Krzysztof Ossoliński (1587–1645)

wojewoda sandomierski, kasztelan sądecki i wojnicki

Krzysztof Ossoliński herbu Topór (ur. 28 kwietnia 1587 w Bukowsku, zm. 24 lutego 1645 w Krakowie) – wojewoda sandomierski w latach 1638–1645, kasztelan wojnicki w latach 1636–1638, kasztelan sądecki w latach 1633–1636, podkomorzy sandomierski w latach 1619–1633, podstoli sandomierski w latach 1618–1619, starosta wolbromski[1], starosta robczycki[2], dworzanin królewski w 1607 roku, poseł królewski, dowódca oddziału przeciw Turkom i Tatarom, marszałek Trybunału Głównego Koronnego w 1644 roku[3], pisarz i tłumacz.

Krzysztof Ossoliński
Herb
Topór
Rodzina

Ossolińscy herbu Topór

Data i miejsce urodzenia

28 kwietnia 1587
Bukowsko na ziemi sanockiej

Data i miejsce śmierci

1645
Kraków

Ojciec

Jan Zbigniew Ossoliński z Sienna

Matka

Jadwiga Sienieńska (zm. ok. 1593)

Żona

Zofia Cikowska
Zofia Krasińska
Elżbieta Firlej

Dzieci

Krzysztof Baldwin

Zamek Krzyżtopór w Ujeździe, zbudowany z inicjatywy i fundacji Krzysztofa Ossolińskiego.

Życiorys

edytuj

Syn Jana Zbigniewa starosty sanockiego i Jadwigi Sienieńskiej.

Studiował w Kolegium jezuitów w Lublinie w 1596 roku, w Krakowie w 1602 roku, Würzburgu w latach 1604–1607, w Grazu w 1608 roku, w Bolonii w 1609 roku, w Padwie w 1611 roku, w Paryżu w 1612 roku[4]. Po studiach odbytych za granicą, wspólnie z bratem Maksymilianem Ossolińskim, powrócił do kraju i rozpoczął swą karierę polityczną. W 1607 r. został dworzaninem królewskim. W 1608 roku wyjechał z poleceniami królewskimi do Grazu na dwór arcyksiążąt habsburskich oraz do Florencji. Przebywał na uniwersytetach w Bolonii i Padwie. Po zakończeniu edukacji w 1614 r. wysłał go ojciec z wojskiem kwarcianym na Podole. Na początku brał udział w kilku wyprawach wojennych z rotą arkabuzerską własnego zaciągu przeciw Turkom i Tatarom. W 1618 r. został podstolim, a w 1620 r. podkomorzym sandomierskim.

Był wielokrotnym posłem na sejm, gdzie zajmował się głównie sprawami gospodarczymi – cenami, biciem monety i zaopatrzeniem w prowiant wojska. Poseł województwa sandomierskiego na sejm 1620 roku i sejm 1621 roku[5]. Poseł na sejm 1624, 1625, sejm nadzwyczajny 1626 roku, sejm 1627, 1628, sejm 1631 i 1632 roku[6]. Poseł na sejm warszawski 1626 roku z województwa sandomierskiego[7]. Poseł na sejm zwyczajny 1629 roku z województwa sandomierskiego[8]. Był elektorem Władysława IV Wazy z województwa sandomierskiego w 1632 roku[9]. W 1632 roku został deputatem do rewizji skarbu i pracował nad reformą sejmowania oraz systemu obrony państwa. Poseł na sejm konwokacyjny 1632 roku z województwa sandomierskiego[10]. Na elekcji 1632 roku kandydował na stanowisko marszałka sejmu, które przypadło jednak Jakubowi Sobieskiemu. Jako poseł na sejm koronacyjny 1633 roku wszedł w skład komisji do wojny z Moskwą i organizacji wojska[11]. W 1633 roku został kasztelanem sądeckim, a w trzy lata później wojnickim. Jako zwolennik kontrreformacji był sprawcą wypędzenia braci polskich z Rakowa, Iwanisk i Skrzelowa. W 1641 r. na sejmie warszawskim wszedł do komisji mającej zająć się zmianą postępowania sądowego i doprowadzić do skrócenia procesów.

W jego karierze na urzędach koronnych zakończonej w 1638 roku stanowiskiem wojewody sandomierskiego, dopomagał mu przyrodni brat Jerzy Ossoliński.

Po ojcu odziedziczył część majątku mieleckiego, zamienionego wkrótce z bratem Maksymilianem na majątek Iwaniska, gdzie we wsi Ujazd około 1627 roku z jego inicjatywy rozpoczęto budowę zamku Krzyżtopór, którego był fundatorem oraz pierwszym właścicielem. Koszt inwestycji wynosił około 5 milionów złotych[12].

Osobny artykuł: Zamek Krzyżtopór.

Finansowo wspierał też zakony. Ufundował klasztor reformatów w Stopnicy. W Ujeździe koło Iwanisk i Opatowa wybudował nowy kościół. Znaczne dochody przyniosła mu wyłączność na zaopatrzenie armii Rzeczypospolitej w prowiant podczas kampanii pruskiej przeciw Szwedom w 1626 roku, w której sam brał czynny udział.

Poza dobrami otrzymanymi po ojcu, spory posag wniosły mu jego trzy żony. Po raz pierwszy ożenił się w 1615 roku z Zofią Cikowską należącą do wspólnoty braci polskich. Po jej śmierci w 1638 roku zaślubił wdowę po Mikołaju Ligęzie Zofię Krasińską. Trzecią żoną Krzysztofa była od 1642 roku Zofia Elżbieta Firlej – córka wojewody sandomierskiego Mikołaja. Potomstwo: jedyny syn Krzysztof Baldwin Ossoliński.

Miał zainteresowania artystyczne, pisał i tłumaczył.

Zmarł 24 lutego 1645 r. w Krakowie i pochowany został w tamtejszym klasztorze karmelitów bosych.

Wywód genealogiczny Krzysztofa Ossolińskiego

edytuj
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Andrzej z Ossolina i Balic (zm. przed 1488 rokiem)
 
 
 
 
 
 
 
Paweł Ossoliński (zm. 1534)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Katarzyny z Prawiednik
 
 
 
 
 
 
 
Hieronim Ossoliński (zm. 1575 lub 1576)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Zbigniewa Słupecka
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Jan Zbigniew Ossoliński (1555-1623)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Katarzyna Zborowska
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Krzysztof Ossoliński (1587-1645)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Jadwiga Sienieńska (zm. ok. 1593)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Przypisy

edytuj
  1. Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795. Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 96.
  2. Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795. Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 132.
  3. Herbarz polski, t. I, Lipsk 1839–1846, s. 380.
  4. Marcin Broniarczyk, Wykształcenie świeckich senatorów w Koronie za Władysława IV, w: Kwartalnik Historyczny, rocznik CXIX, 2012, 2, s. 291.
  5. Jerzy Pietrzak, Po Cecorze i podczas wojny chocimskiej. Sejmy z lat 1620 i 1621, Wrocław 1983, s. 170.
  6. Jan Seredyka, Parlamentarzyści drugiej połowy panowania Zygmunta III Wazy, Opole 1989, s. 96.
  7. Jan Kwak, Sejm warszawski 1626 roku, Opole 1985, s. 130.
  8. Anna Filipczak-Kocur, Sejm zywczajny z roku 1629, Warszawa-Wrocław 1979, s. 105.
  9. Suffragia Woiewodztw y Ziem Koronnych, y W. X. Litewskiego, Zgodnie ná Naiásnieyssego Władisława Zygmunta ... roku 1632 ... Woiewodztwo Krákowskie., s. A3.
  10. Włodzimierz Kaczorowski, Sejmy konwokacyjny i elekcyjny w okresie bezkrólewia 1632 r., Opole 1986, s. 365.
  11. Andrzej Korytko, Sejm koronacyjny Władysława IV Wazy wobec problemów na Ukrainiew: Echa Przeszłości t. XVI, Olsztyn 2015, s. 73.
  12. Jerzy Daniel, Kalendarz Świętokrzyski 2005. Wydawnictwo Jedność Kielce 2014, s. 237.

Linki zewnętrzne

edytuj