Czelabińsk (meteoryt)
Czelabińsk – (Chelyabinsk) oficjalna[2] nazwa fragmentów meteoroidu, który 15 lutego 2013 wszedł w atmosferę Ziemi[3]. Lecący przez atmosferę superbolid spowodował znaczne straty uszkadzając ponad siedem tysięcy budynków[potrzebny przypis] i pośrednio powodując obrażenia u około 1500 osób (głównie spowodowane przez fragmenty rozbitych szyb)[4]. Odnalezione fragmenty meteorytu należą do chondrytów zwyczajnych[3].
 Fragment meteorytu | |
| Sposób odkrycia |
spadły |
|---|---|
| Państwo | |
| Obwód | |
| Miejsce znalezienia |
obwód czelabiński |
| Data znalezienia |
17 lutego 2013 |
| Typ | |
| Klasa | |
| Grupa | |
Położenie na mapie obwodu czelabińskiego  | |
Położenie na mapie Rosji  | |
 54°57′19″N 60°19′36″E/54,955147 60,326614
| |
Meteoroid edytuj
Meteoroid należał do grupy Apolla[5]. Jego średnica przed wejściem w atmosferę szacowana jest na około siedemnaście metrów, a masa na około dziesięć tysięcy ton[6]. Obiekt uderzył w atmosferę ziemską z kierunku wschodniego i rozpadł się na wysokości 15 do 25 kilometrów[4][7].
Nazwa edytuj
Nazwa meteorytu została przyjęta 18 marca 2013[2], początkowo proponowano aby nosił on nazwę Czebarkul od miasta Czebarkul leżącego przy jeziorze o tej samej nazwie, gdzie znaleziono pierwsze niewielkie fragmenty meteorytu[3].
Skład i klasyfikacja edytuj
Meteoryt został sklasyfikowany jako chondryt zwyczajny[3]. Wstępna analiza jego składu wskazuje na zawartość około 10% żelaza meteorytowego, a także obecność oliwinów i siarczków[8].
W 2014 w meteorycie odnaleziono fragmenty jadeitu, które wskazują na to, że około 290 milionów lat temu meteoroid zderzył się ze znacznie większym meteoroidem z prędkością wynoszącą około 0,4–1,5 km/s[9]. W momencie zderzenia doszło do wyzwolenia znacznej energii i temperatura bolidu wzrosła miejscami do przynajmniej 1700–2000 °C co doprowadziło do powstania między innymi jadeitu[9].
Odnalezione fragmenty edytuj
Według relacji świadków jeden z większych odłamków wpadł do jeziora Czebarkul[10], wybijając w zamarzniętej tafli lodowej jeziora przerębel o średnicy około ośmiu metrów; wokół przerębla znaleziono leżące na lodzie czarne mineralne okruchy o rozmiarach do jednego centymetra[11][10]. Ponieważ jednak wysłani na miejsce zdarzenia nurkowie nie znaleźli większych odłamków meteorytu, dopuszcza się przypuszczenie, że przerębel mogła powstać na skutek „innych przyczyn”[potrzebny przypis]. W dnie jeziora znaleziono kratery, które mogły być zrobione przez upadające fragmenty, ale z powodu trudnych warunków panujących na dnie jeziora dotychczas (27 lutego 2013) nie znaleziono jeszcze w nich żadnych kawałków meteorytu[potrzebny przypis].
Liczne fragmenty zostały także znalezione na obszarach na zachód od Czelabińska. Okoliczni mieszkańcy zebrali wiele fragmentów meteorytu, często znajdowane w zaspach śnieżnych były one bardzo łatwe do odkrycia, jako że upadając pozostawiły za sobą widoczny ślad w śniegu[12].
Początkowo odnaleziono ponad sto niewielkich fragmentów, z czego największy kawałek ważył ponad jeden kilogram[potrzebny przypis]; łączna masa fragmentów w połowie marca 2013 określona była na około sto kilogramów[2]. W kolejnych miesiącach znajdowano szereg fragmentów ważących do kilku kilogramów[13]. 16 października 2013 z jeziora Czebarkul wydobyto kamień o masie wynoszącej 570 kg, który najprawdopodobniej jest częścią meteorytu[14][15].
Fragmenty meteorytu mogą osiągnąć dużą wartość kolekcjonerską, według ekspertów jeden gram materiału pochodzącego z tego meteorytu może być warty ponad dwa tysiące dolarów[16].
Przypisy edytuj
- ↑ Meteoritical Bulletin Entry for Chelyabinsk. The Meteoritical Society, International Society for Meteoritics and Planetary Science. [dostęp 2015-10-30]. (ang.).
- ↑ a b c Chelyabinsk. lpi.usra.edu, 2013-03-18. [dostęp 2013-04-30]. (ang.).
- ↑ a b c d Russian Meteorite May Be Named Chebarkul. en.ria.ru, 2013-02-17. [dostęp 2013-03-14]. (ang.).
- ↑ a b Russia asteroid impact: ESA update and assessment. European Space Agency, 2013-02-19. [dostęp 2013-03-14]. (ang.).
- ↑ Jorge I. Zuluaga, Ignacio Ferrin: A preliminary reconstruction of the orbit of the Chelyabinsk Meteoroid. arxiv.org, 2013-02-21. [dostęp 2013-03-14]. (ang.).
- ↑ Meteor Not Linked to Asteroid Flyby. NASA. [dostęp 2013-03-14]. (ang.).
- ↑ Orbit of the Russian Meteor. NASA, 2013-02-15. [dostęp 2013-03-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-24)]. (ang.).
- ↑ Katie Stallard: Meteor: Space Rock Fragments In Russian Lake. news.sky.com, 2013-02-18. [dostęp 2013-03-14]. (ang.).
- ↑ a b Jadeite in Chelyabinsk meteorite and the nature of an impact event on its parent body. nature.com, 2014-05-23. [dostęp 2014-05-22]. (ang.).
- ↑ a b W okolicy Czelabińska znajdowane są pierwsze meteoryty. To zwykłe chondryty. wyborcza.pl, 2013-02-20. [dostęp 2013-03-14]. (pol.).
- ↑ На озере Чебаркуль упали метеориты. mvd.ru. [dostęp 2013-03-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-17)]. (ros.).
- ↑ Andrew E. Kramer: Russians Wade Into the Snow to Seek Treasure From the Sky. nytimes.com, 2013-02-18. [dostęp 2013-03-14]. (ang.).
- ↑ Hubert Bartkowiak: Nowe, duże fragmenty meteorytu czelabińskiego. www.Kosmonauta.net, 2013-09-30. [dostęp 2014-02-03]. (pol.).
- ↑ 'Meteorite' pulled from Russian lake. bbc.co.uk, 2013-10-16. [dostęp 2013-10-16]. (ang.).
- ↑ Odnaleziono największy do tej pory fragment meteorytu czelabińskiego. tylkoastronomia.pl, 2013-10-17. [dostęp 2013-10-30].
- ↑ Fragmenty czelabińskiego meteorytu mogą być 40 razy droższe niż złoto. wyborcza.pl, 2013-02-21. [dostęp 2013-03-14]. (pol.).