Basinet

rodzaj hełmu używanego od XIV do XVI wieku przez rycerstwo ciężkozbrojne

Basinet (ang. bascinet, fr. bassinet) – typ średniowiecznego hełmu otwartego, powstałego jako forma ewolucyjna łebki. Jego późna wersja (przyłbica) stała się jednym z najpopularniejszych hełmów używanych przez rycerstwo końca XIV i początku XV wieku[1].

Basinet, XIV-XV w.

W terminologii stosowanej w Polsce, otwarty basinet zazwyczaj uznaje się za osobny typ hełmu względem wyposażonej w zamykaną zasłonę przyłbicy (w którą się przeistoczył). Natomiast w terminologii zagranicznej przyłbica uznawana jest za formę basinetu i nie rozróżnia się ich względem siebie.

Historia

edytuj

Najstarsze znane wzmianki o użyciu nazwy „basinet” pojawiają się we włoskiej Padwie w 1281 r.[2]. Pod względem konstrukcyjnym basinet wyewoluował bezpośrednio od prostej w formie łebki, do której zaczęto dodawać kołnierz kolczy, a sam dzwon hełmu uległ powiększeniu. Od XIV w. basinet wyraźnie zyskał na popularności, a jego dzwon zaczął się stopniowo rozrastać, w formę bardziej spiczastą i sięgając aż do szyi, zakrywając kark i policzki. Kolejnym krokiem ewolucyjnym było pojawienie się w jego konstrukcji ruchomego nosala, od drugiej połowy XIV w. zastępowanego zamykaną zasłoną klapową (niem. klappvisier), co doprowadziło do przekształcenia basinetu w przyłbicę[3][4][5].

Przypisy

edytuj
  1. Michał Gradowski, Zdzisław Żygulski: Słownik uzbrojenia historycznego. Warszawa: PWN, 2010, s. 120. ISBN 978-83-01-16260-3.
  2. David Nicolle, Medieval Warfare: The Unfriendly Interface, „The Journal of Military History”, 63 (3), Society for Military History, 1999, s. 579–599.
  3. Włodzimierz Kwaśniewicz, Leksykon dawnego uzbrojenia ochronnego, Warszawa: Bellona, 2005, s. 10, ISBN 83-11-10063-2.
  4. Christopher Gravett, Knight: Noble Warrior of England 1200-1600, Osprey Publishing, 2008, s. 115.
  5. Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie [online], muzeumwp.pl [dostęp 2022-05-13].