Biblia Vulgata lovaniensis
Biblia Vulgata lovaniensis (Wulgata lowańska) (Biblia. Ad vetustissima exemplaria nunc recens castigata[1]) – wydanie Wulgaty przygotowane przez Jana Henteniusa (1499–1566) i wydane w 1547 roku w Louvain. Wydanie było wielokrotnie wznawiane, w 1574 roku ukazało się wydanie poprawione.
Historia przekładu edytuj
8 kwietnia 1546 roku na soborze trydenckim podjęto decyzję o potrzebie przygotowania autoryzowanej Wulgaty[2]. Przez następne czterdzieści lat nie podjęto żadnej bezpośredniej akcji, a wielu uczonych w dalszym ciągu wydawało swoje własne wydania. Wśród tych wydań szczególnym uznaniem cieszyło się wydanie przygotowane przez Henteniusa, które służyło niemalże jako standardowy tekst Kościoła katolickiego[3].
Pierwsze wydanie Henteniusa nosiło tytuł „Biblia ad vetustissima exemplaria nunc recens castigata” i zostało wydane u drukarza Barthélemego Graviusa w listopadzie 1547 roku[4]. Hentenius wykorzystał 30 rękopisów Wulgaty[5]. Wydanie Henteniusa przypomina wydania Stefanusa z roku 1532 i 1540[6].
Po śmierci Henteniusa w 1566 roku Luc de Bruges kontynuował jego krytyczną pracę i przygotował w 1574 roku własne wydanie[7].
Znaczenie edytuj
W oparciu o wydanie lowańskie z 1583 roku przygotowana została Wulgata sykstyńska i klementyńska[6].
W oparciu o Wulgatę lowańską Nicolaas van Winghe dokonał przekładu Biblii na język holenderski (1548)[8]. Celem tego wydania było przeciwstawienie się wpływowi pierwszego holenderskiego przekładu Biblii dokonanemu przez Jacoba van Liesvelta w duchu Reformacji (1526)[9]. Następnie Nicolas de Leuze przełożył Biblię na język francuski (1550)[8]. Przekład ten miał na celu osłabienie wpływu pierwszego francuskiego przekładu Biblii w duchu Reformacji opublikowanego w roku 1530 przez Jacques'a Lefèvre’a d’Étaplesa[10]. Przekład katolicki został wydany w Louvain i nazwany Biblią lowańską[11].
Na wydaniu Wulgaty lowańskiej z roku 1574 oparł się Jakub Wujek podczas prac nad własnym przekładem (Biblia Wujka)[12].
Przypisy edytuj
- ↑ François 2012 ↓, s. 238.
- ↑ Bogaert i Gilmont 1990 ↓, s. 279-281.
- ↑ Scrivener 1894 ↓, s. 63.
- ↑ Quentin 1922 ↓, s. 130.
- ↑ Quentin 1922 ↓, s. 134.
- ↑ a b Quentin 1922 ↓, s. 135.
- ↑ Quentin 1922 ↓, s. 138-146.
- ↑ a b Bogaert i Gilmont 1990 ↓, s. 287.
- ↑ biblical literature - Medieval and modern versions: Dutch, French, and German, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-08-31] (ang.).
- ↑ Jacques Lefèvre d’Étaples, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-09-04] (ang.).
- ↑ Bogaert i Gilmont 1990 ↓, s. 297-299.
- ↑ Kossowska 1968 ↓, s. 323.
Bibliografia edytuj
- P.-M. Bogaert, J.-Fr. Gilmont. La première Bible française de Louvain (1550). „Revue théologique de Louvain”. 3. 11, s. 275-309, 1990.
- Will François: Augustine and the Golden Age of Biblical Scholarship in Louvain (1550–1650). W: Shaping the Bible in the Reformation: Books, Scholars and Their Readers in the Sixteenth Century. red. Bruce Gordon, Matthew McLean. Leiden: BRILL, 2012, s. 235-289. ISBN 978-90-04-22947-1. [dostęp 2019-09-27]. (ang.).
- Maria Kossowska: Biblia w języku polskim. T. I. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, 1968.
- Henri Quentin: Mémoire sur l'établissement du texte de la Vulgate. Rome: Desclée, 1922, s. 128–136. [dostęp 2016-01-20]. (fr.).
- F.H.A. Scrivener: A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament. Cz. 2. London: George Bell & Sons, 1894, s. 62-64. (ang.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Wulgata lowańska, wydanie z 1574. antiqueholybible.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-27)]. Antique Holy Bible
- Hentenius, Joannes (red.), Biblia ad vetustissima exemplaria nunc recens castigata., 1547, Leuven: Bartholomaeus Gravius. Lovaniensia.
- Hentenius, Joannes (red.), Biblia, ad vetustissima exemplaria... castigata (Antwerpen 1559)., 1559, Antwerp: Christophe Plantin. Instituto Nazionale di Studi sul Rinascimento. (kliknij na "metadati", jeśli obraz nie załadunku)