Branko Merxhani
Branko Merxhani właśc. Aleksandër Merxhani (ur. 1894 w Niszu, zm. 25 września 1981 w Stambule[1]) – albański pisarz, dziennikarz i krytyk literacki.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość |
albańska |
| Język |
albański, turecki |
| Dziedzina sztuki |
pisarz, dziennikarz, krytyk literacki |
Życiorys
edytujBył synem osmańskiego sędziego, pochodzenia albańskiego, (który w latach 90. XIX w. pracował w Niszu) i Serbki[2]. Nosił imię Aleksandër, ale przez matkę był nazywany Branko, którym to imieniem posługiwał się w dorosłym życiu. Ukończył niemieckojęzyczne liceum w Bursie, a następnie studiował w Stambule i w Austrii. Po przejęciu władzy w Turcji przez Atatürka przeniósł się do Ankary, gdzie pracował jako dziennikarz[3]. Powrócił do Albanii w związku z kwestiami majątkowymi dotyczącymi jego rodziny[2]. W tym czasie nie znał języka albańskiego, posługiwał się tureckim i niemieckim[2]. Osiedlił się początkowo w Gjirokastrze, gdzie pisał do czasopisma Demokratia (Demokracja), kierowanego przez Jorgji Meksiego[3]. Na łamach czasopisma przedstawił po raz pierwszy (razem z Vangjelem Koçë) koncepcję ideologiczną określaną pojęciem neoalbanizmu (alb. Neoshqiptarizma), nawiązującą do prac tureckiego socjologa Ziyi Gökalpa[4]. Po zamknięciu pisma Demokratia Merxhani przeniósł się do Tirany, gdzie związał się z czasopismem Illyria, redagowanym przez Karla Gurakuqiego, a następnie z pismem Koha e Re (Nowe czasy), wydawanego przez Suata Asllaniego. W październiku 1936 rozpoczął wydawanie własnego czasopisma Përpjekja shqiptare (Albański trud). Na łamach czasopisma Merxhani rozwinął ideę neoalbanizmu postulując konieczność duchowego odrodzenia Albańczyków, pogrążonych dotąd w zacofaniu i w systemie feudalnym[1]. Czasopismo propagowało wśród Albańczyków dzieła Descartesa, Comte'a i Durkheima, stając się forum dyskusji nad współczesnym społeczeństwem albańskim, literaturą, filozofią i historią[1][5].
Po agresji włoskiej na Albanię ostatnie dwa numery czasopisma zostały skonfiskowane przez policję włoską, a czasopismo zmieniło tytuł na Përpjekja fashiste (Faszystowski trud)[3]. W sierpniu 1939 Merxhani opuścił Albanię i przeniósł się do Turcji[3]. W Stambule współpracował z Mehmetem Konitsą, działając w tajnej organizacji skupiającej Albańczyków, a następnie przeniósł się do Egiptu, gdzie współpracował z lokalną filią rozgłośni Głos Ameryki[2]. W 1941 przeniósł się do Jerozolimy, gdzie doczekał końca wojny[3]. Po zakończeniu wojny pisał do czasopisma Hürriyet, wydawanego w Stambule, używał pseudonimu Baha Bey[3]. Publikował także w czasopismach Tan, Gunaydin i Yeni Gazete[2].
Był żonaty, miał córkę Afërditę[2].
Twórczość
edytuj- 1996: Formula të Neoshqiptarismës: përmbledhje shkrimesh (oprac. Aurel Plasari)
- 2003: Branko Merxhani: vepra (oprac. Ndriçim Kulla)
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Robert Elsie: Historical Dictionary of Albania. Plymouth: Scarecrow Press, Inc., 2010, s. 10–11, seria: Historical Dictionaries of Europe, No. 75. ISBN 978-0-8108-6188-6. (ang.).
- ↑ a b c d e f Pertefe Leka, Branko Merxhani, korife i publicistikes shqiptare. = 2023-01-13 [online], radiandradi.com, 2018 (alb.).
- ↑ a b c d e f Ekspozitë në 40-vjetorin e ndarjes nga jeta të Branko Merxhanit. = 2023-01-13 [online], Biblioteka Kombetare Shqiptare, 2021 (alb.).
- ↑ Enis Sulstarova. Jetë paralele? Idetë e Zija Gëkalpit dhe Branko Merxhanit mbi kombin dhe modernizmin. „Përpjekja”, s. 102–122, 2007.
- ↑ Do idei czasopisma wydawanego przez Merxhaniego nawiązywało pismo Përpjekja, wydawane od 1994 przez Fatosa Lubonję
Bibliografia
edytuj- Robert Elsie: Historical Dictionary of Albania. Plymouth: Scarecrow Press, Inc., 2010, s. 10–11, seria: Historical Dictionaries of Europe, No. 75. ISBN 978-0-8108-6188-6. (ang.).