Amenemhat IIIfaraon, władca starożytnego Egiptu z XII dynastii, z okresu Średniego Państwa. Syn Senusereta III i królowej Sebekszedit Neferu. Panował od 1853 roku p.n.e. przez kilka miesięcy z ojcem, później do 1807 roku p.n.e. – samodzielnie, po czym do 1806 roku p.n.e. wraz z synem Amenemhatem IV.

Amenemhat III
Ilustracja
władca starożytnego Egiptu
Okres

od 1853 p.n.e.
do 1806 p.n.e.

Poprzednik

Senuseret III

Następca

Amenemhat IV

Dane biograficzne
Dynastia

XII dynastia

Miejsce spoczynku

piramida Amenemhata III w Hawarze

Ojciec

Senuseret III

Matka

Sebekszedit Neferu

Dzieci

Amenemhat IV

Przeszedł do historii jako władca o wyjątkowo pokojowym usposobieniu, skupiający się na rozwoju i podnoszeniu dobrobytu kraju i jego mieszkańców. Szczególnie skupił się na rozwoju okolic oazy Fajum, gdzie dzięki wykorzystaniu tamy w okolicach Hawary oraz odnowieniu i rozbudowie sieci kanałów nawadniających, rozprowadzających wodę na rozległe tereny, uczynił z tego rejonu ogromne areały ziem uprawnych, które wkrótce stały się drugim po terenach Delty, spichlerzem Egiptu. Rozwój uprawy ziemi spowodował napływ ludności i rozwój osadnictwa, co pociągnęło za sobą powstawanie nowych i rozwój już istniejących osad i miast oraz budowę świątyń.

Był władcą pokojowym, utrzymującym stosunki handlowe i kulturalne z Aleppo i Ugarit, gdzie odnaleziono dwa jego sfinksy. Poprzez port w Byblos sprowadzano do Egiptu drewno cedrowe oraz przywożono niewolników, sprowadzanych do pracy w tkactwie, piwowarstwie i wielu innych rzemiosłach. Amenemhat utrzymywał wszelkie wpływy Egiptu w podległych terytoriach, co spowodowało konieczność przeprowadzenia ekspedycji do Nubii, w okolice III katarakty. Na Synaju prowadzono intensywne wydobycie miedzi i turkusu, a sezonowe obozy górników przekształciły się w stałe osady z domami i umocnieniami oraz ze studniami i nekropolami. Serabit el-Chadim rozrosło się. Rozbudowano świątynię Hathor i otoczono całą miejscowość fortyfikacjami.

Faraon jednakże nie zawdzięcza, w głównej mierze, swej sławy z powodu nielicznych działań militarnych, ani też z powodu zdolności organizatorskich i administracyjnych, lecz dzięki wspaniałym przedsięwzięciom budowlanym, zrealizowanym w czasach jego panowania.

Piramida Czarna w Dahszur
Piramida Amenemhata III w Hawarze

Należą do nich dwie przypisywane mu piramidy: jedna w Dahszur, zwana „Czarną” i druga – wzniesiona w Hawarze oraz ogromny, złożony kompleks pałacowy, wzniesiony również w Hawarze, na południe od piramidy, u wejścia do oazy Fajum. Amenemhat uważany jest również za twórcę-budowniczego jeziora Moeris oraz miasta Szedet, zwanego przez Greków Krokodilopolis, założonego nad brzegami jeziora. Pałac w Hawarze dzięki swym ogromnym rozmiarom, rozlicznym korytarzom i salom oraz skomplikowanemu układowi wszystkich pomieszczeń wzbudzał podziw i zachwyt, a dzięki greckiej tradycji zawdzięczamy mu nazwę Labiryntu, zapewne kojarzonego z minojskim labiryntem na Krecie. Budowla ta w starożytności wzniesiona z granitu z frontonem wykonanym z białego kamienia, zwrócona była w kierunku jeziora, dziś znajduje się w całkowitej ruinie.

Opis jej wyglądu w czasach świetności, zawdzięczamy dziełom Herodota i Strabona. Według tych opisów budowla mierzyła około 178 metrów długości i 158 szerokości. Składała się z dwunastu krytych dachem z kamiennych płyt podworców z bramami stojącymi naprzeciw siebie oraz niezliczonej ilości komnat podziemnych i nadziemnych oraz sal łączonych prawdziwym labiryntem korytarzy, przejść i bram, wiodących do następnych sal i korytarzy. Ściany pokrywały reliefy, a każdy podworzec otaczała kolumnada wykonana z białego kamienia. Całość kompleksu otaczał mur. Budowla była świątynią grobową Amenemhata, w której znajdowały się pomieszczenia dla lokalnych bóstw poszczególnych nomów.

Statua Amenemhata III – Muzeum Egipskie w Berlinie

Władca wzniósł dwie piramidy. Pierwsza z nich w Dahszur o boku około 105 metrów i wysokości około 75 metrów stała się miejscem pochówku trzech królewskich małżonek. Druga piramida wzniesiona prawdopodobnie pod koniec panowania Amenemhata być może w wyniku błędów konstrukcyjnych pierwszej i groźby jej zawalenia usytuowana została w Hawarze, nieopodal oazy Fajum. Budowla ta o wysokości około 58 metrów stała się miejscem pochówku władcy. Nie zachowała się mumia króla, prawdopodobnie zniszczona przez złodziei podczas rabunku dokonanego zapewne w starożytności.

Wielkie prace mające na celu zapewnić obfitość wylewów Nilu prowadzone były zapewne w wyniku bardzo nieregularnych jego wylewów. W początkowych latach panowania Amenemhata, wylewy były niskie co powodowało klęski suszy i niskie zbiory. W późniejszych latach (po roku XX) Nil wylewał bardziej obficie co z kolei powodowało klęski powodzi i niszczenie systemu nawadniającego. Wiemy o tym z zapisków poziomu wylewów z inskrypcji w Semna. Było to przyczyną trosk króla, którego statuy przedstawiają człowieka przedwcześnie postarzałego i zatroskanego.

Tytulatura

edytuj
Królewski Protokół
serech lub Horusowe:
G5
O29
D36
G30
 
trl.: Aabau
tłum.: Wielki-mocą
prenomen lub imię tronowe:
M23
X1
L2
X1
 
N5
N35
U5
X1
X1
H8
 
trl.: Ni-Maat-Re
tłum.: Należący-do-Prawdy-Re
nomen lub imię rodowe:
G39N5
 
M17Y5
N35
G17F4
X1
 
trl.: Amenemhat
tłum.: Amon jest na czele (przewodzi)

Bibliografia

edytuj
  • Nicolas Grimal, Dzieje starożytnego Egiptu, Adam Łukaszewicz (tłum.), Warszawa: PIW, 2004, ISBN 83-06-02917-8, OCLC 749417518.
  • Bogusław Kwiatkowski, Poczet faraonów, Warszawa: Iskry, 2002, ISBN 83-207-1677-2, OCLC 830308044.
  • Schneider Th., Leksykon faraonów, PWN, Kraków-Warszawa 2001, ISBN 83-01-13479-8.