Archiwum Państwowe w Bydgoszczy
Archiwum Państwowe w Bydgoszczy – jedno z kilkudziesięciu polskich archiwów państwowych, właściwe terytorialnie dla powiatów województwa kujawsko-pomorskiego należących wcześniej do województwa bydgoskiego, z siedzibą przy ulicy Mieczysława Karłowicza 17 w Bydgoszczy.
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Adres |
Mieczysława Karłowicza 17 |
Właściciel |
Archiwum Państwowe |
Położenie na mapie Bydgoszczy | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego | |
53,131043°N 17,995404°E/53,131043 17,995404 | |
Strona internetowa |
Historia archiwum
edytujNa początku 1906 roku, w związku z likwidacją pruskiej Komisji Generalnej dla Prowincji Poznańskiej i Prus Zachodnich w Bydgoszczy (instytucji powołanej do przeprowadzenia reformy rolnej w pruskich prowincjach Prusy Wschodnie, Prusy Zachodnie i Prowincji Poznańskiej), utworzono archiwum przechowujące akta tej instytucji. W latach 1920–1923 podlegało ono Urzędowi Ziemskiemu w Poznaniu, a od 1924 roku stało się oddziałem Archiwum Państwowego w Poznaniu. W 1938 roku w związku z włączeniem Bydgoszczy do województwa pomorskiego, bydgoskie archiwum objęło swoją jurysdykcją całe województwo[1].
W 1939 roku okupacyjne władze niemieckie przekształciły placówkę w oddział Archiwum Rzeszy w Gdańsku, właściwy terytorialnie dla obszaru rejencji bydgoskiej. W tym czasie do zasobu archiwalnego trafiły akta z przedwojennych polskich urzędów: Urzędu Wojewódzkiego Pomorskiego, Kuratorium Okręgu Szkolnego Pomorskiego oraz Komendy Wojewódzkiej Policji Państwowej[1].
W latach 1945–1947 archiwum ponownie podporządkowano archiwum w Poznaniu, a od 1947 roku stało się samodzielnym Archiwum Państwowym właściwym dla województwa pomorskiego, a od 1950 roku dla województwa bydgoskiego[1].
- Dyrektorzy archiwum:
- 1918–1927 Mieczysław Białynia-Rzepecki[2]
- 1927–1939 Tadeusz Esman[1]
- 1945–1952 Tadeusz Esman[1]
- 1952–1953 Czesław Skopowski[1]
- 1953–1967 Józef Augustyn[1]
- 1967–1980 Franciszek Fedorowicz[1]
- 1980–1982 Anna Perlińska[3]
- 1982–2004 Janusz Kutta[1]
- 2005-nadal Eugeniusz Borodij[1]
Zasoby archiwum
edytujZasób archiwalny bydgoskiego archiwum liczy sobie ponad 10 km akt i obejmuje m.in. akta:
- Deputacji Kamery Wojenno-Domenalnej w Bydgoszczy (1772–1806)
- Departamentu Bydgoskiego (1808–1815)
- Rejencji w Bydgoszczy (1815–1919, 1939–1945) i Inowrocławiu (1939–1945)
- Urzędu Wojewódzkiego Pomorskiego w Toruniu (1920–1939) i Bydgoszczy (1945–1950)
- Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy (1950–1973)
- administracji państwowej i samorządowej powiatów Bydgoszcz (1809–1975), Chojnice (1772, 1816–1975), Sępólno (1920–1975), Szubin (1880–1975), Świecie (1777, 1808–1975), Tuchola (1773,1873–1975) i Wyrzysk (1837–1975)
- miast północnej części dawnego woj. bydgoskiego, w tym Bydgoszczy, Chojnic, Czerska, Fordonu, Łobżenicy, Miasteczka, Wyrzyska i Wysokiej.
Najstarszy z przechowywanych dokumentów datowany jest na 18 czerwca 1179 roku i dotyczy przejęcia przez papieża Aleksandra III opieki nad klasztorem benedyktynów w Mogilnie. Spośród zbiorów kartograficznych (blisko 11 tysięcy jednostek) najstarszy jest plan Bydgoszczy z 1774 r. autorstwa Juliusa Gretha.
Siedziba archiwum
edytujArchiwum Państwowe mieści się w eklektycznym budynku wzniesionym jako budynek administracyjno-mieszkalny stoczni Theodora i Adolfa Wulffów. Po upadku tej firmy był on siedzibą Komisji Generalnej dla Prowincji Poznańskiej i Prus Zachodnich w Bydgoszczy, a po jej likwidacji, od 1906 był użytkowany jako archiwum akt. Na fasadzie tablica pamiątkowa ku czci archiwisty Zygmunta Malewskiego (1875–1937).
Po prawie 130 latach działalności w XIX-wiecznym obiekcie przy ul. Dworcowej Archiwum Państwowe w Bydgoszczy zmieniło swoją siedzibę. Nowoczesny gmach przy ul. Karłowicza 17 został zaprojektowany z myślą o zapewnieniu jak najlepszych warunków pracy dla archiwistów oraz przechowywania i udostępniania bezcennych dokumentów historycznych. Budowa nowej siedziby rozpoczęła się w 2021 r. 4 lipca 2022 r. odbyła się uroczystość wmurowania kamienia węgielnego[4]. Otwarcie miało miejsce w wrześniu 2023 roku[5].
Czterokondygnacyjny budynek bydgoskiego Archiwum może pomieścić ok. 30 km bieżących akt. W obiekcie zastosowano nieszablonowe rozwiązania architektoniczne, technologiczne i informatyczne. Budynek powstał z prostopadłościennej bryły, utrzymanej w neutralnej kolorystyce. Ściany zewnętrzne wykonano z wentylowanych płyt betonowych, wzbogaconych o elementy z pogranicza architektury i grafiki. Technologia ta, poprzez łamanie światła, oprócz znaczenia kompozycyjnego zapobiega przegrzewaniu się pomieszczeń. Przyjęte rozwiązania odpowiadają wymaganiom nowatorskiej architektury, nadając budynkowi cechy postmodernizmu i ponadczasowy charakter[4].
Magazyny archiwalne zostały wyposażone w nowoczesne systemy regałowe, a część przestrzeni zapewnia odpowiednie warunki klimatyczne do przechowywania dokumentów wymagających obniżonej temperatury. Dodatkowo, dzięki zainstalowanej w budynku komorze fumigacyjnej, przekazywane do Archiwum materiały przejdą dezynfekcję[4].
Bydgoska placówka nie tylko dostarcza optymalnych warunków dla dokumentów historycznych, ale także zapewnia komfort gościom. Lekcje archiwalne, konferencje i inne wydarzenia mogą odbywać się w przestronnej sali przeznaczonej nawet dla 50 osób[4].
Duża część działki, na której znajduje się budynek Archiwum została przeznaczona na tereny zielone. Pq lewej strony budynku zaprojektowano ścieżkę edukacyjną, gdzie będą prezentowane wystawy z reprografii materiałów archiwalnych[4].
Nowa siedziba Archiwum w Bydgoszczy jest w pełni przystosowana dla osób z niepełnosprawnościami – przewidziano dla nich miejsca parkingowe, windy, ścieżki dotykowe i wiele innych udogodnień[4].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j Historia – Archiwum Państwowe w Bydgoszczy [online], www.bydgoszcz.ap.gov.pl [dostęp 2024-09-30] .
- ↑ Dzieje biurokracji tom X (2019) Mieczysław Białynia-Rzepecki (1862-1927) – biurokrata archiwistą
- ↑ dr Anna Perlińska
- ↑ a b c d e f Nowy budynek Archiwum Państwowego w Bydgoszczy przykładem siedziby urzędu na miarę XXI wieku – Archiwum Państwowe w Bydgoszczy [online], www.bydgoszcz.ap.gov.pl [dostęp 2024-09-30] .
- ↑ Otwarcie nowej siedziby Archiwum Państwowego w Bydgoszczy – Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego [dostęp 2024-09-30] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Janusz Umiński „Bydgoszcz. Przewodnik”, Wydawnictwo Sport i Turystyka, Wydanie III, Warszawa 1985
- Strona Archiwum Państwowego w Bydgoszczy
- Skarby Archiwum Państwowego. Co ukrywają w swoich zbiorach?