Wikipedia

Cerkiew św. Mikołaja w Michałowie

Cerkiew pod wezwaniem św. Mikołaja – prawosławna cerkiew parafialna w Michałowie. Należy do dekanatu Gródek diecezji białostocko-gdańskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Cerkiew św. Mikołaja
Zabytek: nr rej. A-422 z dnia 24.11.1992.
cerkiew parafialna
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Miejscowość

Michałowo

Wyznanie

prawosławne

Kościół

Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny

Diecezja

białostocko-gdańska

Wezwanie

św. Mikołaja

Wspomnienie liturgiczne

9/22 maja; 6/19 grudnia

Położenie na mapie Michałowa
Mapa konturowa Michałowa, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Cerkiew św. Mikołaja”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko prawej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Cerkiew św. Mikołaja”
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Cerkiew św. Mikołaja”
Położenie na mapie powiatu białostockiego
Mapa konturowa powiatu białostockiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Cerkiew św. Mikołaja”
Położenie na mapie gminy Michałowo
Mapa konturowa gminy Michałowo, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Cerkiew św. Mikołaja”
Ziemia53°01′57,4″N 23°36′29,8″E/53,032611 23,608278
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Cerkiew mieści się przy ulicy Młynowej.

Jest to drewniana świątynia na kamiennym fundamencie, zbudowana w latach 1907–1908, konsekrowana we wrześniu 1908 przez arcybiskupa grodzieńskiego i brzeskiego Michała. Posiada trzy krużganki (które nadają budowli kształt krzyża). Nad nawą znajduje się 5 kopuł – jedna duża i cztery mniejsze. Od frontu wieża-dzwonnica o wysokości 31 m, zwieńczona ostrosłupowym hełmem z kopułą. We wnętrzu znajdują się polichromie wykonane w latach 60. XX wieku przez wykładowcę Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie Adama Stalony-Dobrzańskiego.

Cerkiew została wpisana do rejestru zabytków 24 listopada 1992 pod nr A-422[1].

Po zakończonym remoncie (w ramach którego wzmocniono fundamenty, wymieniono posadzkę, zainstalowano ogrzewanie podłogowe) świątynia została 7 listopada 2021 r. konsekrowana przez metropolitę warszawskiego i całej Polski Sawę[2].

Autorstwo polichromii

edytuj

Materiały źródłowe nie potwierdzają przyjętej w wielu publikacjach popularnych tezy o udziale Jerzego Nowosielskiego w pracach w Michałowie. Informacji na temat współautorstwa ucznia Stalony-Dobrzańskiego nie dostarczają ani wspomnienia artysty, ani jego teczka osobista z archiwum krakowskiej ASP, ani tzw. karta biała michałowskiej cerkwi[3][4][5]. W tej ostatniej można przeczytać: “Wnętrze o ścianach z wielobarwną polichromią, malowaną przez prof. Dobrzańskiego z Krakowa”[6]. We wspomnieniach z czasu pracy w Michałowie artysta wprost wspomina, że Nowosielski nie pracował w Michałowie[7]. Przekaz o domniemanym współautorstwie pochodzi przede wszystkim z podań ustnych innych uczestników prac w świątyni[8].

Program ikonograficzny

edytuj

Program ikonograficzny polichromii inspirowany jest typowymi schematami stosowanymi w dekoracjach prawosławnych cerkwi, przede wszystkim tymi stosowanymi w ikonie bizantyńskiej od ok. XI do XV wieku[9][10]. W przedsionku świątyni znajduje się przedstawienie jej patrona, św. Mikołaja Cudotwórcy. Dalej, na ścianie zachodniej, artysta pokazał trzech świętych rycerzy – Jerzego, Dymitra z Salonik i Teodora z Tyru. Ściany boczne, jak i strop pokryte są nawiązującą do motywów ludowych dekoracją ornamentalną, której układ zgodny jest z logiką architektury (ułożeniem desek). Na stropie prezbiterium namalowany został Mandylion. Dekoracja prezbiterium jest częściowo zasłonięta przez ikonostas, nad którym góruje krzyż przedstawiony w otoczeniu sześciu serafinów. Przestrzenie poniżej pseudokopuły wieńczącej wschodnią część nawy, ukształtowane na wzór pendentywów, zawierają wizerunki czterech Ewangelistów. Sama ośmioboczna kopuła ozdobiona jest przedstawieniami figuralnymi wzbogaconymi dekoracją ornamentalno-literniczą. W polach kopuły przedstawione zostały postaci Matki Boskiej z Chrystusem-Emmanuelem na kolanach oraz siedmiu archaniołów. Pole z wizerunkiem maryjnym bezpośrednio inspirowane jest średniowieczną ikoną Wielkiej Panagii z Jarosławia[11]. Odstępstwem od tradycji jest umieszczenie poniżej latarni rzeźby Ducha Świętego w postaci gołębicy, zamiast tradycyjnego Chrystusa-Pantokratora (na niewielkiej przestrzeni czaszy takie przedstawienie nie byłoby czytelne)[11].

Styl

edytuj

Dzieło Stalony-Dobrzańskiego łączy w sobie tradycję malarstwa bizantyńskiego i XX-wiecznego[12]. Kolorystycznie dominują wyraziste umbry, zielenie i błękity. Uwagę zwraca stylizacja postaci, które namalowane zostały w sposób szkicowy i schematyczny, a zarazem bardzo ekspresyjny. W wielu miejscach pojawia się inspiracja motywami ludowymi, widoczna w dekoracji ornamentalnej i elementach szat (tuniki archaniołów, zbroje świętych rycerzy). Istotną część michałowskiej polichromii stanowi liternictwo, które było jednym z głównych obszarów zainteresowań Stalony-Dobrzańskiego, wieloletniego kierownika Katedry Liternictwa krakowskiej ASP. Dzieło uważane jest za stylowo jednorodne[13], spójne i konsekwentne.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
  2. ↑ Wiaczesław Perek: Jubileusz 50 lecia kapłaństwa ks. mitrata Jana Jaroszuka. orthodox.pl, 9 listopada 2021. [dostęp 2021-11-09].
  3. ↑ Czerni 2019 ↓, s. 94.
  4. ↑ Archiwum Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, teczka osobowa 650 ↓.
  5. ↑ Stalony-Dobrzański 2021 ↓, s. 70–71.
  6. ↑ Litwin i Kornecki 1980 ↓, s. 94.
  7. ↑ Stalony-Dobrzański 2021 ↓, s. 70.
  8. ↑ Czerni 2019 ↓, s. 85–88.
  9. ↑ Jazykowa 2021 ↓, s. 4.
  10. ↑ Pawlicka 2020 ↓, s. 20.
  11. ↑ a b Pawlicka 2020 ↓, s. 21.
  12. ↑ Jazykowa 2021 ↓, s. 5.
  13. ↑ Pawlicka 2020 ↓, s. 19.

Bibliografia

edytuj
  • Teczka osobowa 650. Archiwum Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
  • Krystyna Czerni: Nowosielski – sztuka sakralna. Podlasie, Warmia i Mazury, Lublin. Białystok: 2019.
  • Irina Jazykowa: O polichromiach Adama Stalony-Dobrzańskiego w Cerkwi świętego Mikołaja Cudotwórcy w Michałowie. W: Adam Stalony-Dobrzański. Polichromia Cerkwi św. Mikołaja Cudotwórcy w Michałowie (publikacja zbiorowa). Białystok: 2021, s. 5–13.
  • Małgorzata Litwin, Marian Kornecki: Cerkiew pw. św. Mikołaja w Michałowie. Archiwum WUOZ w Białymstoku, 1980.
  • Inga Pawlicka: Polichromia cerkwi pw. św. Mikołaja Cudotwórcy w Michałowie (1954–1955). Kraków: 2020.
  • Adam Stalony-Dobrzański: Wspomnienia z pracy w Michałowie. W: Adam Stalony-Dobrzański. Polichromia Cerkwi św. Mikołaja Cudotwórcy w Michałowie (publikacja zbiorowa). Białystok: 2021, s. 70–71.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cerkiew_św._Mikołaja_w_Michałowie&oldid=74566318”