Smolnik (powiat sanocki)

wieś w województwie podkarpackim

Smolnik (j. łemkowski Смільник) – wieś w Polsce położona na prawym brzegu Osławy leży w wąskiej górskiej dolinie, w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Komańcza[4][5]. We wsi znajduje się Schronisko „Nad Smolnikiem” i lądowisko dla awionetek i szybowców.

Smolnik
wieś
Ilustracja
Cerkiew w Smolniku
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

sanocki

Gmina

Komańcza

Liczba ludności (2020)

170[2]

Strefa numeracyjna

13

Kod pocztowy

38-543[3]

Tablice rejestracyjne

RSA

SIMC

0354465[4]

Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Smolnik”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko dolnej krawiędzi po prawej znajduje się punkt z opisem „Smolnik”
Ziemia49°15′41″N 22°07′20″E/49,261389 22,122222[1]

Wieś prawa wołoskiego w drugiej połowie XV wieku[6]. Wieś królewska położona na przełomie XVI i XVII wieku w ziemi sanockiej województwa ruskiego[7], w drugiej połowie XVII wieku należała do starostwa krośnieńskiego[8]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa krośnieńskiego.

Geografia edytuj

Wieś graniczy z Wolą Michową.

Przez wieś prowadzi częściowo utwardzona droga do wsi Rzepedź.

Na zboczu grzbietu Maguryczne nad Smolnikiem funkcjonuje schronisko turystyczne i trawiaste lądowisko dla samolotów i szybowców.

Historia edytuj

Wieś lokowana na prawie wołoskim w roku 1511 przez hetmana koronnego i wojewodę krakowskiego Mikołaja Kamienieckiego. W roku 1565 wieś liczyła 28¾ łana powierzchni. Do roku 1772 województwo ruskie, ziemia sanocka. Od 1772 należał do cyrkułu leskiego, a następnie sanockiego w Galicji, następnie do 1918 powiat leski. W roku 1876 wieś liczyła 1032 mieszkańców (w tym 53 Żydów) oraz 156 domów. Od listopada 1918 do stycznia 1919 Republika Komańczańska.

W II Rzeczypospolitej wieś w powiecie leskim województwa lwowskiego. W latach 1944–1947 ze względu na górskie położenie była ona schronieniem dla oddziałów UPA. Po wysiedleniu tutejszych Ukraińców do ZSRR banderowcy spalili większość gospodarstw[9]. Zachowało się kilka chat połemkowskich.

Religia edytuj

Parafia łacińska w Bukowsku do roku 1947, obecnie w parafii św. Apostołów Piotra i Pawła w Nowym Łupkowie. Parafia unicka w miejscu, diecezja przemyska, dekanat jaśliski, do roku 1947 parafia obejmowała jeszcze Mików.

W niewielkim Smolniku żyją dziś mieszkańcy należący aż do pięciu wyznań: rzymscy katolicy, grekokatolicy, prawosławni, Świadkowie Jehowy oraz wyznawcy Kryszny.

Transport edytuj

Wieś leży w pobliżu drogi wojewódzkiej nr 897. Przez wieś prowadzi droga do Mikowa i dalej do Rzepedzi. Aby dotrzeć tędy do Rzepedzi należy przeprawić się przez brody na Osławie. Do Smolnika dociera kolej wąskotorowa. W 2009 roku wybudowano peron na stacji kolejki leśnej i przywrócono ruch pociągów, który zawieszono jednak już w 2011. Peron umiejscowiony jest przy rozgałęzieniu torów do Rzepedzi, Nowego Łupkowa, Cisnej. Przez Smolnik prowadzi czarno-żółty pieszy szlak turystyczny Szlak śladami dobrego wojaka Szwejka z Przełęczy Radoszyckiej do Komańczy i dalej w kierunku Sanoka.

Smolnik w literaturze edytuj

  • Łuny w Bieszczadach. W połowie marca 1947 nieopodal wsi UPA dokonała masakry 14 żołnierzy Wojska Polskiego z 34 pułku piechoty, w większości rannych. Jeńców obdartych z mundurów, w samej tylko bieliźnie, ze śladami tortur, ścinano toporem na specjalnie przygotowanym klocu. Egzekucji dokonywali młodzi upowcy, dla których był to „chrzest bojowy”. Sotenny „Chrin” własnoręcznie z pistoletu zabił dowódcę kompanii porucznika Wierzbickiego. Opis ten został przez autora wymyślony na potrzeby opowiadania i nie znalazł potwierdzenia w badaniach historyków[10]. W roku 1961 na podstawie powieści w plenerach Smolnika nakręcono film E. i Cz. Petelskich Ogniomistrz Kaleń.
  • Stanisław Żurek – „UPA w Bieszczadach”, Wrocław 2007 ISBN 978-83-89684-14-1[11]

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 125418
  2. Raport o stanie gminy za rok 2020. Stan ludności 31.12.2020 str.3 [dostęp 2022-01-17].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1165 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. a b GUS. Wyszukiwarka TERYT.
  5. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  6. Grzegorz Jawor, Osady prawa wołoskiego i ich mieszkańcy na Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu, Lublin 2000, s. 212, 223.
  7. Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie, [T. 1], Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. „Ziemie Ruskie” Rzeczypospolitej, Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 4.
  8. Lustracja województwa ruskiego 1661–1665. Cz. 1, Ziemia Przemyska i Sanocka, wydali Kazimierz Arłamowski i Wanda Kaput, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s. 279.
  9. Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 405, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
  10. Należy zaznaczyć, że „Łuny w Bieszczadach” są tylko powieścią, i nie mogą być wykorzystywane w badaniach historycznych – w leksykonie Ministerstwa Obrony Narodowej „W walce ze zbrojnym podziemiem 1945-1947” pod redakcją Marii Turlejskiej z 1972 roku nie odnotowano takiego zdarzenia.
  11. Książki nie można traktować jako źródła historycznego ze względu na to, że autor nie jest historykiem, lecz poetą [1], a jego krwawe opisy nie zostały zweryfikowane przez żadnego naukowca-historyka.
  12. Wieś Smolnik w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2018-04-24] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  13. GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-04-24].

Linki zewnętrzne edytuj