Bitwa pod Radziwiliszkami
Bitwa pod Radziwiliszkami (lit. Radviliškio kautynės) to bitwa pomiędzy Litewskimi Siłami Zbrojnymi a Zachodnią Armią Ochotniczą, proniemiecką formacją wojskową dowodzoną przez Pawieła Bermondta-Avałowa niedaleko miasta Radziwiliszki w ramach litewskich wojen o niepodległość. Stoczona została w dniach 21–22 listopada 1919 r. zakończyła się zdecydowaną porażką pro-niemieckiej formacji i jej późniejszym odwrotem z krajów bałtyckich. [1] [2]
| Litewska wojna o niepodległość | |||
 Obraz Emilisa Jenerisa "Bitwa pod Radziwiliszkami", około 1920 | |||
| Czas |
21-22 Listopada 1919 roku | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Wynik |
Zwycięstwo strony Litewskiej | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Tło Bitwy
edytujZachodnia Armia Ochotnicza, dowodzona przez kozackiego Pawła Bermondta-Awalowa oraz generała Rudigera von der Goltza, poniosła już klęskę w Rydze z rąk armii łotewskiej. Rząd niemiecki nakazał armii ewakuację z krajów bałtyckich. W rezultacie Zachodnia Armia Ochotnicza zaczęła marsz na południe i atakować Litwę wzdłuż miast Birże, Jurbork, Linków, Rosienie, Szawle i Radziwiliszki, przy czym to ostatnie było ważnym miastem kolejowym. Po zwycięstwie Litwy nad siłami bolszewickimi na wschodzie do walki z siłami Bermondta-Awalowa można było wyznaczyć większą liczbe żołnierzy. Na dowódcę nowego frontu mianowano Kazysa Ladygę [3], który 20 listopada rozkazał 2. Pułkowi Piechoty Litewskiej rozpocząć atak na Radziwiliszki. Ponieważ spodziewano się odwrotu okupanta, nadchodzącą bitwę powierzono pierwszemu batalionowi, składającemu się głównie z młodych i niedoświadczonych żołnierzy. [4] [1]
Przebieg bitwy
edytujDnia 21 listopada o godzinie 15:00 2 Pułk Piechoty rozpoczął atak w kierunku Szawli, a pierwszy batalion kontynuował atak.[1] Stasys Butkus, żołnierz który był ochotnikiem litewskim, wspominał, że tego dnia padał obfity śnieg,[5] podczas którego jego kontyngent prowadzony był przez miejscowego litewskiego rolnika, który wskazywał im szlak. [6] Porucznik Serafinas Oželas zdołał przedostać się do Radziwiliszek, na krótko zdobywając cmentarz, po czym wycofał się z powodu braku wsparcia. Oželis odniósł ciężkie obrażenia i wkrótce potem zmarł. Pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Pogoni.[7] Około godziny 21:00 rozpoczął się kolejny atak, który nie powiódł się z powodu silnego oporu okupanta. Później dowódca Kazys Ladyga podjął decyzję o powołaniu rezerwy składającej się z trzeciego batalionu 1 Pułku Piechoty i części pierwszego batalionu. Nowa ofensywa rozpoczęła się 22 listopada o godzinie siódmej rano. Wsparcie artyleryjskie stłumiło ogień wroga, gdy małe części armii wdarły się do miasta i wycofały. Drugi batalion 2. pułku piechoty zajął dwór Radwiliszków .[1] Nowa ofensywa rozpoczęła się pięć godzin później, gdy różne kompanie piechoty otoczyły miasto, a najcięższe walki miały miejsce na ulicy im. Maironisa i lokalnym wiatraku, który służył jako fortyfikacja składająca się z karabinów maszynowych.[8][9] Następnie Zachodnia Armia Ochotnicza wycofała się z miasta. Reprezentujący Entente francuski generał i delegat Henri Niessel zażądał wstrzymania walki z armią Bermondta i jej ewakuacji do Niemiec. [2] [10]
Po bitwie
edytujW sumie zginęło 11 żołnierzy litewskich, a 30 zostało rannych. Z 800-osobowego kontyngentu żołnierzy Bermondta około 210 zginęło, 430 zostało rannych, a 131 zostało jeńcami wojennymi.[1][8] Armia litewska zebrała znaczne łupy wojenne, w tym samoloty, bomby, amunicję, broń i artylerię, np. moździerze[11], co zaskoczyło litewskich żołnierzy, którzy nie widzieli tego typu broni na froncie bolszewickim.[8] Łupy przewieziono do Kowna pociągiem.[1] Bitwa oznaczała odwrót Bermondta i jego armii z Litwy i krajów bałtyckich jako całości. Armia wycofała się do Tylży, a sam Bermondt-Awałow uciekł do Niemiec przez Kłajpedę.[12]
Pamięć o bitwie
edytujW 1930r. wybudowano pomnik ku czci dwóch młodych żołnierzy ochotników, którzy zginęli w walkach. W 1989 r. we wsi Vaiduliai, w okolicy wiatraka w Radziwiliszkach, na pamiątkę tego wydarzenia wybudowano park. W 1990 roku w miejscu bitwy pod Radwiliszkami wzniesiono pomnik zatytułowany Nikė.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g Radviliškio kautynės. vle.lt. Błąd w przypisach: Nieprawidłowy znacznik
<ref>; nazwę „VLE” zdefiniowano więcej niż raz z różną zawartościąBŁĄD PRZYPISÓW - ↑ a b Adolfas Šapoka: Lietuvos istorija. Švietimo ministerijos knygų leidimo komisija, 1989, s. 554. ISBN 5-420-00631-6. Błąd w przypisach: Nieprawidłowy znacznik
<ref>; nazwę „sapoka” zdefiniowano więcej niż raz z różną zawartościąBŁĄD PRZYPISÓW - ↑ Trimitas. „43”. 412, 1928.
- ↑ Vytautas Lesčius: Lietuvos kariuomenė Nepriklausomybės kovose 1918-1920. s. 223.
- ↑ Gintautas Surgailis: Battle of Radviliškis painting, c. 1920, Emilis Jeneris.png. Vilnius: 2014, s. 99.
- ↑ Stasys Butkus: 1919 m. lapkričio 21 d. Kautynės su bermontininkais prie Radviliškio. pries100metu.kaunomuziejus.lt.
- ↑ Povilas Dirkis: PRISIMINKIM KARIUS KOVOTOJUS. partizanai.org.
- ↑ a b c d RADVILIŠKIO ISTORIJOS PUSLAPIUS PASKLAIDŽIUS. radviliskis.lt. Błąd w przypisach: Nieprawidłowy znacznik
<ref>; nazwę „radviliskis” zdefiniowano więcej niż raz z różną zawartościąBŁĄD PRZYPISÓW - ↑ Petras Genys: RADVILIŠKIO KAUTYNĖS ir paimto turto evakuavimas. partizanai.org.
- ↑ Alfonsas Eidintas: Lithuania in European Politics: The Years of the First Republic, 1918-1940. Wyd. Paperback. New York: St. Martin's Press, 1999, s. 38–39. ISBN 0-312-22458-3.
- ↑ Bermontininkai ir Radviliškio kautynės. radviliskiokrastas.lt, 27 January 2021.
- ↑ Bermondt-Avalov Pavel Rafalovich. hrono.ru.
Źródła
edytuj- Eidintas, Alfonsas; Vytautas Žalys; Alfred Erich Senn; Edvardas Tuskenis (1999). Lithuania in European Politics: The Years of the First Republic, 1918-1940. New York: St. Martin's Press
- Lesčius, Vytautas. Lietuvos kariuomenė Nepriklausomybės kovose 1918-1920.
- Šapoka, Adolfas (1989). Lietuvos istorija. Švietimo ministerijos knygų leidimo komisija
[[Kategoria:Bitwy w 1919]] [[Kategoria:1919 na Litwie]] [[Kategoria:Działania zbrojne w 1919]] [[Kategoria:Radziwiliszki]]