Szczetkostopek dębowy
Szczetkostopek dębowy, twardzioszek dębowy (Collybiopsis quercophila (Pouzar) R.H. Petersen) – gatunek grzybów należący do rodziny Omphalotaceae[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
łysostopek pozrastany |
| Nazwa systematyczna | |
| Collybiopsis quercophila (Pouzar) R.H. Petersen Mycotaxon 136(2): 344 (2021) | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Collybiopsis, Omphalotaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1982 r. Zdeněk Pouzar, nadając mu nazwę Marasmius quercophilus. W 2008 r. Vladimír Antonín i Machiel Evert Noordeloos przenieśli go do rodzaju Collybiopsis, ale nie było to zgodne z międzynarodowym kodeksem nomenklatury botanicznej. Zgodną z tym kodeksem nazwę nadał R.H. Petersen w 2021 r.[1] Niektóre synonimy[2]:
- Gymnopus quercophilus (Pouzar) Antonín & Noordel 2008
- Marasmiellus quercophilus (Pouzar) J.S. Oliveira 1982
- Setulipes quercophilus (Pouzar) Antonín 1987
W 2003 r. Władysław Wojewoda zaproponował polską nazwę szczetkostopek dębowy dla naukowej nazwy Setulipes quercophilus[3]. Internetowy atlas grzybów podaje także nazwę twardzioszek dębowy (dla synonimu Marasmiellus quercophilus). Obydwie polskie nazwy są niespójne z aktualną nazwą naukową[1].
Morfologia
edytujŚrednica 2–5 mm, kształt początkowo wypukły z podwiniętym brzegiem, z wiekiem płasko rozpostarty z prostym brzegiem, często promieniście bruzdowanym, na koniec czasami z wgłębieniem na środku. Powierzchnia delikatnie oprószona, prążkowana, pomarszczona do dwóch trzecich odległości od brzegu do środka, na środku jasnobrązowa, na brzegu jaśniejsza, kremowopłowa[4].
Przyrośnięte, dość rzadkie, średniej szerokości, białawe, z 1-2 rzędami blaszeczek[4].
Wysokość 10–25 mm, grubość poniżej 1 mm, włoskowaty, walcowaty, równy, czasem wygięty. Powierzchnia na wierzchołku blada do blado winnobrązowej, słabo oprószona, w innych miejscach naga, czerwonawobrązowa do ciemnobrązowej. Z podstawy na podłożu liściastym czasami wyrastają rozproszone sznury grzybniowe. Trzon, podobnie jak u twardzioszków (Marasmius), po wyschnięciu jest w stanie ponownie nawodnić się i powrócić do pierwotnego rozmiaru i kształtu[4].
- Cechy mikroskopowe
Bazydiospory 7,2 – 7,9 × 3,7 – 4,0 µm, Q = 1,79 – 2,12. Występują kalafiorowato rozgałęzione cystydy. Skórka kapelusza zbudowana ze strzępek z palczastymi kołkami strzepkowymi, pomiędzy którymi są także liczne, wrzecionowate cystydy. Kaulocystyd brak, cheilocystydy baryłkowate o spiczastych końcach[5].
- Gatunki podobne
Charakterystycznymi cechami makroskopowymi szczetkostopka dębowego są blady, prążkowany i delikatnie oprószony kapelusz z brązowawym środkiem, rzadkie blaszki, przeważnie ciemnobrązowy, gładki, włosowaty trzon i brak charakterystycznego zapachu[4].
Występowanie i siedlisko
edytujZnany jest głównie w Europie, poza nią podano jego występowanie tylko na pojedynczych, izolowanych stanowiskach w Ameryce Północnej i Południowej[6]. W Polsce W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył kilkanaście stanowisk[3], w późniejszych latach podano wiele następnych (w obydwu źródłach dla synonimu Setulipes quercophilus)[7]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[8].
Saprotrof występujący w różnego typu lasach na opadłych liściach[3]. Owocniki samotnie lub stadnie na gnijących liściach twardego drewna, zwłaszcza różnych gatunków dębu (Quercus) i Lithocarpus densiflora, zwykle po jesiennych deszczach[4].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Index Fungorum [online] [dostęp 2024-01-03] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2024-01-03] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 627, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e California Fungi – Collybiopsis quercophila [online], mycopedia, 2023 [dostęp 2024-01-03].
- ↑ Collybiopsis quercophila [online], mycoweb.com [dostęp 2024-01-03].
- ↑ Występowanie Collybiopsis quercophila na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-01-03] (ang.).
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-01-03] (pol.).
- ↑ Występowanie Collybiopsis quercophila na świecie (mapa) [online], grzyby.pl [dostęp 2024-01-03] (pol.).