Dom przy pl. Wolności 1 w Tworogu
Dom przy pl. Wolności 1 w Tworogu – drewniany dom (dawny przytułek) z 1826 lub 1827 roku w Tworogu w powiecie tarnogórskim, wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego.
 nr rej. - A/1362/24 z 19 marca 2024 (woj. śląskie)[1] - 667/66 z 28 maja 1966 (woj. katowickie)[2] | |
 Elewacja południowo-wschodnia (2019) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
pl. Wolności 1 |
| Fundator | |
| Kondygnacje |
1 |
| Powierzchnia użytkowa |
około 250 m² |
| Ukończenie budowy |
1826 lub 1827 |
Położenie na mapie gminy Tworóg  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego  | |
 50°31′55,4″N 18°43′22,0″E/50,532056 18,722778
| |
Historia
edytujBudynek ufundował książę Adolf zu Hohenlohe-Ingelfingen[3], który nabył Twóróg w 1826 roku[4]; według podania miał to uczynić po polowaniu, na którym spotkał jelenia mówiącego ludzkim głosem, który napomniał go, by zaczął czynić dobro, zamiast dokuczać ludziom i zabijać zwierzęta[3]. Powstały jeszcze cztery podobne budynki w Boronowie, Koszęcinie (popadł w ruinę), Lubszy i Woźnikach[3][5]. Budynki te nazywano po śląsku „szpitolem”, tj. przytułkiem[3], gdyż budynek służył jako przytułek dla ubogich[6]. Dom wzniesiono w 1826[3] lub 1827 roku[5].
28 maja 1966 roku budynek został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa katowickiego (nr rej. 667/66; obecnie A/1362/24[7])[2]. Na początku XXI wieku w obiekcie znajdował się sklep Papirus[8], oferował artykuły biurowe.
Architektura
edytujBudynek parterowy[3], został postawiony na rzucie prostokąta o wymiarach około 10 × 20 m przy dzisiejszym placu Wolności[3], w pobliżu kościoła parafialnego w Tworogu[5]. Budynek wzniesiono z drewna[2], ściany zostały potynkowane[6], dach pokrywa gont[6]. Nad jednym z wejść znajduje się tablica z dwuwersową inskrypcją (chronostych) w języku łacińskim: „Me tVnC ADoLphVs PrInCeps ab HohenLohe strVXIt, / Pauperibus sacrans: Rex quia convaluit.” (pol. Wtedy mnie zbudował Adolf książę Hohenlohe poświęcając biednym: ponieważ król wyzdrowiał[3].); wybrane litery wyróżnione kapitalikami w pierwszym wersie potraktowane jako liczby zapisane w systemie rzymskim po zsumowaniu dają datę powstania budynku[3]: M+V+C+D+L+I+L+V+I+C+L+V+X = 1826[3][4] (lub jeśli uwzględnić I w wyrazie strVXIt: 1827[5]).
Wewnątrz znajduje się sień na planie krzyża oraz pierwotnie cztery dwuizbowe mieszkania[5]. Centralna kuchnia z zachowanym do dziś dymołapem znajdowała się w jednym z tychże mieszkań[5], rolę piwnicy spełniało zagłębienie w podłodze w jednym z pomieszczeń[5]. Przy domu znajdowała się ogólnodostępna studnia[3].
Galeria
edytuj-
Widok z południowego wschodu (2019) -
Widok z południowego zachodu (2019) -
Widok z północnego zachodu (2014) -
Drzwi od południa (2019) -
Drzwi od północy (2019) -
Inskrypcja na północnych drzwiach (2019) -
Tabliczka „Obiekt zabytkowy” na północnej elewacji (2019)
Przypisy
edytuj- ↑ Spis obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu województwa śląskiego (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2024-03-28]
- ↑ a b c Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 123 [dostęp 2022-03-09].
- ↑ a b c d e f g h i j k MO: Przytułek. [w:] Bytom Nasze Miasto [on-line]. Polska Press, 2002-01-18. [dostęp 2022-03-09].
- ↑ a b Edward Wieczorek, Regionalna Pracownia PTTK w Katowicach - Zamki i Pałace - Tworóg [online], krajoznawca.org [dostęp 2022-03-09].
- ↑ a b c d e f g Legendy, [w:] wirtualnawycieczka.tworog.pl [online].
- ↑ a b c Dawny przytułek z 1826 roku w Tworogu [online], ekomuzea.pl [dostęp 2022-03-09] (pol.).
- ↑ Spis obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu województwa śląskiego (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2024-03-28]
- ↑ Papirus , Silesia , Poland [online], mapsus.net [dostęp 2022-03-09] (ang.).