Buławka obcięta (Clavariadelphus truncatus Donk) – gatunek grzybów należący do rodziny buławkowatych (Clavariadelphaceae)[1].

Buławka obcięta
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

siatkolistkowce

Rodzina

buławkowate

Rodzaj

buławka

Gatunek

buławka obcięta

Nazwa systematyczna
Clavariadelphus truncatus Donk.
Meddn Bot. Mus. Herb. Rijhs Universit. Utrecht. 9: 73 (1933)
Starsze okazy

Systematyka i nazewnictwo

edytuj

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Clavariadelphus, Clavariadelphaceae, Gomphales, Phallomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też (przez tych samych autorów) jako buławnik obcięty[2]. Synonimy naukowe:

  • Clavaria pistillaris var. umbonata Peck 1900
  • Clavaria truncata Quél. 1886
  • Clavaria truncata Lovejoy 1910
  • Clavariadelphus borealis V.L. Wells & Kempton 1968
  • Clavariadelphus lovejoyae V.L. Wells & Kempton 1968
  • Clavariadelphus truncatus var. atrobrunneus Corner 1950
  • Clavariadelphus truncatus var. lovejoyae (V.L. Wells & Kempton) Corner 1970
  • Clavariadelphus truncatus Donk 1933 var. truncatus
  • Clavariadelphus truncatus var. umbonatus (Peck) Methven 1990
  • Craterellus pistillaris Fr. 1838
  • Trombetta pistillaris (Fr.) Kuntze 1891[3].

Morfologia

edytuj
Owocnik

Wysokość 5–15 cm, grubość u podstawy 1–2 cm, u góry 3–6 cm. Kształt młodych okazów maczugowaty, powierzchnia gładka. U starszych kształt jeszcze silniej maczugowaty, wierzchołek obcięty, płaski lub płytko wklęsły (jak gdyby lejkowaty) i zazwyczaj rozdarty na brzegu, a powierzchnia podłużnie pomarszczona i mózgowato pofałdowana. Barwa młodych owocników żółtoochrowa, z pomarańczowymi, mięsnoczerwonymi odcieniami, u starszych ciemniejsza – pomarańczowa, na koniec fioletowawa[4].

Hymenofor

Pokrywa całą zewnętrzną powierzchnię owocnika[4].

Miąższ

U młodych owocników włóknisty i białawy, u starszych watowaty i jasnoochrowy. Po przecięciu zmienia barwę na brązowofioletową. Ma słaby zapach i gorzkawy smak[4].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki elipsoidalne, bezbarwne, z żółtawymi kroplami, o średnicy 10–13(16) × 5–7(10) µm. Podstawki czasem 2-zarodnikowe[5].

Występowanie

edytuj

Występuje w Ameryce Północnej, Europie oraz Maroku[6]. W Polsce jest rzadki. Do 2021 r. podano jego 18 stanowisk[7]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski, w 2006 r. miał status E – gatunek wymierający[8]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Belgii, Anglii, Niemczech, Słowacji[2]. W Polsce w latach 1995–2004 roku objęty był ochroną częściową, w latach 2004–2014 ochroną ścisłą, a od roku 2014 – ponownie ochroną częściową[7].

Rośnie na ziemi w lasach iglastych, szczególnie w górskich lasach świerkowych na podłożu wapiennym. Owocniki wytwarza od sierpnia do listopada[7].

Naziemny grzyb mykoryzowy tworzący symbiozę z drzewami iglastymi[7]. Grzyb niejadalny[5].

Gatunki podobne

edytuj

Ze względu na charakterystyczny, obcięty wierzchołek jest to gatunek łatwy do odróżnienia. Jedynie młode owocniki można pomylić z buławką pałeczkowatą (Clavariadelphus pistillaris) lub buławką spłaszczoną (Clavariadelphus ligula)[5]. Podobny jest też młody siatkoblaszek maczugowaty (Gomphus clavatus), jednak na zewnętrznej powierzchni ma listewkowaty hymenofor[4].

Przypisy

edytuj
  1. a b Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12].
  2. a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
  3. Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12].
  4. a b c d Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
  5. a b c E. Gerhardt, Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2.
  6. Discover Life Maps [online] [dostęp 2015-01-10].
  7. a b c d Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
  8. Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.