Wikipedia

Feliks Gniewosz

Feliks Gniewosz z Oleksowa[1] herbu Rawicz (ur. 13 stycznia 1836, zm. 19 czerwca 1897 w Nowosielcach) – właściciel dóbr ziemskich, oficer, podkomorzy i szambelan Jego Cesarskiej i Królewskiej Apostolskiej Mości, prezes rady powiatowej i marszałek rady powiatu sanockiego, powstaniec styczniowy.

Feliks Gniewosz
Data urodzenia

13 stycznia 1836

Data i miejsce śmierci

22 czerwca 1897
Nowosielce

Marszałek rady powiatu sanockiego
Okres

od 1885
do 1897

Poprzednik

Zenon Słonecki

Następca

Włodzimierz Truskolaski

Życiorys edytuj

 
Dwór w Nowosielcach
 
Tablica upamiętniająca sodalisów mariańskich w bazylice starowiejskiej
 
Kamień pamiątkowy w Nowosielcach

Wywodził się z rodu Gniewoszów herbu Rawicz[2]. Był jednym z ośmiorga dzieci Wiktora Gniewosza (1792-1840, właściciel dóbr Nowosielce i tamtejszego dworu, Gniewosz, Tokarnia, Karlików) i Łucji (1802-1894, córka Sebastiana Ostaszewskiego)[3]. Jego braćmi byli: Edward (1822-1906, poseł na Sejm Krajowy i do Rady Państwa), Zygmunt (1827-1909, c. k. generał i szambelan cesarski), Władysław (1829-1901, c. k. pułkownik i szambelan cesarski). Miał także trzy siostry[4]. Był też stryjeczno-ciotecznym bratem (kuzynem) Włodzimierza Gniewosza oraz dalszym kuzynem Jana Nepomucena Gniewosza[5].

W Armii Cesarstwa Austriackiego od około 1855 był podporucznikiem 2 klasy w 2 pułku dragonów[6] (około 1856 urlopowany)[7] do około 1857[8]. Następnie został podporucznikiem 2 klasy w utworzonej 16 czerwca 1859 drugiej ochotniczej dywizji huzarów Debreczynów i Hajduków[9], a około 1861/1862 został podporucznikiem 1 klasy w 10 pułku kirasjerów[10].

Brał udział w powstaniu styczniowym 1863[3][11]. Pod koniec XIX wieku był właścicielem tabularnym dóbr we wsi Nowosielce[12]. W 1893 był właścicielem posiadłości tabularnej[13] dóbr: Karlików[14], Tokarnia[15], Wisłok Wielki (częściowo)[16], Wola Piotrowa[17]. Po śmierci matki w 1894 został dziedzicem majątku Nowosielce (jego bracia zrzekli się praw do dziedzictwa aby pozostało w całości przy jednym z nich)[3].

17 października 1868 został mianowany c. k. podkomorzym (przyrzeczenie złożył 24 kwietnia 1869)[18]. Był członkiem Rady c. k. powiatu sanockiego: wybierany z grupy większych posiadłości, był zastępcą członka wydziału powiatowego (1870, 1871, 1872, 1873, 1874, 1878, 1879, 1880, 1881, 1882, 1883, 1884)[19][20][21][22][23][24][25][26][27][28][29][30], w miejsce Zenona Słoneckiego 1 lipca 1885 został prezesem (marszałkiem) wydziału powiatowego[31][32][3] i pełnił to stanowisko (1885, 1886, 1887)[33][34][35], także po wyborach w 1888[36][37], później wybrany z grupy gmin wiejskich i pełnił stanowisko prezesa wydziału powiatowego (1890, 1891, 1892, 1893, 1894, 1895, 1896)[38][39][40][41][42][43][3][44], wybrany ponownie wyborach w grudniu 1896 z grupy gmin miejskich oraz w lutym 1897 na prezesa wydziału powiatowego[45], sprawował to stanowisko do końca życia w połowie 1897, po czym został zastąpiony przez Włodzimierza Truskolaskiego[46][47].

Był prezesem rady nadzorczej Powiatowego Towarzystwa Zaliczkowego w Sanoku[48][49]. W Nowosielcach utworzył sądy polubowne oraz samopomoc[3]. Był członkiem rady nadzorczej Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie[50]. Był członkiem rady oddziału sanocko-lisko-brzozowskiego Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego[51][52] oraz delegatem tegoż. Był też delegatem Galicyjskiego Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego[50]. Jako właściciel tabularny został wylosowany jako przysięgły główny sądu przysięgłych w Przemyślu[53].

29 października 1891, w uznaniu zasług dla miasta Sanoka, otrzymał tytuł honorowego obywatelstwa Sanoka (w tym samym dniu ten tytuł otrzymał także Stanisław Gniewosz)[54][50]. Ponadto otrzymał honorowe obywatelstwa Rymanowa i Bukowska[50].

Jego żoną była Izydora także z rodu Gniewoszów herbu Rawicz (córka Włodzimierza)[55][50], z którą miał syna Wiktora (1879-1921, oficer i spadkobierca dóbr rodzinnych[3][56][57]) oraz córkę Aleksandrę wzgl. Olgę (ur. 1880,od 1901 zamężną z oficerem Stefanem Rozwadowskim, zmarłym w 1903[50][58], a od 1905 zamężna ze Stefanem Janowskim, synem Zygmunta, tj. właściciela Falejówki nieopodal Nowosielec, zmarłym w 1906[59]).

Feliks Gniewosz zmarł 19 czerwca 1897 w Nowosielcach. 21 czerwca 1897 został pochowany przy cerkwi greckokatolickiej w Nowosielcach.

Upamiętnienie edytuj

Feliks Gniewosz był jednym z założycieli i członkiem Sodalicji Mariańskiej w Starej Wsi w 1892; po latach jego nazwisko zostało wymienione w grupie zasłużonych członków SM na tablicy ich upamiętniającej w tamtejszej bazylice Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny[60].

W 2013 w miejscu nieistniejącej cerkwi greckokatolickiej w Nowosielcach, przy której w grobowcu rodzinnym byli pochowani członkowie rodziny Gniewoszów, został ustanowiony kamień pamiątkowy upamiętniający te osoby. Uhonorowany inskrypcją na pomniku został także Aleksander Gniewosz[61]. Fundatorem pomnika był jego brat, Antoni Gniewosz.

Przypisy edytuj

  1. ↑ W ewidencji wojskowych Armii Cesarstwa Austriackiego był określany w języku niemieckim jako „Felix Ritter von Olexow Gniewosz”.
  2. ↑ Feliks Gniewosz z Olexowa h. Rawicz. sejm-wielki.pl. [dostęp 2014-10-31].
  3. ↑ a b c d e f g Monografia. Nowosielce-Gniewosz. „Jednodniówka na pamiątkę poświęcenia Domu Ludowego”, s. 15, 11 września 1927. 
  4. ↑ Jerzy Sewer Dunin-Borkowski: Rocznik szlachty polskiej. T. 1. Lwów: Księgarnia K. Łukaszewicza, 1881, s. 466.
  5. ↑ W niektórych źródłach podawano, iż Jan Nepomucen był ich rodzonym bratem. Jerzy Sewer Dunin-Borkowski: Rocznik szlachty polskiej. T. 1. Lwów: Księgarnia K. Łukaszewicza, 1881, s. 465. Stefan Stefański. Pan Stefański opowiada. Dawny Sanok w akwarelach Jana Gniewosza. „Tygodnik Sanocki”. Nr 22 (105), s. 5, 22 listopada 1993. 
  6. ↑ Militärschematismus des österreichischen Kaiserthums. Wiedeń: 1855, s. 454.
  7. ↑ Militärschematismus des österreichischen Kaiserthums. Wiedeń: 1856, s. 438.
  8. ↑ Militärschematismus des österreichischen Kaiserthums. Wiedeń: 1857, s. 438.
  9. ↑ Militärschematismus des österreichischen Kaiserthums. Wiedeń: 1859, s. 360.
  10. ↑ Militärschematismus des österreichischen Kaiserthums für 1861-1862. Wiedeń: 1862, s. 379.
  11. ↑ Marian Hubert Terlecki: Udział Podkarpacia w powstaniu styczniowym. Krosno: 1997, s. 110. ISBN 83-87282-47-2.
  12. ↑ Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 138.
  13. ↑ Obwieszczenie. „Gazeta Lwowska”, s. 10, Nr 264 z 19 listopada 1893. 
  14. ↑ Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 82.
  15. ↑ Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 212.
  16. ↑ Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 228.
  17. ↑ Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 232.
  18. ↑ Jerzy Sewer Dunin-Borkowski: Polacy dygnitarzami austryackimi. I. Podkomorzowie i paziowie (1750-1890). Lwów: 1890, s. 18.
  19. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1871. Lwów: 1871, s. 279, 280.
  20. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1872. Lwów: 1872, s. 272, 273.
  21. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1873. Lwów: 1873, s. 271.
  22. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1874. Lwów: 1874, s. 295, 296.
  23. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1878. Lwów: 1878, s. 266-267.
  24. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1879. Lwów: 1879, s. 255, 256.
  25. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1880. Lwów: 1880, s. 261.
  26. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1881. Lwów: 1881, s. 261-262.
  27. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1882. Lwów: 1882, s. 263-264.
  28. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1883. Lwów: 1883, s. 268.
  29. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1884. Lwów: 1884, s. 247.
  30. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1885. Lwów: 1885, s. 247.
  31. ↑ Korespondencye. „Echo z nad Sanu”, s. 3, Nr 11 z 12 lipca 1885. 
  32. ↑ Kronika. Wiadomości osobiste. „Echo z nad Sanu”, s. 4, Nr 19 z 6 września 1885. 
  33. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1886. Lwów: 1886, s. 247.
  34. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1887. Lwów: 1887, s. 247.
  35. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1888. Lwów: 1888, s. 247.
  36. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1889. Lwów: 1889, s. 273-274.
  37. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1890. Lwów: 1890, s. 273.
  38. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1891. Lwów: 1891, s. 273.
  39. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1892. Lwów: 1892, s. 273.
  40. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1893. Lwów: 1893, s. 273.
  41. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1894. Lwów: 1894, s. 273-274.
  42. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1895. Lwów: 1895, s. 273.
  43. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1896. Lwów: 1896, s. 273.
  44. ↑ Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 356.
  45. ↑ Wybór zatwierdzony przez cesarza w maju 1897. Kronika. zatwierdzenie cesarskie. „Gazeta Sanocka”. Nr 110, s. 4, 9 maja 1897. 
  46. ↑ Wybory do Rady powiat. z Sanoka i z powiatu. „Gazeta Sanocka”. Nr 90, s. 3, 20 grudnia 1896. 
  47. ↑ Ze świata. Ze Lwowa. „Kurier Warszawski”. Nr 270, s. 5, 30 września 1897. 
  48. ↑ Statystyka Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych w Galicyi z W. Księstwem Krakowskiem i Sprawozdanie Związku Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych za rok 1894. R. 21. Lwów: 1895, s. 34.
  49. ↑ Statystyka Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych w Galicyi z W. Księstwem Krakowskiem i Sprawozdanie Związku Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych za rok 1896. R. 25. Lwów: 1897, s. 44.
  50. ↑ a b c d e f Almanach 1908 ↓, s. 814.
  51. ↑ Kronika. „Gazeta Przemyska”, s. 3, Nr 6 z 19 stycznia 1893. 
  52. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1895. Lwów: 1895, s. 650.
  53. ↑ Baza właścicieli i dóbr ziemskich. genealogia.okiem.pl. [dostęp 2014-10-31].
  54. ↑ Księga uchwał Rady miejskiej od 1887 do stycznia 1892. T. X. sanockabibliotekacyfrowa.pl. s. 298. [dostęp 2022-02-05].
  55. ↑ Herbarz polski (6) 1903 ↓, s. 141.
  56. ↑ Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 406.
  57. ↑ Skorowidz powiatu sanockiego : wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 8.
  58. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1903. Wiedeń: 1902, s. 820.
  59. ↑ Księga małżeństw rz. kat. Sanok (1905–1912). Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku / (zespół 491, sygn. 21). AP Rzeszów – O/Sanok. s. 9 (poz. 40).
  60. ↑ Kazimierz Piliński: R. 1892–1917. Dwudziestopięciolecie działalności Sodalicyi Maryańskiej panów Ziemi Sanockiej. Miejsce Piastowe: Sodalicja Mariańska, 1917, s. 6, 14-15.
  61. ↑ Janusz Wachowicz: Saga rodu Gniewoszów. Szczecin: 2013, s. 359. ISBN 978-83-63868-05-5.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Feliks_Gniewosz&oldid=66892374”