Augustyn Träger (ur. 25 sierpnia 1896 w Kalnicy Dolnej, zm. 22 kwietnia 1957 w Bydgoszczy) – żołnierz armii austro-węgierskiej, podczas I wojny światowej w Legionach Polskich. W okresie międzywojennym oficer Oddziału II Sztabu Generalnego. W czasie okupacji niemieckiej również oficer wywiadu Armii Krajowej. Razem ze swoim synem, Romanem Trägerem, przyczynił się do zdobycia informacji na temat niemieckich rakiet V-1 i V-2, które były testowane na wyspie Uznam w ośrodku badawczym w Peenemünde. Uzyskane przez nich informacje pomogły w przeprowadzeniu nalotów na Peenemünde przez lotnictwo brytyjskie w 1943 r. w ramach operacji "Hydra".

Augustyn Träger
Sęk, Tragarz
Data i miejsce urodzenia

1896
Kalnica Dolna

Data i miejsce śmierci

1957
Bydgoszcz

Przebieg służby
Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie
Armia Krajowa

Formacja

Legiony Polskie

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa

Wczesne lata i okres międzywojenny

edytuj

Augustyn urodził się jako syn Josepha Trägera, pochodzącego z Austrii, i Heleny de domo Nowickiej. Wstąpił do Legionów Polskich. W II RP został agentem II Oddziału Sztabu Generalnego. Mieszkał w Bydgoszczy, gdzie pracował jako kupiec[1].

II wojna światowa

edytuj

Po niemieckiej napaści na Polskę w 1939 roku został wkrótce członkiem organizacji konspiracyjnej „Miecz i Pług[2]. Wykorzystując swoje austriackie pochodzenie przyjął obywatelstwo niemieckie, sprawując równocześnie funkcję szefa wywiadu organizacji „Miecz i Pług”[3][4].

W lipcu 1943 Träger, jako oficjalny przedstawiciel swojej organizacji, uczestniczył w spotkaniu z członkami innej konspiracyjnej formacji działającej na Pomorzu – „Gryfa Pomorskiego”. Porozumienie miało na celu stopniowe połączenie obu organizacji.

 
Start rakiety V-2 w bazie Peenemünde w 1943; w bazie stacjonował syn Augustyna Roman

W 1943 roku jego syn Augustyna, Roman Träger, który w tym czasie jako żołnierz Wehrmachtu pełnił służbę na wyspie Uznam,(będąc jednocześnie agentem wywiadu AK) uzyskał obszerne informacje na temat odbywających się tam niemieckich testów z bronią rakietową pod kierownictwem Wernera von Brauna. Roman sporządził szczegółowy raport z tej sprawy i przekazał go ojcu. W maju 1943 roku Augustyn Träger udał się w potajemną podróż z Pomorza do Warszawy, gdzie spotkał się z przedstawicielami sieci wywiadu ofensywnego Komendy Głównej Armii Krajowej o kryptonimie "Lombard" przekazując im raport swojego syna. Uzyskane w ten sposób informacje trafiły do rządu RP na uchodźstwie, który podzielił się nimi z Brytyjczykami[2]. W następstwie lotnictwo brytyjskie zbombardowało Peenemünde w nocy z 17 na 18 sierpnia 1943[5].

W początkach wiosny 1943 roku „Miecz i Pług” została głęboko spenetrowana przez Gestapo oraz wywiad sowiecki, co spowodowało obawy i podejrzenia w AK o kolaborację niektórych liderów tej organizacji z Niemcami. W rezultacie we wrześniu 1943 roku dwóch z liderów „Miecza i Pługa” zostało zabitych a cała organizacja rozwiązana[3]. Jednakże, siatka szpiegowska Trägera nie została zlikwidowana – weszła w struktury Armii Krajowej jako siatka o kryptonimie „Bałtyk-303”, stając się częścią szerszej pomorskiej siatki wywiadowczej „Bałtyk”, powiązanej z siatką „Lombard”, odpowiedzialną za śledzenie i rejestrowanie niemieckiej aktywności w okolicach Bydgoszczy, Szczecina i Polic[3]. Pod koniec wojny Träger powrócił do Bydgoszczy, gdzie kontynuował swoją pracę w wywiadzie[6].

Po wojnie

edytuj

W lipcu 1945 roku Träger został aresztowany przez NKWD a następnie więziony przez Urząd Bezpieczeństwa w ramach represji na byłych żołnierzach podziemia niepodległościowego. Został zwolniony w 1946 roku[2].

Augustyn Träger zmarł w kwietniu 1957 roku w Bydgoszczy[2]. Został pochowany na tamtejszym cmentarzu św. Wincentego à Paulo[7].

Wkład Augustyna Trägera i jego syna, Romana Trägera, w dzieło walki z nazistowskimi Niemcami był w powojennej Polsce przez długi czas niedoceniany i szerzej nieznany, wskutek państwowej propagandy, która umniejszała dorobek, osiągnięcia AK i innych organizacji niepodległościowych w walce z Niemcami[potrzebny przypis]. Dopiero w latach 70. XX wieku, po dokonaniu się pewnych ograniczonych przemian politycznych i społecznych, możliwe było upamiętnienie tych postaci tablicą pamiątkową umieszczoną na kamienicy, w której Augustyn Träger mieszkał podczas wojny[potrzebny przypis].

Przypisy

edytuj
  1. Waldemar Lewandowski, Odsłonięcie tablicy ku czci bydgoszczan-bohaterów II wojny światowej [online], Gazeta Wyborcza, 16 czerwca 2003 [dostęp 2020-03-07].
  2. a b c d B. Chrzanowski, A. Gasiorowski, K. Steyer, Polska Podziemna Na Pomorzu W Latach 1939–1945, Gdańsk: Polnord, 2005, s. 612–613.
  3. a b c Dodatek Specjalny IPN, „Miecz i Plug”, IPN, 19 maja 2011 [dostęp 2020-03-07].
  4. Wojskowy Przegląd Historyczny, Volume 17, Issues 1-2, 1972
  5. Archidiecezja Gnieźnieńska, "Dzięki nim II wojna światowa trwała krócej… " [1], 2011-05-19
  6. B. Chrzanowski, A. Gasiorowski, K. Steyer, Polska Podziemna Na Pomorzu W Latach 1939–1945, Gdańsk: Polnord, 2005, s. 448–449.
  7. Bydgoszcz-miasto, "Bydgoska Aleja Zasłużonych", [2], 5-19-2011.