Božena Slančíková-Timrava
Božena Slančíková-Timrava, właściwie Božena Slančíková (ur. 2 października 1867 w Polichnie, zm. 27 listopada 1951 w Łuczeńcu) – słowacka pisarka, dramaturg, publicystka, redaktorka, działaczka społeczna, czołowa postać ruchu kobiecego na Słowacji. Znana jest pod pseudonimem Timrava, podpisywała się także „Teta z Polichna”[1]. Timrava została zaczerpnięta od nazwy małego jeziora z fontanną, przy którym lubiła siedzieć podczas pisania.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Język | |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka | |
| Odznaczenia | |
| Artysta narodowy CSR (1947) | |
Życiorys edytuj
Božena urodziła się w rodzinie Pavla Slančíka, pastora luterańskiego i jednego ze współzałożycieli Macierzy Słowackiej oraz Evy Márii Honétzy[2]. Miała liczne rodzeństwo i rodziców nie było stać, aby posłać ją do szkół. Przez dwa lata uczyła się w wiejskiej szkole w Polichnie, potem uczył ją ojciec. Mając piętnaście lat uczyła się w szkole z internatem w Bańskiej Bystrzycy, gdzie skończyła IV klasę szkoły miejskiej. W mieście pozostała do 1909 roku, gdy zmarł jej ojciec. W tym czasie próbowała podejmować różne prace. Przez trzy miesiące była towarzyszką zamożnej wdowy w Dolnym Kubinie, a później została opiekunką zbiorów w Słowackim Muzeum Narodowym w Martinie, ale również jedynie przez krótki czas[3]. Zamieszkała z matką w pobliżu plebanii jej brata bliźniaka Bohuslava w Ábelovej. Podczas pobytu w Martinie poznała Elenę Maróthy-Šoltésovą, członkinię słowackiego ruchu kobiecego, która zachęcała ją do zostania pisarką. Niewielkie zarobki z pisania zmusiły ją do podjęcia pracy jako opiekunka w przedszkolu. Na tym stanowisku pracowała w latach 1919–1929. Niewielka pensja i tantiemy zmusiły ją do przeprowadzki w 1945 do Łuczeńca, gdzie zamieszkała z krewnymi. W 1947 roku otrzymała tytuł artysty narodowego – „Národný umelec” ČSR.
Twórczość edytuj
Chociaż mieszkała z dala od ośrodków wydarzeń społecznych i kulturalnych, jej horyzonty literackie i kulturowe zostały rozszerzone przez rodzinę, a także przez spotkania z Kolomanem Banšellem, działaczką narodową Emą Goldpergerovą i Oľgą Petényi-Petianovą, matką Štefana Krčméry. Razem z siostrą Ireną wydawała ręcznie pisane czasopismo „Ratolesť”. Zachował się tylko jeden numer, w którym napisała opowiadanie Na vrchoch[4].
Wśród jej pierwszych dzieł znajdowały się wiersze satyryczne, ale później poświęciła się pisaniu głównie powieści i opowiadań, sporadycznie sztuk teatralnych. W swoich pracach doskonale opisywała ludzi i ich mentalność, cechy i myśli, krytykowała współczesne jej problemy polityczne i narodowe, nie wahała się krytykować głównych nurtów myślowych i opisywać trudności wiejskiego życia. Opowieści opierały się głównie na środowisku wiejskim lub działy się w małym miasteczku jej regionu, a wiele z nich opiera się na własnych doświadczeniach i historii z jej życia. Do 1896 roku publikowała swoje prace tylko w czasopismach, a później w wydaniach książkowych[3]. Chociaż miłość często pojawia się w jej pracach jako główny motyw, nigdy nie stała się sentymentalna, ale raczej wskazywała na wyrachowanie, co odróżniało ją od poprzedniej słowackiej prozy. Autorka prozy zaliczanej do drugiej fali realizmu literackiego[1].
Jej eseje o słowackiej literaturze zostały opublikowane w Korešpondencia Timravy a Šoltésovej[5].
Wybrane dzieła edytuj
Proza edytuj
- 1907 – Tá zem vábna
- 1908 – Márnosť všetko
- 1920 – Dedinské povesti
- 1928 – Hrdinovia
- 1930 – Všetko za národ
- 1937 – Dve doby
- 1937 – Novohradská dedina
- 1937 – Výber z diela
- 1937 – Výber z rozprávok
- 1938 – Prvé kroky
- 1952 – Skúsenosť
- 1953 – Hrdinovia
- 1956 – Za koho ísť?, polskie wyd. Za kogo wyjść za mąż[6]
- 1956 – Mojžík a iné rozprávky
- 1960 – Ťapákovci a iné poviedky
- 1964 – Ťažké položenie
- 1967 – Veľké šťastie
- 1971 – Dielo 1-2
- 1973 – Bez hrdosti
- 1985 – Hrdinovia
Dramat edytuj
Korespondencja edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b Božena Slančíková Timrava. Literárne informačné centrum. [dostęp 2019-04-18]. (słow.).
- ↑ Životopis Boženy Slančíkovej Timravy. Timrava.sk. [dostęp 2019-04-18]. (słow.).
- ↑ a b Božena Slančíková-Timrava. Databazeknih.cz. [dostęp 2019-04-18]. (słow.).
- ↑ Božena Slančíková Timrava. Osobnosti.sk. [dostęp 2019-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-18)]. (słow.).
- ↑ Elena Maróthy-Šoltésová. Zlaty Fond. [dostęp 2019-04-18]. (słow.).
- ↑ Timrava Božena, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2019-04-18].
Bibliografia edytuj
- Stanislav J. Kirschbaum: Historical Dictionary of Slovakia. Lanham: Scarecrow Press, 2014.
Linki zewnętrzne edytuj
- Archiwalna strona o poetce
- Šesťdesiatročná pamiatka Živeny, spolku slovenských žien, Elena Maróthy-Šoltésová, „Živeny” 1929, s.1-3 – dostępny w: Dygitalna knižnica