Czilantajzaur
Czilantajzaur (Chilantaisaurus) – rodzaj dużego teropoda z grupy tetanurów, żyjącego w późnej kredzie na obecnych terenach Azji. Gatunek typowy rodzaju, Chilantaisaurus tashuikouensis został opisany w 1964 roku przez Hu w oparciu o niekompletny szkielet pochodzący z formacji Ulansuhai w Mongolii Wewnętrznej i zaklasyfikowany do grupy karnozaurów[1]. Skały, w których odnaleziono jego skamieniałości, datuje się na apt-alb[2] lub turon[3]. Ze względu na niekompletność materiału kopalnego ustalenie pozycji filogenetycznej czilantajzaura było utrudnione – zaliczano go do allozauroidów[4], megalozauroidów (spinozauroidów)[5], Tetanurae incertae sedis[6]. Roger B.J. Benson i Xu Xing dowiedli występowania u niego cech typowych dla neotetanurów, takich jak obecność przedpanewkowego dołu w kości biodrowej oraz trapezoidalny w przekroju kształt trzeciej kości śródstopia. Benson i Xu uznali hipotezę o przynależności czilantajzaura do allozauroidów za mało prawdopodobną i spekulowali, że może on reprezentować odrębną linię ewolucyjną bazalnych neotetanurów[2]. Według analizy kladystycznej przeprowadzonej przez Bensona i współpracowników w 2010 roku Chilantaisaurus tashuikouensis należy jednak do allozauroidów i jest bazalnym przedstawicielem kladu Neovenatoridae, grupy siostrzanej karcharodontozaurów[3]. Wynik ten potwierdziła również analiza wykonana przez Carrano i in. (2012); autorzy zastrzegli jednak, że wystarczy wydłużenie drzewa filogenetycznego o zaledwie jeden stopień w stosunku do najbardziej parsymonicznego aby uzyskać drzewo, na którym czilantajzaur jest bazalnym przedstawicielem Carcharodontosauridae[7]. Z kolei Allain i współpracownicy (2012) zaliczyli Chilantaisaurus tashuikouensis do rodziny Spinosauridae; według przeprowadzonej przez autorów analizy kladystycznej Chilantaisaurus był w nierozwikłanej politomii z rodzajami Spinosaurus, Irritator i Ichthyovenator oraz z kladem obejmującym rodzaje Suchomimus i Baryonyx[8]. Natomiast Novas i współpracownicy (2012) sklasyfikowali Chilantaisaurus jako celurozaura o niepewnej pozycji filogenetycznej[9]. Jego masę szacuje się na około 2,5 t, a długość kości udowej na 119 cm, co sugeruje, że osiągał rozmiary zbliżone do największych znanych teropodów, takich jak zaurofaganaks, mapuzaur, czy tyranozaury[3].
| Chilantaisaurus | |||
| Hu, 1964 | |||
 Chilantaisaurus tashuikouensis | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| (bez rangi) | ?karnozaury | ||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
czilantajzaur | ||
| Gatunki | |||
|
| |||
W 1914 roku Anatolij Riabinin opisał szczątki teropoda, którego zaklasyfikował jako nowy gatunek z rodzaju Allosaurus[10], w 1990 roku przemianowany przez Siergieja Kurzanowa i współpracowników na Chilantaisaurus sibiricus[11], jednak ze względu na niekompletność materiału kopalnego jego pozycja filogenetyczna jest niepewna, a przynależność do rodzaju Chilantaisaurus – dyskusyjna. Do tego rodzaju zaliczano również gatunek Chilantaisaurus maortuensis, opisany przez Hu w 1964[1], obecnie klasyfikowany w odrębnym rodzaju Shaochilong. Żył w tym samym miejscu i czasie, co C. tashuikouensis, był jednak znacznie mniejszy – według analizy Stephena Brusattego należał do Carcharodontosauridae, a nie Neovenatoridae, jak C. tashuikouensis[12].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Hu S.-Y.. Carnosaurian remains from Alashan, Inner Mongolia. „Vertebrata PalAsiatica”. 8, s. 42–63, 1964. (chiń.).
- ↑ a b Roger B.J. Benson, Xu Xing. The anatomy and systematic position of the theropod dinosaur Chilantaisaurus tashuikouensis Hu, 1964 from the Early Cretaceous of Alanshan, People’s Republic of China. „Geological Magazine”. 145, s. 778–789, 2008. DOI: 10.1017/S0016756808005475. (ang.).
- ↑ a b c Roger B.J. Benson, Matthew T. Carrano, Stephen L. Brusatte. A new clade of archaic large-bodied predatory dinosaurs (Theropoda: Allosauroidea) that survived to the latest Mesozoic. „Naturwissenschaften”. 97 (1), s. 71-78, 2010. DOI: 10.1007/s00114-009-0614-x. (ang.).
- ↑ Jerald D. Harris. A reanalysis of Acrocanthosaurus atokensis, its phylogenetic status, and paleobiological implications, based on a new specimen from Texas. „New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin”. 13, s. 1–75, 1998. (ang.).
- ↑ Oliver W. M. Rauhut. The interrelationships and evolution of basal theropod dinosaurs. „Special Papers in Palaeontology”. 69, s. 1–213, 2003. ISBN 0-901702-79-X. (ang.).
- ↑ Thomas R. Holtz Jr, Ralph E. Molnar, Philip J. Currie: Basal Tetanurae. W: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): The Dinosauria. Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press, 2004, s. 71–110. ISBN 0-520-24209-2.
- ↑ Matthew T. Carrano, Roger B.J. Benson, Scott D. Sampson. The phylogeny of Tetanurae (Dinosauria: Theropoda). „Journal of Systematic Palaeontology”. 10 (2), s. 211–300, 2012. DOI: 10.1080/14772019.2011.630927. (ang.).
- ↑ Ronan Allain, Tiengkham Xaisanavong, Philippe Richir i Bounsou Khentavong. The first definitive Asian spinosaurid (Dinosauria: Theropoda) from the Early Cretaceous of Laos. „Naturwissenschaften”. 99 (5), s. 369–377, 2012. DOI: 10.1007/s00114-012-0911-7. (ang.).
- ↑ F. E. Novas, F. L. Agnolín, M. D. Ezcurra, J. I. Canale i J. D. Porfiri. Megaraptorans as members of an unexpected evolutionary radiation of tyrant-reptiles in Gondwana. „Ameghiniana”. 49 (Supl.), s. R33, 2012. (ang.).
- ↑ Anatolij Nikołajewicz Riabinin. Zamjatka o dinozaury ise Zabajkalja. „Trudy Gieologicziesowo Muzjeja Imieni Pietra Wielkowo Impieratorskoj Akadiemii Nauk”. 8 (5), s. 133–140, 1914. (ros.).
- ↑ Ralph E. Molnar, Sergei M. Kurzanov, Dong Zhiming: Carnosauria. W: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): The Dinosauria. Wyd. pierwsze. Berkeley: University of California Press, 1990, s. 169–209. ISBN 0-520-06727-4.
- ↑ Stephen L. Brusatte, Roger B.J. Benson, Daniel J. Chure, Xu Xing, David W. E. Hone. The first definitive carcharodontosaurid (Dinosauria: Theropoda) from Asia and the delayed ascent of tyrannosaurids. „Naturwissenschaften”. 96 (9), s. 1051–1058, 2009. DOI: 10.1007/s00114-009-0565-2. (ang.).