Wikipedia

Ajurweda

Ajurweda (dewanagari: आयुर्वेद, ang. Ayurveda) – tradycyjna medycyna indyjska, zapoczątkowana w XII wieku p.n.e.[1]. Jej obecna forma ukształtowała się między V w. p.n.e. a V w. n.e.[2][3]. Termin „ajurweda” jest złożeniem słów „ajuh" (sanskr. आयु āyuh) – „życie” oraz „weda” (dewanagari वेद), czyli „wiedza o życiu” lub „przebieg życia”. Ajurweda zajmuje się zdrowiem fizycznym, psychicznym i duchowym[4]. Jest jednym z niewielu systemów medycyny tradycyjnej, wykorzystujących chirurgię[potrzebny przypis]. Światowa Organizacja Zdrowia w pełni uznaje ajurwedę (tak samo, jak np. tradycyjną medycynę chińską[5][6]) za naukę medyczną. System ajurwedy jest przez medycynę konwencjonalną (zachodnią) uznawany za medycynę komplementarną[7] lub pseudonaukę w związku z łączeniem zjawisk empirycznych z koncepcjami metafizycznymi[8]. Niektórzy badacze określają ją jako system protonaukowy lub pozanaukowy[9][10].

Dhanwantari – patron Ajurwedy

Medycyna alternatywnaEdytuj

Eksperymenty laboratoryjne sugerują, że niektóre substancje używane w ajurwedzie mogą zostać wykorzystane w opracowaniu skutecznych leków. Nie ma jednak dostatecznych dowodów na ich skuteczność w terapiach medycznych stosowanych obecnie[11][12][13]. Na podstawie badań organizacji Cancer Research UK nie ma żadnego dowodu naukowego, który wykazywałby efektywność ajurwedy w kuracji jakichkolwiek schorzeń. Masaże oraz techniki relaksacyjne są często korzystne dla niektórych pacjentów onkologicznych. Na podstawie eksperymentów przeprowadzonych na zwierzętach istnieją podstawy, by twierdzić, iż ziołowe produkty używane w systemie ajurwedy mogą być dalej rozwijane[14]. Z badań przeprowadzonych w 2008 roku na temat sprzedaży leków przez Internet wynika, że około 21% wyprodukowanych w USA i Indiach opatentowanych produktów medycznych odnoszących się do ajurwedy zawierało niebezpieczną ilość metali ciężkich takich jak ołów, rtęć i arsen[15].

HistoriaEdytuj

Najwcześniej znanymi lekarzami byli Ćaraka  i Suszruta. Do dziś z ich podręczników do medycyny korzystają studenci medycyny ajurwedyjskiej. Ćaraka specjalizował się w medycynie chorób wewnętrznych, Suszruta natomiast był chirurgiem i wierzył, że chirurgia jest najlepszym sposobem leczenia, gdyż pozwala uzyskać natychmiastowe rezultaty. Ćarakasanhita oraz Suszrutasanhita zostały napisane w VII w. p.n.e.[16].

W obrębie ajurwedy opracowano osiem specjalizacji:

TeoriaEdytuj

Koncepcja pięciu żywiołów (panća mahabhuta)Edytuj

Według ajurwedy wszystko składa się z pięciu żywiołów, czyli bhut („panća mahabhutas”). Wyróżnia ona: eter (akaśa), powietrze (waju), ogień (agni), wodę (dźala) i ziemię (prythwi). Znajdować się mają one we wszystkich elementach świata, przejawiają się jednak na różne sposoby i w różnym natężeniu[17]. Istoty żyjące posiadają jeszcze jeden element (prana). Prana to siła życiowa, podstawowa energia odpowiadająca za fizyczne, umysłowe i duchowe zdrowie oraz siłę.

WłaściwościEdytuj

Każdemu żywiołowi ajurweda przypisuje zestaw właściwości i cech, czyli gun. Guny połączyć można w przeciwstawne pary, w których każda właściwość / cecha stanowi kraniec spektrum. Wyróżnia się dziesięć takich par: suchy - tłusty, lekki - ciężki, ruchliwy - statyczny, szorstki - gładki, zimny - gorący, przejrzysty - zamglony, twardy - miękki, płynny - gęsty, ostry - tępy, subtelny - pokaźny[18].

KonstytucjeEdytuj

Żywioły i właściwości łączą się w konstytucje, czyli dosze, które opisują to, jak natura odzwierciedla się w danej jednostce. Ajurweda wyróżnia trzy dosze: vata (żywioły: eter i powietrze; właściwości: lekki, ruchliwy, przejrzysty, subtelny, suchy, szorstki, twardy, zimny) pitta (żywioły: ogień i woda; właściwości: lekki, ostry, tłusty lub suchy, gorący, płynny) i kapha (żywioły: woda i ziemia; właściwości: ciężki, statyczny, gęsty, tłusty, gładki, miękki, tępy, zamglony, pokaźny, ciepły lub chłodny). Odpowiadają one za tkanki, narządy i funkcje ciała. Tak jak w przypadku żywiołów, wszystkie trzy dosze występują w każdej jednostce, jednak w różnym natężeniu. To, w jakich proporcjach dosze przejawiają się w danej jednostce, ajurweda nazywa pierwotną konstytucją, czyli prakriti[19].

PranaEdytuj

Prana w sanskrycie oznacza „oddech” i jest rozumiana jako siła podtrzymująca życie, energia witalna. Jest to podstawowe założenie ajurwedy i jogi. Energia ta przepływa przez kanały subtelne zwane nadi oraz podtrzymuje życie w ciele i umyśle.

AgniEdytuj

Agni to ogień trawienny. To właśnie agni pozwala dobrze trawić pokarm i sprawia, że wszystkie składniki odżywcze docierają do tkanek. To dzięki agni umysł ma moc, aby za pomocą inteligencji i dyscypliny osiągnąć wewnętrzne piękno. To także agni oczyszcza ciało z toksyn i produktów przemiany materii[20].

Terapia oczyszczająca (panća karma)Edytuj

Panća karma oznacza dosłownie „pięć działań oczyszczających”. Terapia stanowi głębokie oczyszczenie ciała z nieczystości oraz ponowne odżywienie tkanek, dzięki czemu poprawia się stan zdrowia, a oznaki starzenia się organizmu znikają. Ciało nabiera witalności, dosze są w równowadze, co pozwala na zachowanie dobrego zdrowia oraz harmonii. Pięć działań oczyszczających składających się na zabieg panća karma:

  • Wireczana – oczyszczenie przy zastosowaniu środków przeczyszczających w celu usunięcia nieczystości z jelita cienkiego.
  • Basti (dzieli się na niruna oraz anuwasana) – lewatywy z wywarów ziołowych lub olejowych mające za zadanie oczyścić oraz unormować funkcjonowanie jelita grubego.
  • Wamana – lewatywy oraz prowokowanie wymiotów w celu usunięcia toksyn z żołądka.
  • Nasja – krople do nosa stosowane w celu usunięcia toksyn z obszaru głowy.
  • Rakta moksza – upuszczanie krwi lub jej oczyszczanie z wykorzystaniem ziół[21].

W terapii oczyszczającej dużą rolę odgrywają faza przygotowania organizmu (purwa karma) oraz regeneracji (paszat karma). Purwa karma to seria zabiegów rozluźniających i rozgrzewających, na które składają się masaż synchroniczny abhjanga, udwartana – masaż z peelingiem oraz garszana – masaż jedwabnymi rękawicami. Po masażach następują udrożniające kanały energetyczne zabiegi ziołowe, np. baspa sweda – kąpiel parowa z ziołami, nadi sweda – przykładanie wężyka z parą do wybranych punktów na ciele, tapa sweda – sauna lub przebywanie w pobliżu ogniska. Celem purwa karmy jest usunięcie złogów, zbędnych produktów przemiany materii i toksyn z organizmu. Intensywny masaż służy przesunięciu tychże w stronę dużych organów (np. żołądka), dzięki czemu będą mogły zostać usunięte z organizmu podczas panća karmy[22].

Paszat karma ma miejsce po panća karmie i służy regeneracji i odbudowie organizmu po intensywnym oczyszczaniu. W fazie tej kuracjusz poddawany jest delikatnym, odprężającym masażom i pije wzmacniające zioła. Do potrzeb pacjenta dostosowywana jest również dieta.

Masaże i zabiegi ajurwedyjskieEdytuj

Masaż jest terapią, która pozwala odblokować kanały energetyczne (nadi) dla prawidłowego przepływu energii witalnej.

  • Abhjanga – jest częścią tradycyjnego ajurwedyjskiego programu oczyszczającego i odmładzającego nazywającego się panćakarma. Masaż wykonywany jest przy użyciu dużej ilości ciepłego oleju sezamowego. W trakcie masażu toksyny usuwane są z ciała, kanały energetyczne odblokowują się, pozwalając na swobodny przepływ energii życiowej. Masaż abhjanga rozpoczynamy od masażu głowy, który może być zrobiony na sucho lub olejem sezamowym. Zwiększa sprawność umysłową i wydolność fizyczną.
  • Garszana – wykonywany jest nieco szorstkimi, wyprodukowanymi z surowego jedwabiu rękawicami. Działa jak peeling i polecany jest osobom z przewagą doszy kapha. W salonach kosmetycznych stosowany w terapiach antycellulitowych i odchudzających.
  • Shirodhara – masaż na trzecie oko. Bardzo głęboko relaksuje, ma wręcz działanie transowe[23]. Polega na polewaniu czoła – okolic tzw. trzeciego oka i nasady włosów strumieniem ciepłego płynu (np. olej ziołowy). Osoba poddana zabiegowi leży na plecach, na stole do masażu, a terapeutyczny płyn spływa po głowie, włosach, przez określoną ilość czasu. Do polewania używa się specjalnego naczynia, zawieszonego na stojaku nad głową pacjenta tak, aby strumień płynu spływał z wysokości 8-10 cm, w sposób ciągły, nieprzerwany, powolny i jednostajny[24].

Zobacz teżEdytuj

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ World Health Organization. Regional Office for South-East Asia., Traditional medicine in Asia, New Delhi: WHO, 2002, ISBN 92-9022-224-7, OCLC 52257396 [dostęp 2021-01-06].
  2. ↑ Dinesh Katoch i inni, Government policies and initiatives for development of Ayurveda, „Journal of Ethnopharmacology”, 197, Special issue on Ayurveda, 2017, s. 25–31, DOI: 10.1016/j.jep.2016.08.018, ISSN 0378-8741 [dostęp 2021-01-06] (ang.).
  3. ↑ World Health Organization, Legal Status of Traditional Medicine and Complementary/Alternative Medicine: A Worldwide Review, 2001.
  4. ↑ World Health Organization., Benchmarks for training in ayurveda : benchmarks for training in traditional complementary and alternative medicine, Geneva: World Health Organization, 2010, ISBN 978-92-4-159962-7, OCLC 692143645 [dostęp 2021-01-06].
  5. ↑ C. Kessler i inni, Ayurveda: Between Religion, Spirituality, and Medicine, Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 28 listopada 2013 [dostęp 2021-01-07] (ang.).
  6. ↑ Udo Tworuschka, Grzegorz Polak, Michał Dobrzański, Hinduizm, Warszawa: Agora SA, 2009, ISBN 978-83-7552-589-2, OCLC 751218411 [dostęp 2021-01-06].
  7. ↑ Traditional, Complementary and Integrative Medicine, www.who.int [dostęp 2021-01-07] (ang.).
  8. ↑ Chaper 1: Psychomythology. W: Semple D, Smyth R.: Oxford Handbook of Psychiatry. Oxford University Press, 2013, s. 20, seria: 3. ISBN 978-0-19-969388-7.
  9. ↑ Johannes Quack: Disenchanting India: Organized Rationalism and Criticism of Religion in India. Oxford University Press, 2011. ISBN 978-0-19-981260-8.
  10. ↑ The blending of science and spirituality in the Ayurvedic healing tradition. W: P. Ram Manohar, Makarand R. Paranjape: Science, Spirituality and the Modernization of India. Anthem Press, 2009, s. 172–173. ISBN 978-1-84331-776-0.
  11. ↑ Ayurveda. American Cancer Society, 26 August 2011. [dostęp 2015-01-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (22 February 2014)]. Cytat: The effectiveness of Ayurveda has not been proven in scientific studies, but early research suggests that certain herbs may offer potential therapeutic value
  12. ↑ World Health Organization. Regional Office for South-East Asia., Traditional herbal remedies for primary health care, New Delhi: World Health Organization, Regional Office for South-East Asia, 2010, ISBN 978-92-9022-382-5, OCLC 744524003 [dostęp 2021-01-06].
  13. ↑ Ashutosh Chauhan i inni, Ayurvedic research and methodology: Present status and future strategies, „Ayu”, 36 (4), 2015, s. 364–369, DOI: 10.4103/0974-8520.190699, ISSN 0974-8520, PMID: 27833362, PMCID: PMC5041382 [dostęp 2021-01-07].
  14. ↑ Ayurvedic medicine. Cancer Research UK. [dostęp 2017-01-05].
  15. ↑ Saper RB, Phillips RS, Sehgal A, N. Khouri i inni. Lead, mercury, and arsenic in US- and Indian-manufactured medicines sold via the internet. „JAMA”. 300 (8), s. 915–923, 2008. DOI: 10.1001/jama.300.8.915. PMID: 18728265. PMCID: PMC2755247. 
  16. ↑ S.V. Govindan: Ajurwedyjski masaż leczniczy. Kraków: a-ti information services, 2010, s. 32–33.
  17. ↑ S. Kucera: Ajurweda. Podręcznik dbania o siebie. Warszawa: 2021, s. 22. ISBN 978-83-8143-818-6.
  18. ↑ S. Kucera: Ajurweda. Podręcznik dbania o siebie. Warszawa: 2021, s. 23-24. ISBN 978-83-8143-818-6.
  19. ↑ S. Kucera: Ajurweda. Podręcznik dbania o siebie. Warszawa: 2021, s. 24-28. ISBN 978-83-8143-818-6.
  20. ↑ M. Sachs: Ajurweda a uroda. Jak być pięknym. Kraków: a-ti information services, 2010, s. 68–69.
  21. ↑ M. Sachs: Ajurweda a uroda. Jak być pięknym. Kraków: a-ti information services, 2010, s. 204.
  22. ↑ Purwa karma.
  23. ↑ Shirodhara - masaż na trzecie oko, Centrum Ajurwedy [dostęp 2021-04-08] (pol.).
  24. ↑ Ewa Szydłowska, Shirodhara - na czym polega? | Ajurweda Blog, Ajurweda: terapie, konsultacje, masaż w Bieszczadach, 6 stycznia 2019 [dostęp 2021-04-08] (pol.).

 Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ajurweda&oldid=69831732”