Diecezja Gardaru
Diecezja Gardaru (łac.: Dioecesis Gardensis) – historyczna diecezja rzymskokatolicka na Grenlandii, obecnie katolickie biskupstwo tytularne.
 Ruiny rezydencji biskupów | |
| Państwo | |
|---|---|
| Terytorium zależne | |
| Siedziba | |
| Data powołania | |
| Data zamknięcia | |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Metropolia | |
| Katedra |
św. Mikołaja w Gardarze |
| Stolica tytularna | |
| Data ustanowienia |
1996 |
| Obecny biskup | |
| Rzeczywista funkcja biskupa |
|
Historia edytuj
Skandynawskie sagi wspominają, że na początku XII wieku Sokki Þórisson, bogaty rolnik z Brattahlid, zapoczątkował ideę wydzielenia biskupstwa na Grenlandii. Po tym jak jego pomysł zaaprobował norweski król, na wyspę zaczęli przybywać duchowni, z których większość pochodziła z Norwegii. W 1112 papież Paschalis II mianował Eiríkra Gnúpssona biskupem Grenladnii i Winlandii. Został on w ten sposób pierwszym katolickim biskupem, którego jurysdykcji podlegały ziemie w Ameryce[1]. W 1121 biskup popłynął na wyprawę do Winlandii, z której nigdy nie wrócił[2]. Kolejnym biskupem mianowany został Arnaldur, którego w 1124 wyświęcił arcybiskup Lund. Na Grenlandię przybył jednak dopiero dwa lata później w 1126. Wtedy też rozpoczął budowę katedry pod wezwaniem świętego Mikołaja[3].
Początkowo diecezja podlegała pod arcybiskupstwo Bremy. Następnie w latach 1126–1152 pod arcybiskupstwo Lund, a od 1152 wspólnie z diecezjami na Islandii, wyspie Man i Orkadach stała się częścią nowo powstałej metropolii Nidarosu[4].
W 1150 biskup Arnaldur powrócił do Norwegii, a dwa lata później został biskupem Hamar. Jego następcą został Jón Knútur, który sprawował swój urząd w latach 1153 – 1186. Czwartym biskupem Gardaru został Jón Árnason (zwany Smyrill). W latach 1202 – 1203 odbył pielgrzymkę do Rzymu, gdzie spotkał się z papieżem. Zmarł w 1209 i prawdopodobnie został pochowany w północnej kaplicy katedry.
W 1212 na Grenlandię przybył jego następca Þór Helgi, który sprawował swój urząd aż do śmierci w 1230. Cztery lata później wyświęcono nowego biskupa, Nikulása ale na Grenlandię przybył tylko raz w 1239, a trzy lata później zmarł. Wyświęcony w tym samym roku co poprzednik, Ólafur choć pełnił funkcję biskupa przez blisko 40 lat, również tylko raz pojawił się na wyspie, w 1247. Jego następca Þór Bokki od czasu wyboru w 1289, aż do powrotu do Norwegii w 1309 postanowił zamieszkać w Gardarze.
Kolejnym biskupem został Árni, który sprawował swój urząd w latach 1315 – 1347. Z powodu słabej komunikacji między Grenlandią a Norwegią założono, że nie żyje i w 1343 powołano na jego następcę Jóna Skalli Eiríkssona. Kiedy jednak odkryto, że to nieprawda biskup zrezygnował z pełnionej funkcji i już nigdy nie powrócił na wyspę.
Po śmierci biskupa Árniego w 1347, diecezja przez ponad dwadzieścia lat pozostawała nieobsadzona. Wiązało się to z coraz gorszą komunikacją morską. W końcu w 1368 wyświęcono ostatniego biskupa faktycznie rezydującego na terenie diecezji, Álfura, który sprawował swój urząd do 1378 roku.
Diecezja grenlandzka ostatecznie zaniknęła razem z Osiedlem Wschodnim po 1400, kiedy to norweskie statki przestały przypływać na wyspę[5]. Ostatnim świadectwem istnienia wikińskiej kolonii jest relacja islandzkich żeglarzy o ślubie w kościele w Hvalsey z 1408[6]. Pomimo tego nadal mianowano biskupów na tę stolicę, być może traktując ją jako tytularną. Tytuł biskupa gardarskiego nosił m.in. Jan, franciszkanin i sufragan poznański około roku 1440[7].
W 1492 papież Aleksander VI w brewe do biskupów skandynawskich upominał ich, że zaniedbali oni swój obowiązek opieki nad ludnością wyspy. Wyznaczył na biskupa Gardaru benedyktyna Mathiasa (Madsa) Knudsena. W 1516 arcybiskup Nidarosu Erik Valkendorf podjął nieudaną próbę zorganizowania wyprawy na Grenlandię.
W 1519 na prośbę duńskiego króla Chrystiana II, papież Leon X mianował ostatnim biskupem Gardaru jego spowiednika, Vinzenza Pedersena Kampe, który nie dotarł jednak nigdy na wyspę, gdyż planowana przez króla ekspedycja nigdy nie doszła do skutku[8].
Biskupów Gardaru przestano mianować po 1537, kiedy to oficjalną religią w Danii został ustanowiony luteranizm.
Biskupi edytuj
Lista biskupów Gardaru[9]:
| Biskup | Lata urzędowania |
|---|---|
| Eiríkr Gnúpsson | 1112–1121 |
| Arnaldur | 1124–1152 |
| Jón Knútur | 1153–1186 |
| Jón Árnason Smyrill | 1189–1209 |
| Þór Helgi | 1212–1230 |
| Nikulás | 1234–1242 |
| Ólafur | 1242–1280 |
| Þór Bokki | 1289–1309 |
| Árni | 1315–1347 |
| Jón Skalli Eiríksson | 1343 |
| Álfur | 1368–1378 |
| Vincenz Pedersen Kampe OFM | 1519–1537 |
Katolicka stolica tytularna edytuj
W 1996 papież Jan Paweł II ustanowił stolicę tytularną nawiązującą do średniowiecznego biskupstwa Gardaru.
| Lp. | Biskup | Funkcja | Od | Do |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Edward Clark | biskup pomocniczy Los Angeles | 16 stycznia 2001 |
Przypisy edytuj
- ↑ Nordic Heritage of New World Discovery. marcopolovoyages.com. [dostęp 2017-07-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-06-29)]. (ang.).
- ↑ History of Medieval Greenland. utulsa.edu. [dostęp 2017-07-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-10-16)]. (ang.).
- ↑ Gardar, Greenland: Bishops (Discovery Media). servinghistory.com. [dostęp 2014-03-02]. (ang.).
- ↑ Land management at the bishop's seat, Garðar (Antiquity). antiquity.ac.uk. [dostęp 2014-03-02]. (ang.).
- ↑ History of Medieval Greenland. personal.utulsa.edu. [dostęp 2014-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-10-16)]. (ang.).
- ↑ Greenland History. naturalhistory.si.edu. [dostęp 2016-03-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)]. (ang.).
- ↑ Biskupi pomocniczy diecezji i archidiecezji poznańskiej. archpoznan.pl. [dostęp 2017-08-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-03)]. (pol.).
- ↑ Pierwsze diecezje katolickie horyzontów dalekich. kulturaswiecka.pl. [dostęp 2017-08-03]. (pol.).
- ↑ Titular Episcopal See of GARDAR. gcatholic.org. [dostęp 2014-03-02]. (ang.).