Chojniks
Chojniks (stgr. χοῖνιξ, lm. χοίνικες) – starogrecka miara pojemności odpowiadająca wielkości około 1 litra.
Stosowany jako miara objętości produktów sypkich[1] (głównie zboża), stanowił 1/48 medymna i zawierał 4 kotyle (kotýlai). Wielkość jego była zróżnicowana, zależnie od jednego z przyjętych u Greków systemów wagowych: według wyliczeń F. Hultscha chojniks attycki równy był 1,094 litra, eginecki – 1,01[2], a lakoński – 1,52 litra. Również w zależności od epoki badacze wyliczali różne wartości: np. dla chojniksa attyckiego 1,08 litra (za czasów Solona), w późniejszych czasach – 1,228 l, czyli odpowiednik 6 kotyle (Nissen) lub nawet 0,906 litra (Viedebantt).
Także jako miara używana w Egipcie grecko-rzymskim chojniks różnił się wielkością, stanowiąc ¾ attyckiego (0,8208 litra)[3]. Większa jednostka – artaba (ἀρτάβη), która zastąpiła tam medymnos, mogła zawierać od 26 do 64 chojniksów (najczęściej 40[4])[5]. Ze źródeł pisanych wiadomo, że w praktycznym użyciu stosowano tam specjalną miarę czterochojniksową (ok. 3,30 litra)[6].
Według Herodota chojniks zboża stanowił dzienną normę wyżywienia dla dorosłego mężczyzny – pracownika fizycznego lub żołnierza (Dzieje VII,187); w odniesieniu do niewolnika potwierdza to Tukidydes (Wojna peloponeska IV,16).
Przypisy edytuj
- ↑ Tzw. metra ksera; był odpowiednikiem 1,08 litra (Guy Rachet: Słownik cywilizacji greckiej. Katowice: Wydawnictwo „Książnica”, 2006, s. 244).
- ↑ Według A Dictionary of Greek and Roman Antiquities – 1,516 litra i mieścił 5½ kotyle attyckiej.
- ↑ Por. A Dictionary of Greek and Roman Antiquities.
- ↑ Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu, dz. cyt., s. 340.
- ↑ Adam Łukaszewicz: Egipt Greków i Rzymian. Warszawa: Książka i Wiedza, 2006, s. 553; u A. Świderek zawężone wartości od 29 do 40 (Historie nieznane historii. Warszawa: PWN, 1962, s. 322 [tabela]).
- ↑ Anna Świderek: Historie nieznane historii, dz. cyt., s. 285.
Bibliografia edytuj
- Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu. T. 1 (pod red. E. Wipszyckiej). Warszawa: PWN, 1982, s. 340, ISBN 83-01-00743-5
- Der Kleine Pauly. T. 1. München: Deutscher Taschenbuchverlag, 1979, kol. 1152
- W. Smith, W. Wayte, G.E. Marindin: A Dictionary of Greek and Roman Antiquities. London: John Murray, 1890