Dakini
Dakini (sanskryt डाकिनी, trl. ḍākinī; tyb. མཁའ་འགྲོ་མ་, Wylie: mKha'-'gro-ma, ZWPY: kanzhoima, wymowa: khandroma, dosł. "posłanka niebios") – w buddyzmie tybetańskim istota personifikująca żeńskie aspekty oświecenia. W tantrze personifikuje żeńską energię seksualną stanowiącą archetyp stworzenia.
Hinduizm edytuj
Słowo to pojawia się już V wieku p.n.e. w pismach sławnego gramatyka sanskrytu Paniniego. Termin dakini odnosi się w hinduizmie do pomniejszych bóstw żeńskich, zarówno o usposobieniu łagodnym jak i groźnym. Dakinie określano czasami jako zamieszkujące cmentarze, gdzie miały jeść ludzkie mięso, pić krew, tańczyć przyozdobione kośćmi zmarłych[1]. Częściej wskazywano na nie jako na bóstwa pomocnicze w orszakach pierwszoplanowych bóstw hinduizmu. Odniesienia do nich pojawiają się w treści puran i tantr hinduistycznych. Równocześnie w ujęciach ajurwedy, Dakini to strażniczka z grupy bogiń Dhātunāthā, patronujących siedmiu substancjom ciała fizycznego (saptadhātu).
Buddyzm edytuj
Klasyfikacja edytuj
Buddyzm tybetański wyróżnia różne klasy dakiń, np. Dakinie Mądrości, ich emanacje Dakinie Aktywności, Światowe Dakinie, Mięsożerne Dakinie, Dakinie Posłanniczki i inne. Mianem dakiń określa się też wszystkich żeńskich buddów (np. Wadźrajogini oraz Tara), praktykujące kobiety, które osiągnęły oświecenie, a w potocznym tybetańskim żony lamów.
Historia edytuj
Indyjskie słowo dakini (z akcentem na pierwszą sylabę) pierwotnie odnosiło się do krwiożerczych żeńskich bóstw z orszaku bogini Kali. Były one również nazywane "duchami złych matek".
Później, wraz z nastaniem buddyzmu nazywano tak kobiety z niższych kast, nawet pariaski, które uczestniczyły w tantrycznych rytuałach seksualnych jako partnerki joginów. Odnośniki do tej roli znajdują się w biografiach słynnych joginów (tzw. mahasiddhów), takich jak Maitripa, Tilopa, Saraha, Luipa.
W końcu buddyzm tantryczny spersonifikował żeńską energię seksualną nadając jej również miano dakini. W buddyzmie tantrycznym reprezentują one inspirujący impuls świadomości, który praktykującemu pomaga osiągnąć oświecenie. Dakinie przedstawiane są w formach łagodnych, na wpół gniewnych oraz gniewnych. Męscy odpowiednicy (albo partnerzy) dakiń są nazywani daka (skr.), wira (skr.), pało (tyb.), albo heruka.
W sztuce tybetańskiej dakinie przedstawiano jako seksualne partnerki groźnych bogów opiekuńczych, choć mogą nimi być wszelkie potężne istoty żeńskie, kobiety lub demony, które wprowadzają ludzi w sekrety magii. Dakinie to wróżki Tybetu, gdzie są nazywane podniebnymi podróżniczkami. Mogą pojawiać się jako zwykłe kobiety, jako piękne dziewczęta odziane tylko w kolczugi z ludzkich kości lub jako ohydne bezzębne wiedźmy. Dakinie, które wtajemniczyły Padmasambhavę, mogły przybierać wiele różnych kształtów. Niektóre miały pięć głów i nurzały się w morzu krwi; inne latały na grzbietach ptaków i żywiły się ludzkimi wnętrznościami; najstraszniejsze jednak były dakinie o wielu rękach, w których trzymały trupy, zwierzęta oraz własne odcięte głowy i wyrwane serca.
Wiele historycznych postaci również uzyskało status dakini. Jedną z nich jest Chosa Bonmo, potężna kobieta żyjąca w VIII wieku, która podobno umiała ostrze miecza zawiązać w trzy węzły. Trisong Detsen powierzył jej misję wynegocjowania pokoju między buddystami a bonpami. Padmasambhava pobierał nauki nie tylko u demonicznych przewodników, ale także u pięciu ziemskich dakiń. Były wśród nich Mandarava i Yeshe Sogyal, najmłodsza żona Trisong Detsena.
Kult edytuj
W kalendarzu tybetańskim, dzień 25 miesiąca księżycowego, jest dedykowany dakini.Tybetańscy lamowie preferują ten dzień na wykonywanie praktyk związanych z energią żeńską[2].
Bibliografia edytuj
- Judith Simmer-Brown, Gorący oddech dakini. Żeńska zasada w buddyzmie tybetańskim, Wydawnictwo Rogaty Budda, 2014.
- Angelika Prenzel, Dakinie, Wydawnictwo Czerwony Słoń, 2013.
- Tsultrim Allione, Kobiety Mądrości, Wydawnictwo A, 2011.
Przypisy edytuj
- ↑ Judith Simmer-Brown, Gorący oddech dakini. Żeńska zasada w buddyzmie tybetańskim, tłum. Dorota Bury, Wydawnictwo Rogaty Budda, 2014, r. Ewolucja dakini w Indiach, s.84
- ↑ Namkhai Norbu, Tybetańska joga snu i praktyka naturalnego światła, przeł. Jacek Sieradzan, Kraków 1998, r. 7. Przypisy, s. 83, przypis 59,
