunków, np. marzankę Asperula jordanii E.P.Perrier & Songeon ex Nyman[24].

W grudniu 1997 w Lyonie odbyła się konferencja naukowa z okazji stulecia śmierci Jordana[21].

Wybrane publikacje

edytuj
  • Observations sur plusieurs plantes nouvelles, rares ou critiques de la France (1846–1849)[25]
  • Diagnoses d'espèces nouvelles ou méconnues, pour servir de matériaux à une flore réformée de la France et des contrées voisines (1864)[26]
  • Icones ad floram Europae novo fundamento instaurandam spectantes (tom 1 – A. Jordan & J. Fourreau 1866–1868[27]; tom 2 – A. Jordan & J. Fourreau 1869–1903[28]; tom 3 – A. Jordan 1903[29])

Przypisy

edytuj
  1. a b M. Coquillat, L'étrange figure d'Alexis Jordan, „Bulletin mensuel de la Société linnéenne de Lyon”, 16 (9), 1947, s. 188–191.
  2. C. Bange, Le botaniste Alexis Jordan (1814-1897), à la Société Linnéenne de Lyon, „Bulletin mensuel de la Société linnéenne de Lyon”, 73 (1), 2004, s. 7–24.
  3. a b M. Thiébaut, F. Labussière, Typification des espèces de Betonica L. (Lamiaceae) de l'herbier Jordan, „Candollea”, 68 (2), 2013, s. 285-299.
  4. a b Anon., Nécrologie: Alexis Jordan. Liste des publications de M. Jordan., „L'échange. Revue linnéenne”, 13 (147), 1897, s. 17–19.
  5. Interfaces/fonds anciens BU Lyon, Alexis Jordan : un jardin expérimental pour la flore de France [online], Interfaces. Livres anciens de l'Université de Lyon [dostęp 2023-03-09] (fr.).
  6. Christophe Bonneuil, The Manufacture of Species: Kew Gardens, the Empire and the Standardisation of Taxonomic Practices in late 19th century Botany, [w:] M.-N. Bourguet, C. Licoppe, O. Sibum. (red.), Instruments, Travel and Science. Itineraries of precision from the 17th to the 20th century, Routledge, 2002, s. 189-215.
  7. A. Magnin, Prodrome d'une histoire des Botanistes lyonnais (suite et fin), „Bulletin de la Société botanique de Lyon”, 32 (1–2), 1907, s. 1–68.
  8. CTHS - JORDAN Alexis Claude Thomas [online], cths.fr [dostęp 2023-03-08].
  9. CTHS - FOURREAU Jules Pierre [online], cths.fr [dostęp 2023-03-09].
  10. Günter Gottschlich i inni, Typification of names in genus Hieracium based on original herbarium material of Alexis Jordan and Alexandre Boreau, „Forum geobotanicum”, 5, 2011, s. 1–107, DOI10.3264/FG.2011.0301.
  11. J.P. Lotsy, Evolution by means of hybridization, The Hague: Martinus Nijhoff, 1916.
  12. Jordan, (Claude Thomas) Alexis | Encyclopedia.com [online], www.encyclopedia.com [dostęp 2023-03-09].
  13. C. Roux, A. Colomb, Alexis Jordan et son œuvre botanique, „Annales de la Société linnéenne de Lyon”, 54, 1908, s. 181–258.
  14. P. Matagne, Les botanistes de l’Ouest et les « faiseurs d’espèces » (1850-1870), „Bulletin d’histoire et d’épistémologie des sciences de la vie”, 18 (2), 2011, s. 157–168, DOI10.3917/bhesv.182.0157.
  15. J.-E. Planchon, Le morcellement de l'espèce en botanique et le Jordanisme, „Revue des deux mondes”, 15 września 1874.
  16. A. Chevalier, A propos d'une Note sur le genre Myrica, „Bulletin de la Société botanique de France”, 67 (3), 1920, s. 366–374, DOI10.1080/00378941.1920.10836175.
  17. Flora Europae [online], bibdigital.rjb.csic.es [dostęp 2023-03-09] (hiszp.).
  18. A. Sennikov, Miscellaneous nomenclatural notes (II), „Komarovia”, 4, 2005, s. 138–154.
  19. J. Heimans, Gregor Mendel and Hugo De Vries on the species concept, „Acta Botanica Neerlandica”, 18 (1), 1969, s. 95–98.
  20. H. De Vries, Species And Varieties Their Origin By Mutation, Chicago: The Open Court Publishing Company, 1912.
  21. a b Anon., Alexis Jordan, le fixisme au XIXe siècle, et son rôle dans le développement des méthodes et des concepts en taxinomie. Colloque, Lyon, 5 et 6 décembre 1997., „Bulletin mensuel de la Société linnéenne de Lyon”, 66 (7), 1997, s. 185–186.
  22. E. Boissier, Diagnoses Plantarum Orientalium Novarum (8), Lipsiae: B. Herrmann, 1849.
  23. Gypsophila L. | Plants of the World Online | Kew Science [online], Plants of the World Online [dostęp 2023-03-08] (ang.).
  24. E. Perrier, A. Songeon, Indication de quelques plantes nouvelles, rares ou critiques, observées en Savoie..., Chambéry: Bachet, 1855.
  25. A. Jordan, Observations sur plusieurs plantes nouvelles rares ou critiques de la France. 1er fragment : genre Alyssum, Viola, Sagina, Orchis, Tulipa. 2e f. : genre Viola. 3e f. : genres Thlaspi, Helianthemum, Sagina, Dorycnium, Peplis, Galium, Filago, „Annales de la Société linnéenne de Lyon”, 1845–46, 1847, s. 65–147, 159–408, 409–443.
  26. Alexis (1814-1897) Auteur du texte Jordan, Diagnoses d'espèces nouvelles ou méconnues, pour servir de matériaux à une flore réformée de la France et des contrées voisines / par Alexis Jordan, 1864 [dostęp 2023-03-09] (fr.).
  27. Jules (1844-1871) Auteur du texte Fourreau, Alexis (1814-1897) Auteur du texte Jordan, Icones ad floram Europae novo fundamento instaurandam spectantes. Tome 1 / auctoribus Alexi Jordan et Julio Fourreau, 1866–1903 [dostęp 2023-03-09] (fr.).
  28. Jules (1844-1871) Auteur du texte Fourreau, Alexis (1814-1897) Auteur du texte Jordan, Icones ad floram Europae novo fundamento instaurandam spectantes. Tome 2 / auctoribus Alexi Jordan et Julio Fourreau, 1866–1903 [dostęp 2023-03-09] (fr.).
  29. Jules (1844-1871) Auteur du texte Fourreau, Alexis (1814-1897) Auteur du texte Jordan, Icones ad floram Europae novo fundamento instaurandam spectantes. Tome 3 / auctoribus Alexi Jordan et Julio Fourreau, 1866–1903 [dostęp 2023-03-09] (fr.).