Berłóweczka rudawa
Berłóweczka rudawa, pałeczka rudawa (Tulostoma melanocyclum Bres.) – gatunek grzybów z rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
berłóweczka rudawa |
| Nazwa systematyczna | |
| Tulostoma melanocyclum Bres. Annls. mycol. 2(5): 415 (1904) Fl. ČSR, Gasteromycet.: 598, 815 (1958) | |
_Figure_2.jpg)
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Tulostoma, Agaricaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go Giacomo Bresàdola w 1958 r.[1] W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był w 1991 roku przez Wandę Rudnicką-Jezierską jako pałeczka rudawa. Nazwę berłóweczka rudawa zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 roku[2].
Morfologia edytuj
Młody owocnik jest kulisty lub jajowaty i powstaje pod ziemią (hypogeicznie). W trakcie dojrzewania wykształca się trzon przebijający się ponad ziemię, a na jego szczycie powstaje kulista główka o średnicy 0,7–1,2 cm. Jej zewnętrzna warstwa (egzoperydium) jest cienka, błoniasta, o barwie od białawej do jasnoochrowej. Zazwyczaj dość długo utrzymują się na niej fragmenty podłoża. U dojrzałych owocników stopniowo odpada, odsłaniając cienkie i papierowate endoperydium o barwie popielatoochrowej, ochrowordzawej lub rdzawobrązowej, czasami białawej. Endoperydium pęka na szczycie rurkowatym ujściem o barwie brudnobrązowej lub ciemnoszarej. Brzegi ujścia dość długo pozostają równe. Trzon ma wysokość do 3,5 cm, średnicę około 0,4 cm, barwę od ochrowobrązowej przez kasztanową do ciemnobrązowej i pokryty jest przylegającymi łuseczkami. W stanie suchym jest bruzdowany, czasami nieco spiralnie skręcony. Gleba ochrowopomarańczowa[3].
- Cechy mikroskopowe
Włośnia o grubości do 7 μm, prawie przezroczysta i bezbarwna, grubościenna, średnio rozgałęziona, ze zgrubieniami wokół przegród[3]. Zarodniki kuliste, o średnicy 5–6,5 μm, brązowe, z wyraźnymi kolcami i brodawkami[4].
Występowanie edytuj
Znane jest występowanie berłóweczki rudawej w niektórych krajach Europy, na Hawajach, Ameryce Północnej, w Mongolii i Indiach[5]. W Polsce bardzo rzadki. Znane są 3 pewne, potwierdzone badaniami molekularnymi stanowiska oraz 5 wątpliwych[4]. Nowe stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów[6]. W opracowaniu Czerwona lista roślin i grzybów Polski jest zaliczony do kategorii gatunków wymierających (E). Jego przetrwanie jest mało prawdopodobne, jeśli nadal będą istnieć czynniki zagrożenia[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Niemczech, Czechach i Anglii[2]. W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej[8].
Grzyb saprotroficzny. Występuje na podłożach suchych, piaszczystych i gliniastych, wśród traw i porostów. Owocniki pojawiają się od wiosny do późnej jesieni[3]. Grzybnia jest trwała, ale może wytwarzać owocniki nieregularnie, co kilka lat. Owocniki są trwałe przez długi czas[4].
Gatunki podobne edytuj
Berłóweczka zimowa (Tulostoma brumale) odróżnia się jaśniejszym trzonem, barwą endoperydium oraz nieco mniejszymi zarodnikami[3]. Do identyfikacji gatunku niezbędna jest analiza cech mikroskopowych i badania molekularne[4].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2017-12-03].
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d Wanda Rudnicka-Jezierska, Grzyby (Mycota). Tom XXIII. Podstawczaki (Basidiomycetes): purchawkowe (Lycoperdales), tęgoskórowe (Sclerodematales), pałeczkowe (Tulostomatales), gniazdnicowe (Nidulariales), sromotnikowe (Phallales), osiakowe (Podaxales), Kraków 1991, ISBN 83-85444-01-7.
- ↑ a b c d Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2017-11-03].
- ↑ Stanowiska berłóweczki rudawej w Polsce [online] [dostęp 2021-11-03].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów.