Pijawczaki
Pijawczaki, pijawki racze – grupa około 150 gatunków komensalicznych lub pasożytniczych pierścienic o specyficznej budowie, holarktycznym zasięgu występowania i niejasnej pozycji taksonomicznej. Bez wątpienia są siodełkowcami, zostały wyraźnie zdefiniowane jako takson monofiletyczny, dyskusyjna jednak jest ich pozycja w filogenezie pierścienic oraz kategoria systematyczna.
| Branchiobdellida | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| (bez rangi) | pijawczaki |
Występowanie edytuj
Występują w Azji, Europie i Ameryce Północnej. W Polsce występuje 5 gatunków[1]. Jednym z nich jest pijawczak (Branchiobdella parasita). Większość żyje na pancerzach skorupiaków, głównie z rodziny Astacidae, przy czym na jednym gatunku raka może żyć kilka gatunków pijawczaków. Gatunki pasożytnicze należą do mniejszości.
Morfologia edytuj
Poszczególne gatunki pijawczaków wykazują duże podobieństwa morfologiczne. Ich ciało składa się z 15 segmentów tworzących 3 odcinki: głowowy (4 segmenty zlane ze sobą), tułowiowy (10 segmentów) i dysk analny, na który składa się ostatni z segmentów. Na IX, X i XI segmencie położone jest klitellum i układ rozrodczy. Długość ciała pijawczaków mieści się w przedziale 1–12 mm. Na odcinku głowowym niektórych gatunków występują palczaste wyrostki[2]. Jama gębowa jest zaopatrzona w parę oskórkowych szczęk[1].
Biologia i ekologia edytuj
Pijawczaki są pasożytami żyjącymi w jamie skrzelowej słodkowodnych raków, na pancerzach dziesięcionogów albo na ciele innych zwierząt słodkowodnych, pozostając z nimi w relacjach komensalicznych[1]. Rozmnażają się wyłącznie na drodze płciowej. Rozwój jest prosty – z jaja złożonego w kokonie umieszczonym na ciele skorupiaka wylęga się w pełni ukształtowany osobnik[2].
Klasyfikacja edytuj
Początkowo pijawczaki opisywane były w randze rodziny Branchiobdellidae, dla której typem nomenklatorycznym jest rodzaj Branchiobdella. W 1965 roku Holt podniósł ten takson do rangi rzędu Branchiobdellida, który później, w 1986, podzielił na pięć rodzin: Bdellodrilidae, Branchiobdellidae, Cambarincolidae, Caridinophilidae i Xironodrilidae.
Zasadniczy podział na pięć grup został powszechnie zaakceptowany. Poszczególni autorzy zmieniali jedynie rangi poszczególnych taksonów. Za kryterium podziału przyjmowano kilka cech morfologicznych[3]. Przeprowadzone w 2004 roku badania cech plemników wybranych gatunków nie potwierdziły podziału na wymienione rodziny[4].
W celu określenia relacji pokrewieństwa pijawczaków z pozostałymi siodełkowcami badano różne hipotezy. Umieszczano je wśród pijawek, wśród skąposzczetów oraz jako takson o tej samej, co pijawki i skąposzczety randze. Dotychczasowe badania morfologiczne i molekularne nie wyjaśniły jednoznacznie pozycji pijawczaków na drzewie filogenetycznym. Niektórzy badacze[5][6] uważają, że na podstawie wyników badań molekularnych należy je zaliczyć wraz z pijawkami do skąposzczetów.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Fauna Polski – charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. I. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2004. ISBN 83-88147-04-8.
- ↑ a b Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-16108-8.
- ↑ S. R. Gelder, M. E. Siddall. Phylogenetic assessment of the Branchiobdellidae (Annelida, Clitellata) using 18S rDNA, mitochondrial cytochrome c oxidase subunit I and morphological characters. „Zoologica Scripta”. 30, s. 215–222, 2001. (ang.).
- ↑ Andrea Cardini, Marco Ferraguti. he phylogeny of Branchiobdellida (Annelida, Clitellata) assessed by sperm characters. „Zoologischer Anzeiger – A Journal of Comparative Zoology”. 243 (1–2), s. 37–46, 2004. DOI: 10.1016/j.jcz.2004.06.001. (ang.).
- ↑ P. Martin. On the origin of the Hirudinea and the demise of the Oligochaeta. „Proceedings of the Royal Society, London (B)”. 268, s. 1089–1098, 2001. (ang.).
- ↑ Siddall et al. Validating Livanow: molecular data agree that leeches, branchiobdellidans and Acanthobdella peledina are a monophyletic group of oligochaetes. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 21, s. 346–351, 2001. (ang.).