Bukowsko

wieś w województwie podkarpackim

Bukowskowieś (w latach 1748–1934 miasto), siedziba gminy Bukowsko w powiecie sanockim województwa podkarpackiego[4][5]. Leży nad potokiem Bukowiec oraz Sanoczek w dorzeczu Sanu, 16 km na południowy zachód od Sanoka, na Pogórzu Bukowskim.

Bukowsko
wieś
Ilustracja
Centrum Bukowska
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

sanocki

Gmina

Bukowsko

Liczba ludności (2021)

1917[2]

Strefa numeracyjna

13

Kod pocztowy

38-505[3]

Tablice rejestracyjne

RSA

SIMC

0346543[4]

Położenie na mapie gminy Bukowsko
Mapa konturowa gminy Bukowsko, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bukowsko”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Bukowsko”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Bukowsko”
Położenie na mapie powiatu sanockiego
Mapa konturowa powiatu sanockiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Bukowsko”
Ziemia49°28′43″N 22°03′37″E/49,478611 22,060278[1]
Strona internetowa

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Bukowsko. W latach 1975–1998 miejscowość należała do województwa krośnieńskiego.

Wieś położona jest przy drodze wojewódzkiej nr 889 z Sieniawy, przez Nowotaniec do Szczawnego. 17 km od drogi krajowej nr 28. Najbliższe przejścia graniczne przez Radoszyce drogą 892 na Słowację – 21 km (przejście drogowe – pojazdy do 7,5t). Nazwa wsi pochodzi od polskiej lub ukraińskiej nazwy buka. Najstarsze zapisane nazwy miejscowości Bukowsko to: Bucowsko, Bvkowsko (XV wiek), Bukosko (1785); w brzmieniu ukraińskim: Bukivs’ko (1851); w brzmieniu łemkowskim: Butiwsko, Bukowsko, Bukisko, w jęz. jid. בוקאווסק Bikofsk. Na radzieckich mapach woj. z okresu II. w.ś. jako Буковско.

Pobliskie wsie
Wola Sękowa Nowotaniec Wolica
Tokarnia Bukowsko Morochów
Karlików Wola Piotrowa Wysoczany
Pobliskie miasta
Rymanów Brzozów Sanok
Dukla Bukowsko Zagórz
Svidnik Medzilaborce Lesko

Części wsi

edytuj
Integralne części wsi Bukowsko[5][4]
SIMC Nazwa Rodzaj
0346550 Brogówka część wsi
0346566 Łazy część wsi
0346572 Miasteczko część wsi
0346589 Nędze część wsi
0346595 Sanoczki część wsi

Historia

edytuj
Osobny artykuł: Historia Bukowska.
 
Bukowsko - 1936

W dokumentach z 1361 i 1468 roku miejscowość wzmiankowana jako Bukowsko Inferius. Pierwszymi odnotowanymi sołtysami bukowskimi byli Johannes scultenus de Bukowsko, a następnie Janek scultelo w 1436 roku. Od 1435 roku Piotr ze Zboisk, Petrus de Boyska, Petrus de Tyrawa, ożeniony z Małgorzatą, 1434–1465 chorąży sanocki, właściciel Zboisk, Wolicy, Bełchówki i Zahoczewia, dziedziczył też Bukowsko następnie dobra te zostaną skasowane za opieszałości wojenne. Przed 1468 rokiem wieś została zaludniona przez schizmatyków, którzy w następnych latach powrócili do wiary katolickiej. Od 1477 roku wieś znalazła się w dobrach które dzierżawili Jan Herburt z Felsztyna i Odnowa, następnie jego syn Piotr Herburt Felsztyński, a następnie wnuk Mikołaj Herburt Odnowski z Felsztyna wojewoda sandomierski.

 
Pomnik Józefa Piłsudskiego w Bukowsku, 1936

We wsi zamieszkiwała w XV wieku ludność w przewadze polska. W okresie reformacji Bukowsko sprzyjało braciom polskim i było jednym ze znaczniejszych ośrodków reformacji w regionie. W XVIII i XIX wieku było niewielkim miasteczkiem. Przed 1716 rokiem pomiędzy dolną a górną częścią wsi została lokowana osada targowa, która dała następnie początek osadzie małomiasteczkowej i miastu. Do 1772 roku miasteczko należało administracyjnie do ziemi sanockiej województwa ruskiego w I Rzeczypospolitej.

Zdjęcia Bukowska spalonego przez UPA
 
Bukowsko było palone przez UPA w marcu, kwietniu i listopadzie 1946
 
 
Spalona szkoła
 
Widok ogólny na miasteczko

Po I rozbiorze Polski znalazło się w cyrkule leskim, a następnie w sanockim. Po reformie administracyjnej w 1864 roku Bukowsko było siedzibą powiatu sądowego w Galicji. W połowie i pod koniec XIX wieku właścicielką posiadłości tabularnej w Bukowsku była (dożywotnio) Agnieszka Rylska[6][7]. W 1911 właścicielem tabularnym był Kazimierz Rodkiewicz[8].

W okresie wojny mieścił się w Bukowsku sztab niemieckich wojsk okupacyjnych gen. Würtza. W tym też czasie Bukowsko przynależało do placówki nr IV w Nowotańcu, podległej Komendzie Obwodu AK w Sanoku. Łącznie w latach 1940–1944 w wyniku zbrodni niemieckich, przy częstym udziale kolaborantów ukraińskich (donosy, aresztowania przez Ukraińską Policję Pomocniczą), zginęło 36 polskich mieszkańców Bukowska[9]. Bukowsko było następnie palone przez oddziały UPA trzy razy: w marcu, kwietniu i listopadzie 1946 roku. W 1946 roku Bukowsko, po prawie 200 latach, utraciło prawa miejskie.

Religie i wyznawcy

edytuj

Katolicy obrządku łacińskiego

edytuj
 
Kościół parafii Podwyższenia Krzyża Świętego

W Bukowsku od 1748 roku znajduje się parafia rzymskokatolicka pw. Podwyższenia Krzyża Świętego. Parafia obejmowała swoim zasięgiem do 1947 roku, m.in. miejscowości: Bukowsko, Wolica, Wola Piotrowa, Wisłok, Bełchówka, Wisłok Wielki, Przybyszów, Płonna, Czystogarb, Smolnik, Osławica, Wysoczany, Turzańsk, Wola Michowa.

Protestanci

edytuj

W okresie reformacji miejscowość była ośrodkiem kalwinizmu, a następnie ok. 1653 roku, braci polskich; (1558–1721 koniec III wojny północnej). Od lat 60. XX wieku na terenach ościennych rozwija się protestancka Ewangeliczna Wspólnota Zielonoświątkowa.

Upamiętnienia

edytuj

Osoby związane z miejscowością

edytuj
 
Tablica upamiętniająca ofiary totalitaryzmu hitlerowskiego i stalinowskiego
Honorowi obywatele
Ofiary zbrodni katyńskiej

Atrakcje

edytuj
 
Festiwal Bukowskie Prezentacje Folklorystyczne
 
Mapa Bukowska z roku 1906
 
Historyczny Herb Bukowska

Farma Wiatrowa Bukowsko-Nowotaniec

Zobacz też

edytuj

Bibliografia

edytuj
  • Akta Grodzkie i Ziemskie
  • prof. Adam Fastnacht, Osadnictwo Ziemi Sanockiej w latach 1340–1650, Wrocław 1962
  • prof. Adam Fastnacht, Słownik Historyczno-Geograficzny Ziemi Sanockiej w Średniowieczu
  • prof. Feliks Kiryk, Zarys dziejów Bukowska do 1795
  • Rocznik Sanocki t. I 1963 i t. II 1967 i 2006 zob. Feliks Kiryk
  • A. Zielecki. Bukowsko w okresie autonomii Galicji, [w:] Ojczyzna bliższa i dalsza. Studia historyczne ofiarowane Feliksowi Kirykowi w sześćdziesiąta rocznicę urodzin. Kraków 1993. s. 243–258
  • Jan Radożycki, Aby o nich nie zapomniano, Szczecin 2007

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 13493
  2. Raport o stanie gminy Bukowisko za 2020 rok [online], Biuletyn Informacji Publicznej, Urząd Gminy Bukowisko, 21 maja 2021 [dostęp 2021-07-23] (pol.).
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 106 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  5. a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 27.
  7. Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 24.
  8. Skorowidz powiatu sanockiego : wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 4.
  9. Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 938–940, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
  10. Maria Łapiszczak, Borys Łapiszczak: Ziemia Sanocka na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. III. Sanok: Poligrafia, 2002, s. 16. ISBN 83-915388-1-8.
  11. (Fotographie). „Kleine Volks-Zeitung”. Nr 262, s. 3, 23 września 1939. 
  12. Wizyta Prezydenta RP Andrzeja Dudy w Gminie Bukowsko. bukowsko.pl, 2020-05-18. [dostęp 2021-03-19].
  13. Kronika. „Gazeta Lwowska”. Nr 288, s. 2, 12 grudnia 1867. 
  14. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1911. Lwów: Prezydyum C.K. Namiestnictwa, 1911, s. 91.
  15. Kronika. Zmarli. „Nowa Reforma”, s. 3, Nr 503 z 8 listopada 1914. 

Linki zewnętrzne

edytuj