Celurozaury

Celurozaury (Coelurosauria) – grupa teropodów definiowana filogenetycznie jako wszystkie te gatunki, które są bliższe ptakom niż karnozaurom. Należą do niej między innymi tyranozauroidy, dromeozaury, ornitomimozaury i ptaki. Dzisiaj występuje tylko jedna grupa celurozaurów – ptaki.

Celurozaury
Coelurosauria
von Huene, 1914
kompsognat
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Infragromada	archozauromorfy
(bez rangi)	archozaury
(bez rangi)	Ornithodira
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury gadziomiedniczne
Podrząd	teropody
Infrarząd	tetanury
(bez rangi)	celurozaury

Cechy charakterystyczne

Celurozaury są jedną z najbardziej zróżnicowanych grup dinozaurów. Obejmuje one zarówno olbrzymich mięsożerców jak tyranozaur jak i najmniejsze z dinozaurów – np. rodzaj Epidendrosaurus i kolibry. Mimo wszystko wszystkie one mają kilka cech wspólnych:

• kość krzyżowa dłuższa niż u innych dinozaurów
• sztywny ogon
• pochylona kość łokciowa
• kość piszczelowa krótsza od kości udowej

Pióra

Większość dinozaurów u których stwierdzono obecność piór to celurozaury. Były to pióra różnego rodzaju: od pojedynczych nierozgałęzionych włókien aż po niemal w pełni wykształcone lotki i sterówki. Mimo wszystko odkryto też nieupierzone celurozaury takie jak jurawenator (jednak jest to osobnik młody i nagie łuski widać tylko w okolicy ogona). Większość palentologów uważa ptaki za celurozaury.

Klasyfikacja

• dinozaury (Dinosauria)
  • gadziomiedniczne (Saurischia)
    • teropody (Theropoda)
      • tetanury (Tetanurae)
        • takson celurozaury (Coelurosauria)
          • rodzina celury (Coeluridae)
          • rodzina kompsognaty (Compsognathidae)
          • nadrodzina tyranozauroidy
            • rodzina tyranozaury (Tyrannosauridae)
          • takson maniraptorokształtne (Maniraptoriformes)
            • nadrodzina ornitomimozaury
              • rodzina garudymimy (Garudimimidae)
              • rodzina harpymimidy (Harpymimidae)
              • rodzina deinocheiry (Deinocheiridae)
              • rodzina ornitomimy (Ornithomimidae)
            • takson maniraptory (Maniraptora)
              • nadrodzina terizinozauroidy
                • rodzina terizinozaury (Therizinosauridae)
              • takson Pennaraptora
                • takson owiraptorozaury
                  • rodzina awimimy (Avimimidae)
                  • rodzina kaudipteryksy (Caudipteridae)
                  • rodzina cenagnaty (Caenagnathidae)
                  • rodzina owiraptory (Oviraptoridae)
                • takson Paraves
                  • rodzina dromeozaury (Dromaeosauridae)
                  • rodzina troodony (Troodontidae)
                  • rodzina Scansoriopterygidae
                  • GROMADA ptaki (Aves)
                    • takson archeopteryksokształtne
                      • rodzina archeopteryksy (Archaeopterygidae)

Występowanie

Wiadomo, że celurozaury istniały już w późnej jurze (np. ornitolest) i żyją do dzisiaj (ptaki). Jednak kwestią sporną jest kiedy po raz pierwszy się pojawiły. Archeopteryks występował 155 mln lat temu, Coelurus fragilis ok. 150 mln lat temu, pedopenna 168-140 mln lat temu, Iliosuchus 166-165 mln lat temu (choć przez niektórych jest uważany za karnozaura). Biorąc pod uwagę te znaleziska oraz inne za najprawdopodobniejszy wiek pojawienia się celurozaurów uznaje się wczesną jurę.

Coelurosaurus

Coelurosaurus to nieopisany rodzaj dinozaura (nomen nudum), nazwany tak przez Fridericha von Hue w 1929. Z powodu braku formalnego opisu dinozaur ten nie jest brany pod uwagę w pracach naukowych, choć pojawia się na niektórych listach dinozaurów.

Filogeneza

Kladogram celurozaurów za Weishampel, Dodson & Osmólska, 2004

Coelurosauria	Compsognathidae Proceratosaurus Ornitholestes Tyrannoraptora Coelurus Tyrannosauroidea Dryptosauridae Tyrannosauridae Maniraptoriformes Ornithomimosauria Harpymimidae Garudimimidae Ornithomimidae Maniraptora Oviraptorosauria Caenagnathoidea Caenagnathidae Oviraptoridae Therizinosauroidea Paraves Deinonychosauria Troodontidae Dromaeosauridae Avialae