Artysta narodowy (słow. národný umelec, czes. národní umělec) – honorowy tytuł Republiki Czechosłowackiej, przyznawany artystom narodowości czeskiej lub słowackiej. Przyjęty został ustawą Zgromadzenia Narodowego Republiki Czechosłowackiej 20 kwietnia 1948 roku. Prawo weszło w życie z dniem 6 maja 1948 roku ustawą nr 130/1948[1]. Na jej mocy prezydent mógł przyznać tytuł artyście narodowości czeskiej lub słowackiej, którego działalność artystyczna prezentuje szczególnie wysoki poziom i wyjątkowe znaczenie dla wzbogacania kultury narodowej[1]. Nagroda mogła zostać też przyznana pośmiertnie[2].

Max Švabinský, jeden z pierwszych artystów, któremu nadano honorowy tytuł artysty narodowego Republiki Czechosłowackiej

Ustawa nr 79/1953 z dnia z 16 września 1953 roku wprowadzała zmianę do ustawy i zmieniła określenie narodowości artysty z czeskiej i słowackiej na obywatela czechosłowackiego[1]. Tytuł został przyznany nie tylko za prawdziwe walory artystyczne, ale także za polityczną zgodność z panującym w tym czasie reżimem. Artysta narodowy otrzymywał dożywotnią emeryturę honorową równą profesorowi uniwersyteckiemu. Zostało to zmienione przez zmianę ustawy, na mocy której emerytura przyznawana była uznaniowo przez rząd[1]. Dzięki temu przyznanie tytułu i emerytury stało się jednym z narzędzi władzy politycznej do kierowania życiem artystycznym w Republice Czeskiej[3].

Jeszcze zanim ustawa weszła w życie, rząd powołał w sumie 33 artystów narodowych. Na posiedzeniu rządu w dniu 9 listopada 1945 roku, w związku z przyznaniem honorowego tytułu malarzowi Ludvíkowi Kubie, Maxowi Švabinskiemu, Václavowi Špálowi i Václavowi Rabasowi, opracowano wymóg odpowiedniej podstawy prawnej do przyznania tego tytułu. Tytuł został przyznany przez Prezydenta Republiki. Artysta narodowy miał prawo nosić odznakę honorową.

Obecnie tytuł nie jest przyznawany. Został zniesiony w 1990 roku na mocy ustawy nr 404/1990[4].

Lista nagrodzonych

edytuj
Lp. Laureat Aktywność Rok przyznania Narodowość Uwagi
1. Hora, JosefJosef Hora pisarz 1945 czeska pośmiertnie
2. Bezruč, PetrPetr Bezruč poeta 1945 czeska
3. Kuba, LudvíkLudvík Kuba malarz 1945 czeska
4. Rabas, VáclavVáclav Rabas malarz 1945 czeska
5. Špála, VáclavVáclav Špála malarz 1945 czeska
6. Švabinský, MaxMax Švabinský malarz 1945 czeska
7. Foerster, Josef BohuslavJosef Bohuslav Foerster kompozytor 1945 czeska
8. Jesenský, JankoJanko Jesenský poeta 1945 słowacka
9. Neumann, Stanislav KostkaStanislav Kostka Neumann poeta 1945 czeska
10. Novák, VítězslavVítězslav Novák kompozytor 1945 czeska
11. Jurkovič, DušanDušan Jurkovič architekt 1945 słowacka
12. Šrámek, FráňaFráňa Šrámek poeta 1946 czeska
13. Toman, KarelKarel Toman poeta 1946 czeska pośmiertnie
14. Kvapil, JaroslavJaroslav Kvapil poeta 1946 czeska
15. Procházka, AntonínAntonín Procházka malarz 1946 czeska pośmiertnie
16. Vydra, VáclavVáclav Vydra aktor 1946 czeska
17. Šaloun, LadislavLadislav Šaloun rzeźbiarz 1946 czeska
18. Vančura, VladislavVladislav Vančura pisarz 1946 czeska pośmiertnie
19. Heřman, JanJan Heřman pianista 1946 czeska
20. Kostka, FerdišFerdiš Kostka twórca ludowy 1946 słowacka
21. Krasko, IvanIvan Krasko poeta 1946 słowacka
22. Zítek, VilémVilém Zítek śpiewak operowy 1946 czeska
23. Podjavorinská, ĽudmilaĽudmila Podjavorinská pisarka 1947 słowacka
24. Dostalová, LeopoldaLeopolda Dostalová aktorka 1947 czeska
25. Majerová, MarieMarie Majerová pisarka 1947 czeska
26. Nasková, RůženaRůžena Nasková aktorka 1947 czeska
27. Slančíková-Timrava, BoženaBožena Slančíková-Timrava pisarka 1947 słowacka
28. Lada, JosefJosef Lada malarz 1947 czeska
29. Langer, FrantišekFrantišek Langer pisarz 1947 czeska
30. Olbracht, IvanIvan Olbracht pisarz 1947 czeska
31. Tilschová, Anna MariaAnna Maria Tilschová pisarka 1947 czeska
32. Zelenka, LadislavLadislav Zelenka wiolonczelista 1947 czeska
33. Skupa, JosefJosef Skupa lalkarz 1948 czeska
34. Kroha, JiříJiří Kroha architekt 1948 czeska
35. Jilemnický, PeterPeter Jilemnický pisarz 1949 słowacka pośmiertnie
36. Jeremiáš, OtakarOtakar Jeremiáš kompozytor 1950 czeska
37. Beníšková, OtýlieOtýlie Beníšková aktorka 1952 czeska
38. Kráľ, FraňoFraňo Kráľ pisarz 1953 słowacka
39. Nezval, VítězslavVítězslav Nezval pisarz 1953 czeska
40. Pujmanová, MarieMarie Pujmanová pisarka 1953 czeska
41. Benka, MartinMartin Benka malarz 1953 słowacka
42. Průcha, JaroslavJaroslav Průcha aktor 1953 czeska
43. Smolík, FrantišekFrantišek Smolík aktor 1953 czeska
44. Štěpánek, ZdeněkZdeněk Štěpánek aktor 1953 czeska
45. Burian, Emil FrantišekEmil František Burian reżyser i kompozytor 1954 czeska
46. Škoda, JanJan Škoda reżyser 1954 czeska
47. Baldová, ZdeňkaZdeňka Baldová aktorka 1955 czeska
48. Bagar, AndrejAndrej Bagar aktor 1955 słowacka
49. Borodáč, JánJán Borodáč aktor 1955 słowacka
50. Pokorný, KarelKarel Pokorný rzeźbiarz 1956 czeska
51. Schneider-Trnavský, MikulášMikuláš Schneider-Trnavský kompozytor 1956 słowacka
52. Talich, VáclavVáclav Talich dyrygent 1957 czeska
53. Jindřich, JindřichJindřich Jindřich kompozytor 1957 czeska
54. Suchoň, EugenEugen Suchoň kompozytor 1958 słowacka
55. Chalabala, ZdeněkZdeněk Chalabala dyrygent 1958 czeska
56. Krásová, MartaMarta Krásová śpiewaczka operowa 1958 czeska
57. Lauda, JanJan Lauda rzeźbiarz 1958 czeska
58. Makovský, VincencVincenc Makovský rzeźbiarz 1958 czeska
59. Otava, ZdeněkZdeněk Otava śpiewak operowy 1958 czeska
60. Pešek, LadislavLadislav Pešek aktor 1958 czeska
61. Rada, VlastimilVlastimil Rada malarz 1958 czeska
62. Vojta, JaroslavJaroslav Vojta aktor 1958 czeska
63. Glazarová, JarmilaJarmila Glazarová pisarka 1959 czeska
64. Sedláček, VojtěchVojtěch Sedláček malarz 1959 czeska
65. Podvalová, MarieMarie Podvalová śpiewaczka operowa 1960 czeska
66. Tauberová, MariaMaria Tauberová śpiewaczka operowa 1960 czeska
67. Nový, KarelKarel Nový pisarz 1960 czeska
68. Svolinský, KarelKarel Svolinský malarz 1961 czeska
69. Borodáčová, OľgaOľga Borodáčová aktorka 1961 słowacka
70. Meličková, HanaHana Meličková aktorka 1961 słowacka
71. Urbánková, JarmilaJarmila Urbánková aktorka 1962 czeska
72. Beneš, VincencVincenc Beneš malarz 1963 czeska
73. Trnka, JiříJiří Trnka malarz 1963 czeska
74. Werich, JanJan Werich aktor i pisarz 1963 czeska
75. Pelc, AntonínAntonín Pelc malarz 1963 czeska
76. Fulla, ĽudovítĽudovít Fulla malarz 1963 słowacka
77. Bednář, VáclavVáclav Bednář śpiewak operowy 1963 czeska
78. Blachut, BenoBeno Blachut śpiewak operowy 1963 czeska
79. Pivec, JanJan Pivec aktor 1963 czeska
80. Bazovský, Miloš AlexanderMiloš Alexander Bazovský malarz 1964 słowacka
81. Alexy, JankoJanko Alexy malarz 1964 słowacka
82. Haken, EduardEduard Haken śpiewak operowy 1964 czeska
83. Höger, KarelKarel Höger aktor 1964 czeska
84. Kubín, Josef ŠtefanJosef Štefan Kubín pisarz 1964 czeska
85. Novomeský, LadislavLadislav Novomeský poeta 1964 słowacka
86. Fragner, JaroslavJaroslav Fragner architekt 1965 czeska
87. Frič, MartinMartin Frič reżyser 1965 czeska
88. Šejbalová, JiřinaJiřina Šejbalová aktorka 1965 czeska
89. Belluš, EmilEmil Belluš architekt 1965 słowacka
90. Neumann, StanislavStanislav Neumann aktor 1965 czeska
91. Šmeral, VladimírVladimír Šmeral aktor 1965 czeska
92. Cikker, JánJán Cikker kompozytor 1966 słowacka
93. Zrzavý, JanJan Zrzavý malarz 1966 czeska
94. Hrubín, FrantišekFrantišek Hrubín poeta 1966 czeska
95. Seifert, JaroslavJaroslav Seifert poeta 1966 czeska
96. Závada, VilémVilém Závada poeta 1966 czeska
97. Budský, JozefJozef Budský reżyser 1966 czeska
98. Blaho, JánJán Blaho śpiewak operowy 1966 słowacka
99. Ančerl, KarelKarel Ančerl dyrygent 1966 czeska
100. Krombholc, JaroslavJaroslav Krombholc dyrygent 1966 czeska
101. Záhorský, BohušBohuš Záhorský aktor 1966 czeska
102. Kostka, JozefJozef Kostka rzeźbiarz 1966 słowacka
103. Moyzes, AlexanderAlexander Moyzes kompozytor 1966 słowacka
104. Smrek, JánJán Smrek poeta 1966 słowacka
105. Nowak, VilémVilém Nowak malarz 1967 czeska Willi Nowak
106. Vycpálek, LadislavLadislav Vycpálek kompozytor 1967 czeska
107. Hoffmeister, AdolfAdolf Hoffmeister malarz i pisarz 1967 czeska
108. Slavíček, JanJan Slavíček malarz 1967 czeska
109. Brož, JosefJosef Brož malarz 1967 czeska
110. Stodola, IvanIvan Stodola pisarz 1967 słowacka
111. Strnadel, AntonínAntonín Strnadel malarz 1967 czeska
112. Holan, VladimírVladimír Holan poeta 1968 czeska
113. Hubová, MáriaMária Hubová śpiewaczka operowa 1968 słowacka
114. Kůra, MiroslavMiroslav Kůra tancerz i choreograf 1968 czeska
115. Plicka, KarolKarol Plicka aktor i reżyser 1968 czeska
116. Scheinpflugová, OlgaOlga Scheinpflugová aktorka i pisarka 1968 czeska
117. Svoboda, JosefJosef Svoboda scenograf 1968 czeska
118. Kohout, EduardEduard Kohout aktor 1968 czeska
119. Radok, AlfrédAlfréd Radok reżyser 1968 czeska tytuł odebrany po emigracji
120. Skálová, OlgaOlga Skálová tancerka i choreografka 1968 czeska
121. Tröster, FrantišekFrantišek Tröster scenograf 1968 czeska
122. Deyl, RudolfRudolf Deyl aktor 1968 czeska
123. Stupka, FrantišekFrantišek Stupka skrzypek i dyrygent 1968 czeska pośmiertnie
124. Hložník, VincentVincent Hložník malarz 1968 słowacka
125. Mudroch, JánJán Mudroch malarz 1968 słowacka pośmiertnie
126. Štefunko, FraňoFraňo Štefunko rzeźbiarz 1968 słowacka
127. Steimar, JiříJiří Steimar aktor 1968 czeska zmarł w dzień nadania tytułu
128. Bielik, PaľoPaľo Bielik reżyser filmowy i aktor 1968 słowacka
129. Kadár, JánJán Kadár reżyser filmowy 1968 słowacka tytuł odebrany po emigracji
130. Klos, ElmarElmar Klos reżyser filmowy 1968 czeska
131. Vávra, OtakarOtakar Vávra reżyser filmowy 1968 czeska
132. Fuchs, BohuslavBohuslav Fuchs architekt 1968 czeska
133. Lidický, KarelKarel Lidický rzeźbiarz 1968 czeska
134. Česányiová, MargitaMargita Česányiová śpiewaczka operowa 1968 słowacka
135. Kostra, JánJán Kostra poeta 1969 słowacka
136. Matuška, AlexanderAlexander Matuška krytyk literacki 1969 słowacka
137. Želibský, JánJán Želibský malarz 1969 słowacka
138. Bartošová-Schützová, HelenaHelena Bartošová-Schützová śpiewaczka operowa 1970 słowacka
139. Jamnický, JánJán Jamnický aktor 1970 słowacka
140. Zeman, KarelKarel Zeman reżyser filmowy 1970 czeska
141. Grus, JaroslavJaroslav Grus malarz 1970 czeska
142. Zábranský, AdolfAdolf Zábranský malarz 1970 czeska
143. Dohnal, JiříJiří Dohnal aktor 1971 czeska
144. Kurandová, JarmilaJarmila Kurandová aktorka 1971 czeska
145. Marvan, JaroslavJaroslav Marvan aktor 1971 czeska
146. Milly, DeziderDezider Milly malarz 1971 słowacka
147. Plávka, AndrejAndrej Plávka pisarz 1971 słowacka
148. Poničan, JánJán Poničan pisarz 1971 słowacka
149. Pribiš, RudolfRudolf Pribiš rzeźbiarz 1971 słowacka
150. Týrlová, HermínaHermína Týrlová reżyserka filmów animowanych 1971 czeska
151. Wiesner, RichardRichard Wiesner malarz 1971 czeska
152. Černý, LadislavLadislav Černý wiolonczelista 1971 czeska
153. Dvorský, BohumírBohumír Dvorský malarz 1971 czeska
154. Foltýn, FrantišekFrantišek Foltýn malarz 1972 czeska
155. Kollár, JozefJozef Kollár malarz 1972 słowacka
156. Vejražka, VítězslavVítězslav Vejražka aktor 1972 czeska
157. Horov, PavolPavol Horov poeta 1972 słowacka
158. Nemčík, JúliusJúlius Nemčík malarz 1972 słowacka
159. Benda, BřetislavBřetislav Benda rzeźbiarz 1973 czeska
160. Rybák, JosefJosef Rybák pisarz 1973 czeska
161. Huba, MikulášMikuláš Huba aktor 1973 słowacka
162. Záborský, ViliamViliam Záborský aktor 1973 słowacka
163. Steklý, KarelKarel Steklý reżyser filmowy 1973 czeska
164. Medvecká, MáriaMária Medvecká malarka 1974 słowacka
165. Králik, ŠtefanŠtefan Králik dramaturg 1974 słowacka
166. Figuli-Šusterová, MargitaMargita Figuli-Šusterová pisarka 1974 słowacka
167. Domanínská-Vyčichlová, LibušeLibuše Domanínská-Vyčichlová śpiewaczka operowa 1974 czeska
168. Kratochvíl, Miloš VáclavMiloš Václav Kratochvíl pisarz 1974 czeska
169. Malejovský, JosefJosef Malejovský rzeźbiarz 1974 czeska
170. Souček, KarelKarel Souček malarz 1974 czeska
171. Toman, JosefJosef Toman pisarz 1974 czeska
172. Drottnerová, MartaMarta Drottnerová baletnica i choreografka 1975 czeska najmłodszy z artystów narodowych
173. Eckert, OttoOtto Eckert rzeźbiarz 1975 czeska
174. Lýsek, FrantišekFrantišek Lýsek chórmistrz 1975 czeska
175. Říha, BohumilBohumil Říha pisarz 1975 czeska
176. Štěch, KarelKarel Štěch malarz 1975 czeska
177. Šubrtová, MiladaMilada Šubrtová śpiewaczka operowa 1975 czeska
178. Taufer, JiříJiří Taufer poeta 1975 czeska
179. Čemický, LadislavLadislav Čemický malarz 1975 słowacka
180. Kardoš, DeziderDezider Kardoš kompozytor 1975 słowacka
181. Mináč, VladimírVladimír Mináč pisarz 1975 słowacka
182. Vychodil, LadislavLadislav Vychodil scenograf 1975 słowacka
183. Bahna, VladimírVladimír Bahna reżyser i scenarzysta 1976 słowacka
184. Holéczyová, ElenaElena Holéczyová pisarka i scenarzystka 1976 słowacka
185. Bouda, CyrilCyril Bouda malarz 1976 czeska
186. Dobiáš, VáclavVáclav Dobiáš kompozytor 1976 czeska
187. Jiroudek, FrantišekFrantišek Jiroudek malarz 1976 czeska
188. Seidel, JanJan Seidel kompozytor 1976 czeska
189. Smetáček, VáclavVáclav Smetáček dyrygent 1976 czeska
190. Žídek, IvoIvo Žídek śpiewak operowy 1976 czeska
191. Kovářík, FrantišekFrantišek Kovářík aktor 1976 czeska
192. Bauch, JanJan Bauch malarz i rzeźbiarz 1977 czeska
193. Dubay, OrestOrest Dubay malarz 1977 słowacka
194. Neumann, VáclavVáclav Neumann dyrygent 1977 czeska
195. Přibyl, VilémVilém Přibyl śpiewak operowy 1977 czeska
196. Slovák, LadislavLadislav Slovák dyrygent 1977 słowacka
197. Suk, JosefJosef Suk skrzypek 1977 czeska
198. Válek, MiroslavMiroslav Válek poeta 1977 słowacka
199. Jílek, FrantišekFrantišek Jílek dyrygent 1978 czeska
200. Kaplický, VáclavVáclav Kaplický pisarz 1978 czeska
201. Kroner, JozefJozef Kroner aktor 1978 słowacka
202. Menšík, VladimírVladimír Menšík aktor 1978 czeska
203. Mihálik, VojtechVojtech Mihálik poeta 1978 słowacka
204. Očenáš, AndrejAndrej Očenáš kompozytor 1978 słowacka
205. Petrovická, JiřinaJiřina Petrovická aktorka 1978 czeska
206. Růžek, MartinMartin Růžek aktor 1978 czeska
207. Smrčková, LudvikaLudvika Smrčková artystka 1978 czeska
208. Studený, FrantišekFrantišek Studený malarz 1978 słowacka
209. Šimák, LevLev Šimák malarz 1978 czeska
210. Zachar, Karol L.Karol L. Zachar aktor i reżyser 1978 słowacka
211. Fialka, LadislavLadislav Fialka aktor 1979 czeska
212. Fišárek, AloisAlois Fišárek malarz 1979 czeska
213. Kočí, PřemyslPřemysl Kočí śpiewak operowy 1979 czeska
214. Vrbová-Kotrbová, VilmaVilma Vrbová-Kotrbová malarka 1979 czeska
215. Lipský, OldřichOldřich Lipský reżyser filmowy 1979 czeska
216. Neff, VladimírVladimír Neff pisarz 1979 czeska
217. Páleníček, JosefJosef Páleníček pianista i kompozytor 1979 czeska
218. Pauer, JiříJiří Pauer kompozytor 1979 czeska
219. Sequens, JiříJiří Sequens reżyser filmowy 1979 czeska
220. Skála, IvanIvan Skála pisarz 1979 czeska
221. Fabini, JozefJozef Fabini malarz 1979 słowacka
222. Kulich, JánJán Kulich rzeźbiarz 1979 słowacka
223. Machata, KarolKarol Machata aktor 1979 słowacka
224. Pántik, JúliusJúlius Pántik aktor 1979 słowacka
225. Procházková-Kráľovičová, MáriaMária Procházková-Kráľovičová aktorka 1979 słowacka
226. Kozák, JanJan Kozák pisarz 1980 czeska
227. Lörincz, JúliusJúlius Lörincz malarz 1980 słowacka
228. Pešíková, MiroslavaMiroslava Pešíková tancerka 1980 czeska
229. Rauch, FrantišekFrantišek Rauch pianista 1980 czeska
230. Šturdík, JozefJozef Šturdík malarz 1980 słowacka
231. Tikalová, DrahomíraDrahomíra Tikalová śpiewaczka operowa 1980 czeska
232. Veselka, JosefJosef Veselka chórmistrz 1980 czeska
233. Axman, MilošMiloš Axman rzeźbiarz 1981 czeska
234. Hilský, VáclavVáclav Hilský architekt 1981 czeska
235. Hlobil, EmilEmil Hlobil kompozytor 1981 czeska
236. Kirschner, MilošMiloš Kirschner scenarzysta filmowy 1981 czeska
237. Kittnarová, ElenaElena Kittnarová śpiewaczka operowa 1981 słowacka
238. Nedbal, MilošMiloš Nedbal aktor 1981 czeska
239. Němeček, JiříJiří Němeček choreograf i tancerz 1981 czeska
240. Paderlík, ArnoštArnošt Paderlík malarz 1981 czeska
241. Vacek, KarelKarel Vacek kompozytor 1981 czeska
242. Bártfay, TiborTibor Bártfay rzeźbiarz 1981 słowacka
243. Berman, KarelKarel Berman śpiewak operowy 1982 czeska
244. Bizmayer, IgnácIgnác Bizmayer rzeźbiarz 1982 słowacka
245. Florian, MiroslavMiroslav Florian pisarz 1982 czeska
246. Chudík, LadislavLadislav Chudík aktor 1982 słowacka
247. Kovář, ZdeněkZdeněk Kovář rzeźbiarz 1982 czeska
248. Pluhař, ZdeněkZdeněk Pluhař pisarz 1982 czeska
249. Simota, JanJan Simota rzeźbiarz 1982 czeska
250. Stehlík, KarelKarel Stehlík malarz 1982 czeska
251. Trojan, VáclavVáclav Trojan kompozytor 1982 czeska
252. Ferenczy, OtoOto Ferenczy kompozytor 1983 słowacka
253. Haľamová, MašaMaša Haľamová poetka 1983 słowacka
254. Kniplová-Pokorná, NaděždaNaděžda Kniplová-Pokorná śpiewaczka operowa 1983 czeska
255. Sopr, AloisAlois Sopr rzeźbiarz 1983 czeska
256. Větrovec, JosefJosef Větrovec aktor 1983 czeska
257. Warchal, BohdanBohdan Warchal dyrygent 1983 słowacka
258. Wünsche, VilémVilém Wünsche malarz 1983 czeska
259. Balík, JaroslavJaroslav Balík reżyser filmowy 1984 czeska
260. Dvorský, PeterPeter Dvorský śpiewak operowy 1984 słowacka
261. Filipovský, FrantišekFrantišek Filipovský aktor 1984 czeska
262. Hána, JanJan Hána rzeźbiarz 1984 czeska
263. Košler, ZdeněkZdeněk Košler dyrygent 1984 czeska
264. Moric, RudolfRudolf Moric pisarz 1984 słowacka
265. Švorcová, JiřinaJiřina Švorcová aktorka 1984 czeska
266. Beňačková-Čápová, GabrielaGabriela Beňačková-Čápová śpiewaczka operowa 1985 słowacka
267. Brunovský, AlbínAlbín Brunovský malarz 1985 słowacka
268. Flosman, OldřichOldřich Flosman kompozytor 1985 czeska
269. Frešo, TiborTibor Frešo kompozytor i dyrygent 1985 słowacka
270. Gott, KarelKarel Gott piosenkarz 1985 czeska
271. Habarta, JanJan Habarta rzeźbiarz 1985 czeska
272. Hofman, KarelKarel Hofman malarz 1985 czeska
273. Jonášová, JanaJana Jonášová śpiewaczka operowa 1985 czeska
274. Kolář, RadomírRadomír Kolář malarz 1985 czeska
275. Kopecký, MilošMiloš Kopecký aktor 1985 czeska
276. Lenko, JúliusJúlius Lenko poeta 1985 słowacka
277. Pilař, JanJan Pilař poeta 1985 czeska
278. Snopek, LadislavLadislav Snopek rzeźbiarz 1985 słowacka
279. Soukupová, VěraVěra Soukupová śpiewaczka 1985 czeska
280. Švorc, AntonínAntonín Švorc śpiewak operowy 1985 czeska
281. Zítek, VáclavVáclav Zítek śpiewak operowy 1985 czeska
282. Brodský, VlastimilVlastimil Brodský aktor 1988 czeska
283. Drnková-Zářecká, VěraVěra Drnková-Zářecká artystka tekstylna 1988 czeska
284. Dusík, GejzaGejza Dusík kompozytor 1988 słowacka
285. Hanuš, JanJan Hanuš kompozytor 1988 czeska
286. Hlaváčová, JanaJana Hlaváčová aktorka 1988 czeska
287. Holub, MiloslavMiloslav Holub aktor 1988 czeska
288. Hrušínský, RudolfRudolf Hrušínský aktor 1988 czeska
289. Chramosta, CyrilCyril Chramosta malarz 1988 czeska
290. Kašlík, VáclavVáclav Kašlík kompozytor i dyrygent 1988 czeska
291. Kožík, FrantišekFrantišek Kožík pisarz 1988 czeska
292. Lettrich, AndrejAndrej Lettrich reżyser filmowy 1988 słowacka
293. Malachovský, OndrejOndrej Malachovský śpiewak operowy 1988 słowacka
294. Malý, LubomírLubomír Malý altowiolista 1988 czeska
295. Novák, MilanMilan Novák kompozytor 1988 słowacka
296. Patakiová, KláraKlára Patakiová rzeźbiarka 1988 słowacka
297. Račko, ArpádArpád Račko rzeźbiarz 1988 słowacka
298. Ráža, LudvíkLudvík Ráža reżyser filmowy 1988 czeska
299. Sklenčka, OtaOta Sklenčka aktor 1988 czeska
300. Svoboda, RudolfRudolf Svoboda rzeźbiarz 1988 czeska
301. Tomeček, JaromírJaromír Tomeček pisarz 1988 czeska
302. Ťapák, MartinMartin Ťapák reżyser filmowy 1988 słowacka
303. Vláčil, FrantišekFrantišek Vláčil reżyser filmowy 1988 czeska
304. Harapes, VlastimilVlastimil Harapes tancerz i choreograf 1989 czeska
305. Hofman, OtaOta Hofman pisarz 1989 czeska
306. Marek, JiříJiří Marek pisarz 1989 czeska
307. Mácha, OtmarOtmar Mácha kompozytor 1989 czeska
308. Rabas, VáclavVáclav Rabas organista 1989 czeska
309. Růžičková-Kalabisová, ZuzanaZuzana Růžičková-Kalabisová pianistka i klawesynistka 1989 czeska
310. Šuláková-Schmidtová, JarmilaJarmila Šuláková-Schmidtová śpiewaczka 1989 czeska
311. Wielgus, JindřichJindřich Wielgus rzeźbiarz 1989 czeska
312. Bednár, AlfonzAlfonz Bednár pisarz 1989 słowacka
313. Nosáľ, ŠtefanŠtefan Nosáľ choreograf 1989 słowacka
314. Rajter, ĽudovítĽudovít Rajter kompozytor 1989 słowacka
315. Uher, ŠtefanŠtefan Uher reżyser filmowy 1989 słowacka
316. Praveček, JindřichJindřich Praveček dyrygent i kompozytor 1989 czeska

Kontrowersje

edytuj

W 1990 roku przyznawanie tytułu zostało zniesione, ze względu na to, że zbyt duży wpływ na jej nadawanie miał dawny reżim. Kilku artystów otrzymało tytuł za polityczną zgodność z ówczesnym reżimem, a nie za prawdziwe walory artystyczne. W okresie cenzury, kiedy wielu artystów wyemigrowało lub odmówiło prowadzenia działalności, zasady promocji artystycznej były w większości podyktowane polityką[3].

Według Zuzany Bartošovej, badaczki z Institute of Art History of SAS, po 1968 roku tytuł ten otrzymali przede wszystkim artyści, którzy byli za ideologią i ideą, że sztuka powinna służyć celom politycznym i je promować. Wszystko, co stworzyli autorzy podczas normalizacji, można uznać za twórcze dzieło, a nie za dzieło sztuki. Przykładem tego jest nieistniejąca już statua przedstawiająca głowę Lenina, stworzona przez rzeźbiarza Jana Kulicha w Żylinie. Bartošová twierdzi, że w tym czasie rzeźbiarze akademiccy i malarze często otrzymywali kontrakty od państwa, które „odpowiadały przeciętnemu gustowi urzędników i urzędów”. Wyjątkowość i oryginalność dzieł krajowych artystów, takich jak architekt Dušan Jurkovič, Martin Benka, Miloš Alexander Bazovský, Ľudovít Fulla i Janko Alexy, były doceniane już przed 1968 rokiem, a posiadanie ich jest nadal uważane za prestiż[3].

Podobnie sytuacja wyglądała wśród pisarzy i publicystów. Według Dany Hučkovej, dyrektor Instytutu Literatury Słowackiej, w połowie lat sześćdziesiątych przyznanie tytułu było aktem rehabilitacji ludzi, którzy zostali przymusowo zdegradowani lub nawet prześladowani. W tym czasie Laco Novomeský i Ján Smrek zostali artystami narodowymi. Dopiero w okresie normalizacji związek artysty z reżimem politycznym ujawnił się w tytule. W tych latach tytuł otrzymali m.in. Vladimír Mináč, Miroslav Válek i Vojtech Mihálik[3].

Przypisy

edytuj
  1. a b c d Čestný titul národní umělec. Archiwum Kancelarii Prezydenta Republiki Czeskiej. [dostęp 2019-04-18]. (słow.).
  2. 56/1963 Sb., Zákon o národních umělcích. Fulsoft.cz. [dostęp 2019-04-18]. (słow.).
  3. a b c d Hviezdy národa: Ako hodnotia titul národný umelec?. Život.sk. [dostęp 2019-04-18]. (słow.).
  4. Zákon č. 404/1990 Sb.. Zakony pro lidi. [dostęp 2019-04-18]. (słow.).

Linki zewnętrzne

edytuj