Czołg w al. Zwycięstwa w Gdańsku
Czołg w al. Zwycięstwa w Gdańsku – czołg-pomnik umiejscowiony w gdańskiej dzielnicy Aniołki, w alei Zwycięstwa. Obecnie jedyny czołg-pomnik na terenie miasta.
Czołg w lipcu 2017, po renowacji | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Miejscowość | |
Miejsce | |
Typ obiektu | |
Data odsłonięcia |
8 kwietnia 1946 |
Położenie na mapie Gdańska | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego | |
54°22′00″N 18°38′04″E/54,366667 18,634444 |
Czołg stanowi radziecki czołg średni T-34 modelu 1941/42, z armatą F-34 (kaliber 76,2 mm) i zachowanym silnikiem. Podczas II wojny światowej czołg ten służył w 1 Brygadzie Pancernej im. Bohaterów Westerplatte, nosząc numer taktyczny 121.
Historia czołgu
edytujGdański czołg-pomnik stanowi wyprodukowany przez radziecki Zakład nr 112 „Krasnoje Sormowo” w mieście Gorki czteroosobowy T-34 model 1941/42 z działem kaliber 76,2 mm[1]. W czasie II wojny światowej, pod numerem bocznym 121, służył on w 1 Brygadzie Pancernej im. Bohaterów Westerplatte, z którą przeszedł cały szlak bojowy[2]. Według źródeł był pierwszym czołgiem koalicji antyhitlerowskiej, który wjechał do Gdyni 27 marca 1945, na wysokości Wzgórza Focha (obecnie Wzgórze św. Maksymiliana).
W marcu 1945 w skład jego załogi wchodzili por. Julian Miazga (dowódca)[3][4], kpr. Procek (kierowca), Piotr Subocz (ładowniczy) i Morawski (strzelec-radiooperator)[5]. Krótko po wkroczeniu do miasta czołg został trafiony pociskiem przeciwpancernym, a dowódcę ciężko ranił w płuca strzelec wyborowy[6].
Pomnik
edytuj8 kwietnia 1946 wyremontowany w Legionowie T-34, po zespawaniu gąsienic, umieszczony został na cokole w gdańskiej alei Zwycięstwa – jednej z głównych ulic miasta, blisko skrzyżowania z ulicą Marii Skłodowskiej-Curie, naprzeciwko Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Nowy pomnik zastąpił umieszczony w tym rejonie, w kwietniu 1945 na cmentarzu poległych żołnierzy, należący do jednej z radzieckich jednostek pancernych walczących o miasto, czołg M4A2 Sherman, z numerem bocznym 216[6]. W 1972, podczas poszerzania alei, T-34 został nieznacznie przesunięty w kierunku wschodnim, by zwolnić miejsce dla nowej jezdni[7].
Opiekunem czołgu-pomnika z al. Zwycięstwa jest gdański Zarząd Dróg i Zieleni. Początkowo widniała na nim tablica:
CZOŁG T-34 PRZESZEDŁ SZLAK BOJOWY ODRODZONEGO WOJSKA POLSKIEGO OD LENINO DO GDAŃSKA. BRAŁ UDZIAŁ W WALKACH O WAŁ POMORSKI W SKŁADZIE WARSZAWSKIEJ BRYGADY PANCERNEJ IM.BOHATERÓW WESTERPLATTE. ODZNACZONY KRZYŻEM GRUNWALDU I ORDEREM CZERWONEGO SZTANDARU. CZOŁG PORUCZNIKA JULIANA MIAZGI, KTÓRY W 1945 ROKU PIERWSZY WJECHAŁ DO GDYNI. PRZEBYŁ SZLAK BOJOWY OD SMOLEŃSKA PRZEZ WARSZAWĘ, BYDGOSZCZ DO GDYNI[2]
zastąpiona później przez nową o treści:
POMNIK CZOŁG T.34[a] 1 BRYGADY IM. BOHATERÓW WESTERPLATTE KTÓRY W MARCU 1945 R. WALCZYŁ O POWRÓT GDAŃSKA DO MACIERZY[8]
W 2017 przeprowadzone zostały prace mające na celu oczyszczenie i odnowienie pomnika, zgodnie z zasadami malowania przyjętymi w 1 Brygadzie Pancernej. Współcześnie eksponowany jest jedynie z orłem jednostki, bez historycznego numeru bocznego 121[2].
Kontrowersje
edytujPomnik wielokrotnie padał ofiarą wandalizmu[5], traktowany bywa jako relikt komunizmu[6] i pamiątka po 1 Warszawskiej Brygadzie Pancernej im. Bohaterów Westerplatte, która od czerwca 1945 zwalczała polskie podziemie niepodległościowe na Podlasiu, uczestnicząc tam w kierowanych przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego oraz oficerów sowieckich aresztowaniach i działaniach represyjnych wobec ludności podejrzanej o działalność antykomunistyczną[9].
Pozostałe czołgi-pomniki w Gdańsku
edytujObecnie T-34 model 1941/42 z al. Zwycięstwa jest jedynym zachowanym z trzech czołgów-pomników, jakie znajdowały się w Gdańsku. Pozostałymi dwoma były również pojazdy T-34. Jeden (T-34 model 1942/43) został umieszczony na początku lat 60. XX w. na Westerplatte, na Cmentarzu Żołnierzy Wojska Polskiego; został przeniesiony, a następnie usunięty w 2007 (obecnie eksponowany w Lubuskim Muzeum Wojskowym w Drzonowie[10])[11]. Drugi (T-34-85) znajdował się w Śródmieściu, na Targu Rakowym; został usunięty w 1991[12].
Uwagi
edytuj- ↑ Pierowtnie na tablicy znajdował się błędny zapis T.34/79.
Przypisy
edytuj- ↑ [Historia] Oręż Polskiego Żołnierza – T-34/76 – Nowości – War Thunder [online], warthunder.com [dostęp 2020-11-21] (ang.).
- ↑ a b c Gdański Zarząd Dróg i Zieleni [online], gzdiz.gda.pl [dostęp 2020-07-21] (pol.).
- ↑ Czołgowa batalia. wybrzeze24.pl, 2 kwietnia 2022. [dostęp 2022-04-06].
- ↑ Czoł porucznika Miazgi!. wybrzeze24.pl, 5 kwietnia 2022. [dostęp 2022-04-06].
- ↑ a b POMNIK-CZOŁG – Encyklopedia Gdańska [online], www.gedanopedia.pl [dostęp 2020-07-21] (pol.).
- ↑ a b c Pancerna historia Trójmiasta, czyli Miazga z czołgiem [online], www.trojmiasto.pl [dostęp 2020-07-21] (pol.).
- ↑ Fot. Kosycarz. NIEZWYKŁE ZDJĘCIA WRZESZCZA I ZASPY, wyd. IV 2015, s. 77.
- ↑ https://gzdiz.gda.pl/download/2019-02/606.jpg
- ↑ Kazimierz Krajewski, Tomasz Łabuszewski: Powiat Sokołów Podlaski w walce z reżimem komunistycznym 1944–1953, Sokołów Podlaski 2007, s. 23–24.
- ↑ Czołg średni T-34/76, Drzonów – polska-org.pl [online], polska-org.pl [dostęp 2020-07-21] .
- ↑ Encyklopedia Gdańska: Westerplatte.
- ↑ Encyklopedia Gdańska: Targ Rakowy.