Dwór w Nowosielcach
Dwór w Nowosielcach – zabytkowy dwór w Nowosielcach.
 nr rej. 948 z 30.01.1985[1]
| |
 Dwór w Nowosielcach (2014) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Nowosielce 206 |
| Ważniejsze przebudowy |
1904-1905 |
Położenie na mapie gminy Zarszyn  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu sanockiego  | |
 49°33′48,3″N 22°04′43,9″E/49,563417 22,078861
| |
Pierwotnie budynek dworu został zbudowany na przełomie XVIII/XIX wieku. W latach 1904-1905 został odnowiony. W tym czasie działały w nim elektrownia i wodociąg.
Od końca XVIII wieku dobra ziemskie w Nowosielcach należały do rodziny Gniewoszów herbu Rawicz. W 1882 Stanisław Gniewosz nabył dobra od Józefa Mniszecha. Kolejnymi właścicielami rodowych dóbr byli jego synowie Józef Gniewosz (od 1795) i Piotr Gniewosz (1756-1811) od 1801. W owym czasie przejściowo majątek dzierżawił Jan Skrzynecki, ojciec gen. Jana Skrzyneckiego.
Kolejnym dziedzicem był od 1811 najstarszy syn Piotra, Wiktor Gniewosz (1792-1840), a po jego śmierci majątkiem władała żona, Łucja (1802-1894), córka Sebastiana Ostaszewskiego. Po jej zgonie dobra przejął w 1894 syn Feliks Gniewosz (1836-1907), a w 1901 jego syn, Wiktor (1879-1921). W 1905 Janina Gniewosz wraz z dwoma współwłaścicielami posiadała we wsi obszar 415 ha[2]. Po śmierci Wiktora Gniewosza ostatnią dziedziczką dóbr była Helena Gniewosz, do końca II wojny światowej.
W czasie wojny polsko-bolszewickiej od lipca 1920 w folwarku majątku dworskiego w Nowosielcach-Gniewosz gromadzili się ochotnicy do formowanego 209 Ochotniczego Pułk Ułanów Podkarpackich, którego inicjatorem i organizatorem był rtm. Henryk Towarnicki[3].
Po zakończeniu II wojny światowej w 1945 została stworzona tymczasowo szkoła rolnicza. Następnie w okresie PRL w budynku działała Spółdzielnia Produkcyjna do lat 50. W 1971 trwały prace konserwacyjno-remontowe dworu[4]. W zabudowaniach utworzona została Roczna Szkoła Rolnicza I stopnia od 1958. W 1984 szkoła otrzymała patrona II Czechosłowackiej Brygady Spadochronowej. Obecnie w budynku działa Zespół Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego im. II Czechosłowackiej Brygady Spadochronowej w Nowosielcach[5].
Wokół dworu rozpościera się park. Na jego obszarze zostały ustanowione:
- Kamień pamiątkowy Tysiąclecia Państwa Polskiego 966-1966.
- Masowa mogiła żołnierzy II Samodzielnej Czechosłowackiej Brygady Spadochronowej w Nowosielcach (1944) oraz pomnik odsłonięty 18 czerwca 1972, którego opiekę powierzono młodzieży z miejscowej szkoły rolniczej działającej w byłym budynku dworskim[6][7][8].
Zespół pałacowy w Nowosielcach, w tym pałac i park, zostały wpisane do wojewódzkiego rejestru ochrony zabytków.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 12 [dostęp 2013-08-16].
- ↑ Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 405.
- ↑ Władysław Laudyn: Zarys historii wojennej 22-go pułku Ułanów Podkarpackich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, s. 3, 14-15, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- ↑ Artur Bata. Sprawozdanie z działalności Powiatowego Konserwatora Zabytków w Sanoku w roku 1972. „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”. 15, s. 65, 1972. Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku.
- ↑ Kontakt. zsckr-nowosielce.pl. [dostęp 2015-08-16].
- ↑ Odsłonięcie pomnika żołnierzy czechosłowackich w Nowosielcach. „Nowiny”, s. 1, Nr 167 z 18 czerwca 1972.
- ↑ W Nowosielcach odsłonięto pomnik żołnierzy czechosłowackich. „Nowiny”, s. 1, Nr 168 z 19 czerwca 1972.
- ↑ Odsłonięcie pomnika w Nowosielcach. „Podkarpacie”, s. 2, Nr 26 z 29 czerwca 1972.
Bibliografia edytuj
- Monografia. Nowosielce-Gniewosz. „Jednodniówka na pamiątkę poświęcenia Domu Ludowego”, s. 14-18, 11 września 1927.
- Nowosielce-Gniewosz. Linia czasu. nowosielce-gniewosz.pl. [dostęp 2015-08-16].
- Nowosielce. ospnowosielce.pl. [dostęp 2015-08-16].
- Rys historyczny Zespołu Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Nowosielcach. zsckr-nowosielce.pl. [dostęp 2015-08-16].
- Historia rodu Gniewoszów. „Echo Zarszyna”, s. 10, Wrzesień 2008.
- Sylwester Polakowski: Pozostałości założeń dworskich województwa podkarpackiego. Krosno: Lygian, 2012. ISBN 978-83-935995-0-9.