Brunszwik

miasto w Dolnej Saksonii w Niemczech

Brunszwik (niem. Braunschweig, dolnosaks. Brunswiek) – miasto na prawach powiatu w środkowej części Niemiec, w kraju związkowym Dolna Saksonia, na północy masywu górskiego Harz, nad rzeką Oker. Ważny ośrodek przemysłowy, rozwinięty zwłaszcza przemysł maszynowy, środków transportu (głównie autobusy i samochody ciężarowe), elektrotechniczny, elektroniczny, metalowy, precyzyjny, spożywczy, instrumentów muzycznych; węzeł komunikacyjny; politechnika (założona w 1745) z biblioteką i inne wyższe szkoły (pedagogiczna, sztuk pięknych), instytuty naukowe, wydawnictwa.

Brunszwik
Braunschweig
Ilustracja
Zdjęcie lotnicze centrum miasta w kierunku południowo-wschodnim. Na pierwszym planie kościoły św. Piotra, Franciszkanów, św. Andrzeja (za nim Herzog Anton Ulrich-Museum), św. Katarzyny, w głębi Burgplatz z zamkiem Dankwarderode i katedrą, Rezydencja, Nowy Ratusz, kościół św. Magnusa, teatr miejski
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Niemcy

Kraj związkowy

 Dolna Saksonia

Zarządzający

Thorsten Kornblum

Powierzchnia

192,13 km²

Wysokość

75 m n.p.m.

Populacja (31.03.2023)
• liczba ludności
• gęstość


251 856[1]
1 280 os./km²

Nr kierunkowy

05300, 05303, 05307, 05309, 0531, 05341

Kod pocztowy

38100-38126

Tablice rejestracyjne

BS

Podział miasta

20 dzielnic

Plan
Położenie na mapie Dolnej Saksonii
Mapa konturowa Dolnej Saksonii, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Brunszwik”
Położenie na mapie Niemiec
Mapa konturowa Niemiec, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Brunszwik”
Ziemia52°16′N 10°31′E/52,266667 10,516667
Strona internetowa

Historia edytuj

Średniowiecze edytuj

 
Książę Henryk Lew i Matylda (fragment Ewangeliarza Henryka Lwa)
 
Panorama Brunszwiku (sztych z 1550)

Już w IX wieku na terenie miasta w rejonie dzisiejszego Targu Węglowego (Kohlmarkt) powstała osada, późniejsze Stare Miasto (Altstadt). Według tradycji Brunszwik został założony przez Brunona II. Nazwa miasta jest połączeniem imienia Bruno i słowa wik, oznaczającego miejsce odpoczynku kupców i przechowywania przez nich dóbr. Brunszwik jest wzmiankowany w dokumentacji kościoła św. Magnusa (St. Magni Kirche) z 1031 roku. Powstała wokół niego osada nosiła nazwę Altewiek. W XII w. został rozbudowany przez rezydującego tam Henryka Lwa, który wzniósł oprócz zamku – rezydencji katedrę św. Błażeja (St. Blasius), a miasto umocnił murami i fosami. Ponadto książę założył na północ od Starego Miasta na terenach wokół kościoła św. Andrzeja (St. Andreas) Nowe Miasto (Neustadt). Na prawym brzegu rzeki Oker powstała osada Hagen, a pomiędzy Starym i Nowym Miastem i zamkiem osada Sack. Prawa miejskie Brunszwik otrzymał w 1227 roku. Od 1260 roku (z przerwą w latach 1374-1380, będącą konsekwencją Große Schicht – rewolty mieszkańców przeciwko ówczesnym rajcom miejskim) do połowy XVIII wieku Brunszwik był członkiem Hanzy. Silny wpływ kupców i cechów rzemieślniczych, nabywanie przez mieszkańców praw i przywilejów miejskich umocniły pozycję mieszczaństwa co stopniowo ograniczało wpływ książąt na miasto.

Czasy nowożytne edytuj

W XV wieku Brunszwik otrzymał status wolnego miasta Rzeszy, a książęta założyli rezydencję w pobliskim Wolfenbüttel. Nauki Lutra przyczyniły się do postępu reformacji, za którą miasto opowiedziało się w roku 1528. W 1671 Brunszwik został zdobyty przez księcia Rudolfa Augusta. Rada miejska podlegała książęcej komisji, a majątki i broń mieszczan zostały odebrane na rzecz księstwa. Siedziba książąt została przeniesiona z Wolfenbüttel do Brunszwiku przez Karola I. Za jego księstwa poprawiła się sytuacja ekonomiczna, powstały manufaktury, gdzie wyrabiano fajans i porcelanę. W XVIII wieku stał się ważnym ośrodkiem kulturalnym i naukowym. W 1745 roku założono Collegium Carolinum (zalążek dzisiejszej Politechniki Brunszwickiej).

Czasy współczesne edytuj

 
Pałac książęcy w Brunszwiku (1833–1841)
 
Ulica Nickelnkulk (zdjęcie z 1894)

Na początku XIX wieku dokonano zmian w systemie obronnym miasta, zniwelowano wały, na ich miejscu - wzdłuż rzeki Oker – powstały promenady, zaś na rogatkach przy drogach wylotowych klasycystyczne wartownie. W latach 1809-1813 Brunszwik należał do Królestwa Westfalii. W 1838 powstała pierwsza linia kolejowa łącząca Brunszwik z Wolfenbüttel. Druga połowa XIX wieku to okres wzmożonej industrializacji – rozwinął się przede wszystkim przemysł maszynowy i spożywczy (konserwowy i cukrowy). W 1890 liczba mieszkańców miasta przekroczyła 100 tysięcy. Do 1918 roku był stolicą Księstwa Brunszwiku, a następnie przywrócono mu status wolnego miasta. Rozwinął się przemysł samochodowy, zbrojeniowy, powstała fabryka instrumentów muzycznych. Miasto doznało poważnych zniszczeń podczas nalotów wojsk brytyjskich i amerykańskich w październiku 1944. W mieście pracowały tysiące robotników przymusowych. W latach 1943-1945 zmarło przynajmniej 360 dzieci odebranych robotnicom, na przykład w Entbindungsheim für Ostarbeiterinnen. Gruntowna odbudowa miasta trwała długo. Historyczne centrum otrzymało nowoczesną zabudowę, rekonstrukcja części historycznej ograniczyła się do terenów dawnych pięciu osad.

Zabytki edytuj

 
Herb Brunszwiku na sukiennicach
 
Domy Huneborstel i Veltheim przy placu Zamkowym
 
Gotycki kościół św. Marcina
 
Biblioteka w Nowym Mieście

Pomimo zniszczeń ostatniej wojny miasto zachowało wiele cennych dzieł sztuki. Skupione są wokół kilku zespołów w obrębie rdzenia dawnych osad.

  • Zespół zabytkowy placu Zamkowego, w skład którego wchodzą:
    • Zamek Dankwarderode – historyczna rezydencja Henryka Lwa, budowla w stylu romańskim. Obecny kształt zawdzięcza gruntownej rekonstrukcji w 1870 po licznych zniszczeniach i przebudowach. Jest siedzibą średniowiecznych zbiorów Herzog Anton Ulrich-Museum (cenne dzieła rzeźby, malarstwa i rzemiosła artystycznego). Przy głównym wejściu znajduje się drewniana budka Spitzwegeck (Antiquariat Scholz Buchhandlung) z XX wieku.
    • Lew brunszwicki – ufundowany w 1166 przez Henryka Lwa, wyobrażenie księcia w formie ryczącego lwa. Obecna rzeźba jest kopią, oryginał znajduje się na zamku Dankwarderode.
    • katedra pw. Świętych Błażeja, Jana Chrzciciela i Tomasza Beckettaromańska z XII wieku, rozbudowana w XV wieku. Cenny wystrój wnętrza tworzą dzieła romańskiej rzeźby – Krucyfiks Imervarda, brązowy świecznik siedmioramienny i stół ołtarzowy. Pośrodku nawy monumentalny wczesnogotycki nagrobek tumbowy Henryka Lwa i jego żony Matyldy Plantagenet z rzeźbami zmarłych na płycie wierzchniej. Z katedrą i jej fundatorem związane są także cenne dzieła sztuki obecnie rozproszone na świecie, między innymi Skarbiec Welfów oraz Ewangeliarz Henryka Lwa. Ściany i sklepienia zdobi cenna późnoromańska polichromia z cyklami figuralnymi m.in. życia patronów katedry; ponadto liczne figury gotyckie i renesansowe epitafia.
    • domy Huneborstel (1536) i Veltheim (1573) – cenne przykłady budownictwa o konstrukcji szkieletowej
    • brunszwickie Muzeum Okręgowe (Braunschweigisches Landesmuseum) – w XIX-wiecznym budynku o klasycyzujących formach.
  • Zespół zabytkowy Rynku Starego Miasta, w skład którego wchodzą:
    • ratusz – gotycki, z XIV wieku, z bogatą dekoracją rzeźbiarską, w tym cyklem figur władców niemieckich z ich małżonkami (od Henryka I do Ottona, księcia Brunszwiku-Lüneburga); obecnie oddział miejskiego muzeum (Städtisches Museum) z cennymi zbiorami średniowiecznego rzemiosła artystycznego
    • sukiennice – podłużna budowla mieszcząca dawniej kramy handlowe, zbudowane w XIV wieku w stylu gotyckim, z późniejszymi dobudówkami i fasadą wschodnią o bogatej dekoracji rzeźbiarskiej w stylu niderlandzkiego manieryzmu
    • fontanna Maryi (Marienbrunnen) – z 1408, wykonana z brązu w formie piętrowej struktury zwieńczonej wieżą z figurą Maryi. Płaskorzeźbione misy posiadają reliefy z wizerunkami świętych.
    • dom Stechinnelli (Stechinelli-Haus) – wczesnobarokowy z ozdobnym portalem wejściowym
    • Dom pod Siedmioma Wieżami – znany od 1207, obecny późnobarokowy, dzieło Hermanna Korba z 1708
    • kościół Świętego Marcina (St. Martini) – romańsko-gotycki z XII wieku, gruntownie rozbudowany w wieku XIV. Wewnątrz barokowy ołtarz główny, dzieło Antona Detleva Jennera z początku XVIII wieku, organy z XVIII wieku, manierystyczna ambona z początku XVII wieku. W przykościelnej kaplicy św. Anny (St. Anna) z gotycką dekoracją rzeźbiarską późnogotyckie stalle i manierystyczna chrzcielnica. Na zewnątrz liczne gotyckie rzeźby tworzące cykle figuralne (figury biskupów, apostołów, panien mądrych i panien głupich); portale: zachodni romański z XII wieku i dwa południowe, gotyckie z tympanonami przedstawiającymi Agnus Dei i zaśnięcie NMP.
  • Zespół zabytkowy Nowego Miasta, na północ od zamku, w skład którego wchodzą:
    • budynek starej wagi (Alte Waage) – wielokondygnacyjny budynek o konstrukcji szkieletowej z 1534, rozbudowany w XVII wieku
    • kościół Świętego Andrzeja (St. Andreas) – znany od 1160, obecny gotycki z XIV wieku. Uwagę zwraca dwuwieżowy westwerk z bogato dekorowanym maswerkowym oknem dzwonnicy oraz wieża południowa o wysokości 93 m (niegdyś była wyższa – 122 m).
    • biblioteka (Liberei) – niewielki gotycki budynek z XIV wieku, ceglany, z kamiennymi tarczami herbowymi na ścianie południowej; elewacje wschodnia i zachodnia są zwieńczone schodkowymi szczytami.

Inne zabytki i atrakcje miasta:

  • ogród botaniczny
  • opactwo cystersów (przełom XII i XIII wieku)
  • park i pałac Richmond z XVIII wieku
  • polska tablica pamiątkowa na cmentarzu przy ulicy Hochstraße.

Sport edytuj

W mieście rozgrywany jest kobiecy turniej tenisowy, pod nazwą Braunschweig Women’s Open, zaliczany do rozgrywek ITF, z pulą nagród 25 000 $[2].

Istnieje także klub piłki nożnej, Eintracht Brunszwik.

Tradycje piwowarskie edytuj

W browarze Braunschweiger Mumme H. Nettelbeck KG produkowane jest tradycyjne piwo Segelschiff-Mumme.

Współpraca edytuj

Galeria edytuj

Herby dawnych osad Brunszwiku:     Altewiek       Altstadt       Hagen       Neustadt       Sack

Zobacz też edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Przypisy edytuj

  1. LSN-Online, die größte regionalstatistische Datenbank Deutschlands, www1.nls.niedersachsen.de [dostęp 2023-08-13].
  2. Braunschweig Women’s Open – Das Damen-Weltranglistenturnier in Braunschweig, womens-open.de [dostęp 2020-05-11] (niem.).