Arkebuz
Arkebuz (spotykano również nazwy: arkabuz, harkabuz, harkebuz) – dawna broń strzelecka używana od trzeciego dziesięciolecia XV do początku XVII wieku. Była to długa ręczna broń palna gładkolufowa kalibru około 10-20 mm, pierwotnie zaopatrzona w zamek lontowy (arkebuzów z takimi zamkami używali konkwistadorzy hiszpańscy na początku XVI wieku). Od I połowy XVI wieku stosowano także zamek kołowy.
Arkebuzy były rozwinięciem rusznicy, samopału i hakownicy. Z biegiem czasu, z powodu mniejszej skuteczności i donośności zostały niemal całkowicie wyparte przez muszkiety. Arkebuzy były jednak lżejsze od muszkietów i dlatego nie używano do nich forkietów. Prowadzono z nich ogień celny i skuteczny na nieco ponad 100 m[1]. Z początkiem XVI wieku pojawiają się arkebuzy o gwintowanej lufie. Np. niemiecki arkebuz z zamkiem kołowym z Muzeum Wojska Polskiego (nr inw. 24221x) datowany na poł. XVI wieku; kaliber 16 mm długość 93 cm, masa 3,18 kg[2].
Oddziały jazdy uzbrojonej w arkebuzy nazywano arkebuzerami (lub arkebuzyerami). Nazwa pochodzi od francuskiego arquebuse. Według historyka wojskowości Konstantego Górskiego (1826-1898) wywodzi się to z włoskich słów arco – łuk i buse – lufa. Jednak według Władysława Kopalińskiego[3] nazwa pochodzi z flamandzkiego hakebuse – hake – hak i buse – puszka, lufa – niem. Hakenbüchse (hakownica)[4].
Arkebuzy sprowadzone przez Portugalczyków do Japonii w XVI wieku szybko zyskały popularność. Chłopscy wojownicy ashigaru skutecznie wykorzystywali arkebuzy do walki z konnymi oddziałami samurajów. Szerokie zastosowanie tych oddziałów zapoczątkował generał Oda Nobunaga.[5]
PrzypisyEdytuj
BibliografiaEdytuj
- Konstanty Górski: Historya artyleryi polskiej, Kurpisz s.a. 2004, ISBN 83-88841-85-8.
- Władysław Kopaliński: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Wiedza Powszechna, Warszawa 1994, ISBN 83-214-0839-7.
- Zdzisław Żygulski jun.: Stara broń w polskich zbiorach KAW Warszawa 1984, ISBN 83-03-00357-7
- Polskie tradycje wojskowe.. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1990. ISBN 83-11-07675-8.
