Bukowsko
Bukowsko – wieś (w latach 1748–1934 miasto), siedziba gminy Bukowsko w powiecie sanockim województwa podkarpackiego[4][5]. Leży nad potokiem Bukowiec oraz Sanoczek w dorzeczu Sanu, 16 km na południowy zachód od Sanoka, na Pogórzu Bukowskim.
wieś | |
Centrum Bukowska | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2021) |
1917[2] |
Strefa numeracyjna |
13 |
Kod pocztowy |
38-505[3] |
Tablice rejestracyjne |
RSA |
SIMC |
0346543[4] |
Położenie na mapie gminy Bukowsko | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego | |
Położenie na mapie powiatu sanockiego | |
49°28′43″N 22°03′37″E/49,478611 22,060278[1] | |
Strona internetowa |
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Bukowsko. W latach 1975–1998 miejscowość należała do województwa krośnieńskiego.
Wieś położona jest przy drodze wojewódzkiej nr 889 z Sieniawy, przez Nowotaniec do Szczawnego. 17 km od drogi krajowej nr 28. Najbliższe przejścia graniczne przez Radoszyce drogą 892 na Słowację – 21 km (przejście drogowe – pojazdy do 7,5t). Nazwa wsi pochodzi od polskiej lub ukraińskiej nazwy buka. Najstarsze zapisane nazwy miejscowości Bukowsko to: Bucowsko, Bvkowsko (XV wiek), Bukosko (1785); w brzmieniu ukraińskim: Bukivs’ko (1851); w brzmieniu łemkowskim: Butiwsko, Bukowsko, Bukisko, w jęz. jid. בוקאווסק Bikofsk. Na radzieckich mapach woj. z okresu II. w.ś. jako Буковско.
|
|
Części wsi
edytujSIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
0346550 | Brogówka | część wsi |
0346566 | Łazy | część wsi |
0346572 | Miasteczko | część wsi |
0346589 | Nędze | część wsi |
0346595 | Sanoczki | część wsi |
Historia
edytujW dokumentach z 1361 i 1468 roku miejscowość wzmiankowana jako Bukowsko Inferius. Pierwszymi odnotowanymi sołtysami bukowskimi byli Johannes scultenus de Bukowsko, a następnie Janek scultelo w 1436 roku. Od 1435 roku Piotr ze Zboisk, Petrus de Boyska, Petrus de Tyrawa, ożeniony z Małgorzatą, 1434–1465 chorąży sanocki, właściciel Zboisk, Wolicy, Bełchówki i Zahoczewia, dziedziczył też Bukowsko następnie dobra te zostaną skasowane za opieszałości wojenne. Przed 1468 rokiem wieś została zaludniona przez schizmatyków, którzy w następnych latach powrócili do wiary katolickiej. Od 1477 roku wieś znalazła się w dobrach które dzierżawili Jan Herburt z Felsztyna i Odnowa, następnie jego syn Piotr Herburt Felsztyński, a następnie wnuk Mikołaj Herburt Odnowski z Felsztyna wojewoda sandomierski.
We wsi zamieszkiwała w XV wieku ludność w przewadze polska. W okresie reformacji Bukowsko sprzyjało braciom polskim i było jednym ze znaczniejszych ośrodków reformacji w regionie. W XVIII i XIX wieku było niewielkim miasteczkiem. Przed 1716 rokiem pomiędzy dolną a górną częścią wsi została lokowana osada targowa, która dała następnie początek osadzie małomiasteczkowej i miastu. Do 1772 roku miasteczko należało administracyjnie do ziemi sanockiej województwa ruskiego w I Rzeczypospolitej.
Po I rozbiorze Polski znalazło się w cyrkule leskim, a następnie w sanockim. Po reformie administracyjnej w 1864 roku Bukowsko było siedzibą powiatu sądowego w Galicji. W połowie i pod koniec XIX wieku właścicielką posiadłości tabularnej w Bukowsku była (dożywotnio) Agnieszka Rylska[6][7]. W 1911 właścicielem tabularnym był Kazimierz Rodkiewicz[8].
W okresie wojny mieścił się w Bukowsku sztab niemieckich wojsk okupacyjnych gen. Würtza. W tym też czasie Bukowsko przynależało do placówki nr IV w Nowotańcu, podległej Komendzie Obwodu AK w Sanoku. Łącznie w latach 1940–1944 w wyniku zbrodni niemieckich, przy częstym udziale kolaborantów ukraińskich (donosy, aresztowania przez Ukraińską Policję Pomocniczą), zginęło 36 polskich mieszkańców Bukowska[9]. Bukowsko było następnie palone przez oddziały UPA trzy razy: w marcu, kwietniu i listopadzie 1946 roku. W 1946 roku Bukowsko, po prawie 200 latach, utraciło prawa miejskie.
Religie i wyznawcy
edytujKatolicy obrządku łacińskiego
edytujW Bukowsku od 1748 roku znajduje się parafia rzymskokatolicka pw. Podwyższenia Krzyża Świętego. Parafia obejmowała swoim zasięgiem do 1947 roku, m.in. miejscowości: Bukowsko, Wolica, Wola Piotrowa, Wisłok, Bełchówka, Wisłok Wielki, Przybyszów, Płonna, Czystogarb, Smolnik, Osławica, Wysoczany, Turzańsk, Wola Michowa.
Protestanci
edytujW okresie reformacji miejscowość była ośrodkiem kalwinizmu, a następnie ok. 1653 roku, braci polskich; (1558–1721 koniec III wojny północnej). Od lat 60. XX wieku na terenach ościennych rozwija się protestancka Ewangeliczna Wspólnota Zielonoświątkowa.
Upamiętnienia
edytuj- Pomnik Józef Piłsudskiego, odsłonięty 3 maja 1936[10]. Po ataku słowackim na Polskę w 1939 honory przed pomnikiem oddał Minister obrony Słowacji Ferdinand Čatloš[11]. Pomnik nie istnieje[12].
- Pomnik Walczącym o Niepodległość Polski
Osoby związane z miejscowością
edytuj- Zbigniew Sienieński (zm. 1567/1568) – kasztelan sanocki
- Krzysztof Ossoliński – wojewoda sandomierski
- Franciszek Maksymilian Ossoliński – marszałek Sejmu
- Józef Kanty Ossoliński – wojewoda wołyński
- Honorowi obywatele
- Jan Haszczyc (sędzia, 1867)[13]
- Aleksander Mniszek-Tchorznicki[14]
- Leon Studziński[15]
- Feliks Kiryk (2011)
- Ofiary zbrodni katyńskiej
- kpt. Wojciech Bursa ur. 1895, Bukowsko – zam. 1940, Katyń
- przod. Stanisław Chorążek ur. 1893, Lwów – zam. 1940, Kijów (od 1935 komendant posterunku Policji Państwowej w Bukowsku)
- post. Stanisław Kowalik ur. 1893, Bukowsko – zam. 1940, Miednoje
- post. Władysław Wilecki ur. 1911, Bukowsko – zam. 1940, Miednoje
- por. Jerzy Skoczyński ur. 1906, Bukowsko – zam. 1940, Katyń
- kpt. Andrzej Drozd, ur. 1895, Bukowsko – zam. 1940, Charków
- ppor. Jan Krawiec, ur. 1909, Bukowsko – zam. 1940 Charków
- ppor. Adam Orlik, ur. 1902, Bukowsko – zam. 1940, Katyń
Atrakcje
edytujZobacz też
edytujBibliografia
edytuj- Akta Grodzkie i Ziemskie
- prof. Adam Fastnacht, Osadnictwo Ziemi Sanockiej w latach 1340–1650, Wrocław 1962
- prof. Adam Fastnacht, Słownik Historyczno-Geograficzny Ziemi Sanockiej w Średniowieczu
- prof. Feliks Kiryk, Zarys dziejów Bukowska do 1795
- Rocznik Sanocki t. I 1963 i t. II 1967 i 2006 zob. Feliks Kiryk
- A. Zielecki. Bukowsko w okresie autonomii Galicji, [w:] Ojczyzna bliższa i dalsza. Studia historyczne ofiarowane Feliksowi Kirykowi w sześćdziesiąta rocznicę urodzin. Kraków 1993. s. 243–258
- Jan Radożycki, Aby o nich nie zapomniano, Szczecin 2007
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 13493
- ↑ Raport o stanie gminy Bukowisko za 2020 rok [online], Biuletyn Informacji Publicznej, Urząd Gminy Bukowisko, 21 maja 2021 [dostęp 2021-07-23] (pol.).
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 106 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 27.
- ↑ Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 24.
- ↑ Skorowidz powiatu sanockiego : wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 4.
- ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 938–940, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897 .
- ↑ Maria Łapiszczak, Borys Łapiszczak: Ziemia Sanocka na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. III. Sanok: Poligrafia, 2002, s. 16. ISBN 83-915388-1-8.
- ↑ (Fotographie). „Kleine Volks-Zeitung”. Nr 262, s. 3, 23 września 1939.
- ↑ Wizyta Prezydenta RP Andrzeja Dudy w Gminie Bukowsko. bukowsko.pl, 2020-05-18. [dostęp 2021-03-19].
- ↑ Kronika. „Gazeta Lwowska”. Nr 288, s. 2, 12 grudnia 1867.
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1911. Lwów: Prezydyum C.K. Namiestnictwa, 1911, s. 91.
- ↑ Kronika. Zmarli. „Nowa Reforma”, s. 3, Nr 503 z 8 listopada 1914.
Linki zewnętrzne
edytuj- Bukowsko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 471 .
- Bukowsko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 273 .
- Gminny Portal internetowy
- Bukowsko na mapie Beskidu Niskiego
- Historia Żydów w Bukowsku na portalu Wirtualny Sztetl