Cukrownia Pelplin

Cukrownia Pelplin  – cukrownia uruchomiona w 1878 r. w Pelplinie, istniejąca do 2004 r.

Cukrownia Pelplin

Zuckerfabrik Pelplin Aktiengesellschaft

Państwo	Polska
Data założenia	1878
Data likwidacji	2004
Forma prawna	spółka akcyjna
Położenie na mapie Pelplina Cukrownia Pelplin
Położenie na mapie Polski Cukrownia Pelplin
Położenie na mapie województwa pomorskiego Cukrownia Pelplin
Położenie na mapie powiatu tczewskiego Cukrownia Pelplin
Położenie na mapie gminy Pelplin Cukrownia Pelplin
53°55′31,9″N 18°42′06,3″E

W 1878 r. grupa 34 właścicieli okolicznych majątków będących jednocześnie plantatorami buraków cukrowych wraz z wójtem i przedstawicielami mieszkańców powołała do życia spółkę akcyjną  „Cukrownia Pelplin”. Teren pod budowę zakładu zakupiono od Kurii Chełmińskiej. O wyborze lokalizacji zadecydowało przede wszystkim sąsiedztwo żyznych ziem Niziny Walichnowskiej oraz dogodne połączenie kolejowe. Budowę zlecono dwóm spółkom: Braunschweiger Maschinenbanaustalt z Brunszwiku oraz A. Warnicke z Halle nad Salą.

Już rok po decyzji o powstaniu fabryki odbyła się pierwsza kampania cukrownicza. Cukrownia posiadała własną bocznicę kolejową, w latach 1895-1897 zbudowano też kolej wąskotorową o rozstawie szyn 750 mm, tzw. Pelplińską Kolej Przemysłową, która łączyła cukrownię z gospodarstwami buraczanymi  na Nizinie Walichnowskiej. Na początku XX wieku sieć tej kolei liczyła 34,4 km linii, obsługiwało ją 5 parowozów i 120 wagonów towarowych. Głównym przeznaczeniem kolejki było przewożenie buraków cukrowych oraz wywóz wapna defekacyjnego, nawozów sztucznych i wysłodków. Kolejkę wykorzystywano również do rekreacyjnych wycieczek nad Jezioro Pelplińskie w miejscowości Mały Garc.  Linię rozebrano ostatecznie w 1978 r. wskutek spadku przewozów. Istniał także projekt budowy przystani nad Wisłą, umożliwiającej odbiór buraków i wywóz cukru transportem rzecznym, jednak do jej realizacji nie doszło. W 1933 r. urządzenia o napędzie parowym zakładu wymieniono na elektryczne. Podczas okupacji w fabryce pracowali jeńcy rosyjscy i włoscy. Na początku marca 1945 r. jej teren został częściowo zbombardowany i spalony.

Po wojnie cukrownia wznowiła pracę w 1946 r. Trzy lata później majątek cukrowni upaństwowiono i włączono w skład zjednoczenia „Cukrownie Gdańskie” z siedzibą w Malborku. W 1971 r. przy cukrowni powstał oddział produkcji kwasku cytrynowego. W 1989 r. wybudowano nowy komin o wysokości  110 m. W latach 90. cukrownia nie radziła sobie dobrze w realiach wolnorynkowych, w roku 2001 obiekt przejęła brytyjska spółka  British Sugar Overseas, lecz w 2004 r. zakład został ostatecznie zamknięty. W sierpniu 2008 r. większość budynków cukrowni wyburzono.

W dawnych magazynach cukrowni w 2008 r. powstała lokalna galeria handlowa o nazwie „Cukrownia”, a w 2019 r. rozpoczęto inwestycje na dawnym terenie fabryki, powstaną tu m.in.: osiedle mieszkaniowe, centrum rekreacyjne, oraz hotel.